Γιος, αποκληρωμένος από τον πατέρα, δικαιώθηκε και στον Άρειο Πάγο – Τι έλεγε η διαθήκη

Πατέρας αποκλήρωσε το γιο του από το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας στην ακίνητη περιουσία του. Μετά το θάνατο του και το άνοιγμα της διαθήκης, με την οποία ο διαθέτης άφηνε στο γιο του μόνο την συγνώμη του και όλη την ακίνητη περιουσία στην κόρη του, τα αρμόδια δικαστήρια στα οποία προσέφυγε ο αποκληρωμένος γιος κλήθηκαν να εξετάσουν αν είναι υπαρκτός ο λόγος της αποκλήρωσης κατά τη σύνταξη της διαθήκης. Η υπόθεση έφτασε στον Άρειο Πάγο όπου ο γιος δικαιώθηκε, καθώς οι ανώτατοι δικαστές διαπίστωσαν – με βάση την κρατούσα εκάστοτε ηθική και κοινωνική αντίληψη – ότι κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης δεν αποδείχθηκαν οι λόγοι που επικαλέσθηκε ο πατέρας για να αποκληρώσει το γιο του και έτσι έκρινε άκυρη την αποκλήρωση.

Ο νόμος

Επικαλούμενοι οι δικαστές τις διατάξεις των σχετικών άρθρων του αστικού κώδικα (1825, 1839 και 1843 ΑΚ) σαφώς προκύπτει ότι ο δικαιούμενος νόμιμη μοίρα τη λαμβάνει και εναντίον της θέλησης του διαθέτη, αλλ’ ο τελευταίος, με διάταξη τελευταίας βουλήσεως, μπορεί να στερήσει το δικαιούχο της νόμιμης μοίρας του και μόνο για ορισμένους λόγους, οι οποίοι περιοριστικώς αναφέρονται στο νόμο (αποκλήρωση υπό στενή έννοια) και οι οποίοι πρέπει να υπάρχουν κατά το χρόνο που συντάσσεται η διαθήκη.

Ειδικότερα ο διαθέτης μπορεί να αποκληρώσει τον συγγενή του, (τέκνο ή εγγόνι) για τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 1840 ΑΚ, εκθέτοντας αναλυτικά στη διαθήκη ποιος είναι ο λόγος ο οποίος πρέπει να είναι υπαρκτός κατά τη σύνταξη της διαθήκης.

Οι λόγοι αποκλήρωσης είναι οι εξείς:

1. επιβουλεύθηκε τη ζωή του διαθέτη, του συζύγου ή άλλου κατιόντος του διαθέτη,

2. προκάλεσε με πρόθεση σωματικές κακώσεις στο διαθέτη ή στο σύζυγό του, από τον οποίο κατάγεται ο κατιών,

3.έγινε ένοχος κακουργήματος ή σοβαρού πλημμελήματος με πρόθεση, κατά του διαθέτη ή του συζύγου του. Δεν απαιτείται να έχει καταδικασθεί ο κατιών (όπως είναι και το θετό τέκνο του διαθέτη) από ποινικό δικαστήριο, πλην όμως το πολιτικό δικαστήριο, που ερευνά το λόγο της αποκλήρωσης, εξετάζει παρεμπιπτόντως αν συντρέχουν τα στοιχεία κακουργήματος ή πλημμελήματος με την έννοια που λαμβάνονται στο ποινικό δίκαιο. Το δικαστήριο κρίνει εάν το πλημμέλημα είναι “σοβαρό”, με βάση την εκάστοτε κρατούσα ηθική και κοινωνική αντίληψη, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης. Έτσι, “σοβαρό” πλημμέλημα από πρόθεση ικανό να θεμελιώσει τον πιο πάνω λόγο αποκλήρωσης είναι, μεταξύ άλλων, η σκαιά ύβρις, η χειροδικία, η απειλή χειροδικίας κ.α. κατά του διαθέτη ή του συζύγου του (ΑΠ 1406/2012).

4. αθέτησε κακόβουλα την υποχρέωση που είχε από το νόμο να διατρέφει το διαθέτη,

5.ζει βίο άτιμο ή ανήθικο, παρά τη θέληση του διαθέτη. Η αποκλήρωση για το λόγο αυτό είναι άκυρη, αν ο κατιών κατά το θάνατο του διαθέτη είχε οριστικά εγκαταλείψει τον άτιμο ή ανήθικο βίο.

Του διέθεσε μόνο τη συγχώρεση του…

Ο πατέρας είχε συντάξει στις 9-11-2009 μυστική διαθήκη, η οποία κατατέθηκε ενώπιον συμβολαιογράφου και δημοσιεύθηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο της Κω, σύμφωνα με την οποία καθιστούσε ως μοναδική κληρονόμο στην περιουσία του τη κόρη του, ενώ αποκλήρωσε το γιό του. Ο γονέας – διαθέτης εξηγούσε στη διαθήκη του για τη βούληση του αυτή τα ακόλουθα “….Την περιουσία μου την μεταβίβασα εν ζωή στην κόρη μου … για λόγους ιδιαίτερου ηθικού καθήκοντος και ευπρέπειας σαν πατέρας προς την μοναδική μου κόρη, γιατί χωρίς την οικονομική και ηθική βοήθειά της και την καθημερινή νύχτα και μέρα αδιάκοπη προσωπική της φροντίδα και βοήθεια δεν ξέρω πώς θα αντιμετώπιζα τα παρακάτω που περιγράφω. Στον γιό μου δεν αφήνω τίποτα παρά μόνο την ευχή μου και την συγχώρεσή μου γιατί: 1) Επανειλημμένα, κάθε φορά που με συναντούσε (για να μην πω ότι επεδίωκε να με συναντήσει) στο καφενείο όπου σύχναζα από το έτος 2005 μέχρι και πρόσφατα, με εξύβριζε με φράσεις ακατονόμαστες, υποτιμητικές και ανάρμοστες που με προσέβαλαν σαν πατέρα και σαν άνθρωπο. 2) Επανειλημμένα με κατήγγειλε στην πολεοδομία του Δήμου για αυθαίρετες κατασκευές και λειτουργία σνάκ μπάρ εντός ξενοδοχείου χωρίς άδεια, με αποτέλεσμα να κληθώ να καταβάλλω υπέρογκα πρόστιμα και αποζημιώσεις, να σφραγιστεί το σνάκ μπάρ του ξενοδοχείου και με τις ενέργειές του αυτές να κλονιστεί η οικονομική μου κατάσταση και η υγεία μου. 3) Εξ αιτίας των παραπάνω ενεργειών του μου υποβλήθηκαν μηνύσεις που με εξόντωσαν κυρίως ηθικά και κατά δεύτερο λόγο και οικονομικά. 4) Μου κατέθεσε αγωγή για να του επιστρέφω δήθεν χρήματα που μου έδωσε υπό μορφή εντόκων δανείων και με ταλαιπώρησε ξανά ηθικά και οικονομικά. 5) Δεν μου συμπαραστάθηκε ηθική ή υλικά στην αρρώστια μου και παρόλο που φιλοξενείται στο σπίτι της μητέρας του στο δεύτερο όροφο της οικοδομής όπου μένουμε και εμείς (οι γονείς και η αδελφή του) είναι σαν ξένος απέναντι μας, αν και περνά κάθε μέρα μπροστά από την πόρτα μας. Θέλει να αλλάξει το όνομά του για να μην έχει καμία σχέση με την οικογένειά μας, αλλά παρ’ όλα αυτά μένει στο σπίτι μας, αν και έχει δικό του φτιάξει. Σαν πατέρας, όπως είπα και παραπάνω, τον συγχωρώ και ό,τι μου έχει κάνει και του εύχομαι να μην γνωρίσει ούτε ο εχθρός μου τις πίκρες που μου προκάλεσε, δεν μπορώ όμως να του αφήσω και τίποτα γιατί αυτά που ξόδεψα εξ αιτίας των ενεργειών του σε πρόστιμα και δικηγόρους, που αποδεικνύονται με τα έγγραφα που φυλάσσω, υπερβαίνουν τη νόμιμη μοίρα του, χωρίς να συνυπολογίσω την ανυπολόγιστη ηθική βλάβη που μου προκάλεσαν οι ενέργειές του, η οποία δεν μπορεί να αποτιμηθεί σε χρήμα και την επιδείνωση της υγείας μου, καθώς επίσης και αυτά που του προσέφερα όταν ήταν ελεύθερος, που δεν του έλλειψε τίποτα, είχε ό,τι ήθελε, όπως μηχανή, αυτοκίνητο κ.λ.π, αλλά και παντρεμένος. Εύχομαι να μπορέσει να καταλάβει κάποτε το τί μου έκανε και να μετανιώσει για την δική του ψυχική ηρεμία και γαλήνη”. Με την παραπάνω διάταξη της διαθήκης του ο διαθέτης, πατέρας του ενάγοντος, του στέρησε το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας στην ακίνητη κληρονομιαία περιουσία του, για τους παραπάνω λόγους, που αναφέρει σ’ αυτήν (διαθήκη).

Ο Άρειος Πάγος διαπιστώνει ότι η πλειοψηφία των περιστατικών που επικαλείται ο πατέρας δεν εμπίπτουν στους λόγους αποκλήρωσης όπως τους ορίζει το άρθρο 1840 ΑΚ. Τα μόνα περιστατικά που είναι δηλωτικά της επιλήψιμης συμπεριφοράς του γιου απέναντι στον πατέρα και αποτελούν λόγους αποκλήρωσης, είναι η σε βάρος του γονέα τέλεση του πλημμελήματος της εξύβρισης και η μη υλική (όχι ηθική) συμπαράσταση του ενάγοντος στην αρρώστια του, που θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, που οφείλει να επικαλεστεί ορισμένα και να αποδείξει η πρώτη εναγομένη, να υπαχθούν στην τέλεση “σοβαρού πλημμελήματος με πρόθεση κατά του διαθέτη” και της “κακόβουλης αθέτησης της εκ του νόμου υποχρέωσης διατροφής του διαθέτη” των περ. 3 και 4 του άρθρου 1840 ΑΚ.

Οι σχέσεις ψυχράθηκαν

Σε σχέση με τους δύο αυτούς λόγους αποδεικνύονται, περαιτέρω, τα ακόλουθα, σημειώνουν οι δικαστές στην απόφαση τους: Οι σχέσεις του γιου (ενάγοντας) με το διαθέτη πατέρα του ενώ ήταν καλές επιδεινώθηκαν, όταν ο γιος πληροφορήθηκε την επικείμενη μεταβίβαση από τους γονείς του προς την αδερφή του, ως γονική παροχή, ενός αγρού συνιδιοκτησίας των ανωτέρω κατά το 1/2 εξ αδιαιρέτου εκάστου, έκτασης 4.300 τ.μ. η οποία έγινε κατ’ αρχήν κατά το δικαίωμα της ψιλής κυριότητας, ολοκληρώθηκε δε με παραίτησης από το δικαίωμα επικαρπίας της. Το εν λόγω, ακίνητο, που αποτελούσε το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο του διαθέτη, περιγράφεται στο προαναφερόμενο συμβόλαιο ως περιέχον διώροφη οικοδομή, αποτελούμενη από υπόγειο βοηθητικό χώρο, ισόγειο όροφο και πρώτο όροφο. Στην πραγματικότητα όμως εντός του ακινήτου υπήρχαν δύο κτίρια με ισόγειο και πρώτο όροφο, αποτελούμενα το μεν ένα από δεκατρία διαμερίσματα προς ενοικίαση (γκαρσονιέρες), το δε άλλο από δεκατέσσερις γκαρσονιέρες. Ο γιος που ήταν δημοτικός υπάλληλος, προφανώς αισθανόμενος αδικημένος, προέβη σε καταγγελίες προς την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου … (Τμήμα Πολεοδομίας) για αυθαίρετες κατασκευές εκ μέρους των γονέων του και αυθαίρετη εκμετάλλευση του ακινήτου (επιχείρηση ενοικιαζομένων δωματίων), με αποτέλεσμα, μετά από τους σχετικούς υπηρεσιακούς ελέγχους, να επιβληθεί στο διαθέτη συνολικό πρόστιμο 119.801,49 ευρώ. Εκτός αυτού, κατέθεσε αγωγή κατά των γονέων του και της αδερφής του, (από την οποία αργότερα παραιτήθηκε), με την οποία, επικαλούμενος αξίωσή του από δάνειο ποσού 338.135 ευρώ προς το διαθέτη και τη μητέρα του, ζητούσε να διαρρηχθούν ως καταδολιευτικές οι αναφερόμενες εκεί μεταβιβάσεις ακινήτων εκ μέρους των ανωτέρω προς την αδελφή του. Δημιουργήθηκαν δε και εντάσεις και φραστικά επεισόδια μεταξύ τους και ο γιος κατέθσε και μηνύσεις κατά του πατέρα του για απειλή. Δεν αποδείχθηκε όμως ότι ο ενάγων από το 2005 και μετά εξύβριζε τον διαθέτη πατέρα του “σκαιά”, με τρόπο δηλαδή που να δικαιολογηθεί την αποκλήρωσή του.

Αιτιολογίες με αντιφάσεις

Ειδικότερα, ο διαθέτης στην από 9-11-2009 διαθήκη του, αν και δεν αναφέρει συγκεκριμένα εξυβριστικά περιστατικά, εν τούτοις προσδιορίζει τα πλαίσια του εξεταζόμενου λόγου αποκλήρωσης (του σοβαρού πλημμελήματος) ως προς τον χρόνο και τον τόπο αναφέροντας ότι ο ενάγων “επανειλημμένα, κάθε φορά που με συναντούσε (για να μην πω ότι επιδίωκε να με συναντήσει) στο καφενείο όπου σύχναζα από το έτος 2005 μέχρι και πρόσφατα, με εξύβριζε με φράσεις ακατονόμαστες, υποτιμητικές και ανάρμοστες που με προσέβαλαν σαν πατέρα και σαν άνθρωπο”. Η αδερφή του (εναγόμενη) στις προτάσεις της αναφέρει μόνο ένα περιστατικό, όταν, κατά τους ισχυρισμούς της, ο ενάγων τέλη Μαρτίου του 2009 συνάντησε στο δρόμο τον πατέρα του και του είπε, γνωρίζοντας ότι έπασχε από καρκίνο, “ακόμα ζεις ρε παλιόγερε; Δεν πας να ψοφήσεις επιτέλους;”. Το περιστατικό αυτό επιβεβαιώνει καταθέτοντας ως μάρτυράς της ο σύυγος της αδερφής του, ο οποίος όμως καταθέτει ότι συνέβη το καλοκαίρι του 2009, όταν ο ενάγων συνάντησε τυχαία τον πατέρα του έξω από το Δημαρχείο …. Ο τρόπος, με τον οποίο περιγράφεται από την πρώτη εναγομένη και το μάρτυρά της το, μεμονωμένο και μοναδικό σε διάστημα 5 περίπου ετών, όπως ο διαθέτης το ορίζει στη διαθήκη του, αυτό περιστατικό, δεν παρέχει πίστη στο Δικαστήριο ότι συνέβη, ούτε είναι ικανό να το οδηγήσει σε πλήρη δικανική πεποίθηση και σε αποδεικτικό πόρισμα για την αλήθεια του συγκεκριμένου λόγου αποκλήρωσης, αφενός μεν διότι, ως πολύ πρόσφατο με το χρόνο σύνταξης της διαθήκης, θα έπρεπε ο διαθέτης, έστω αυτό, να το αναφέρει στη διαθήκη του, αφετέρου δε διότι δεν εντάσσεται στο πλαίσιο, με το οποίο ο διαθέτης περιγράφει το λόγο της αποκλήρωσης. Σημειωτέον ότι ο ισχυρισμός της πρώτης εναγομένης ότι η οδός …, στον οποίο βρίσκεται το καφενείο, στο οποίο σύχναζε ο πατέρας της και όπου κατά τη διαθήκη πήγαινε ο ενάγων και τον εξύβριζε, με το Δημαρχείο …, όπου κατ’ αυτήν συνέβη το περιστατικό που επικαλείται, απέχουν μόλις ένα δρόμο, δεν αποδεικνύεται….. Ενώ δε ο ενάγων και οι μάρτυρές του επικαλούνται δήλωση του ιδιοκτήτη του καφενείου Α. Χ. ότι ουδέποτε ο ενάγων πήγε και εξύβρισε τον πατέρα του στο καφενείο του, η πρώτη εναγομένη ούτε επικαλείται ούτε αποδεικνύει έστω ένα τέτοιο περιστατικό που συνέβη από το 2005 έως και το χρόνο σύνταξης της διαθήκης.

Αναφορικά δε με το δεύτερο λόγο αποκλήρωσης, ότι ο ενάγων δεν συμπαραστάθηκε υλικά στον πατέρα του κατά την αρρώστια του, τον οποίο είχε επικαλεστεί πρωτοδίκως με τις προτάσεις της η αδερφή του και επαναφέρει, μη εξετασθέντα πρωτοδίκως, με τις προτάσεις της ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου προς απόκρουση της έφεσης, δεν αποδεικνύεται …. Κατόπιν αυτών, εφόσον δεν αποδεικνύεται η ύπαρξη των λόγων της αποκλήρωσης κατά τον χρόνο της σύνταξης της διαθήκης η αποκλήρωση του ενάγοντος είναι άκυρη”.

‘Έτσι άρειος Πάγος επικύρωσε την απόφαση του Εφετείου κι απέρριψε την αίτηση αναίρεσης που είχε ασκήσει η αδερφή του αποκληρωμένου.

Πηγή: areiospagos.gr

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr