Ανδρέας Δημητρόπουλος: Το πανεπιστημιακό άσυλο

Το πανεπιστημιακό άσυλο απασχολεί έντονα και δυσάρεστα, κάθε Νοέμβρη αλλά όχι μόνον. Με την ευκαιρία της συνταγματικής αναθεώρησης παραμένει στην επικαιρότητα και προσελκύει ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον λόγω των διαμετρικά αντίθετων απόψεων που υποστηρίζονται. Από την μια η διατήρηση της νομοθετικής ρύθμισης, από την άλλη η «κατάργηση του ασύλου». Είναι και το άσυλο θύμα της προχειρότητας με την οποία προσεγγίζονται σήμερα τα θέματα.

Η αλήθεια είναι ότι το άσυλο έχει συνδεθεί με τα έκτροπα που χωρίς εξαίρεση επαναλαμβάνονται κυρίως με την ευκαιρία του εορτασμού του Πολυτεχνείου αλλά και με πολλά κρούσματα ανομίας και παραβατικότητας που παρατηρούνται στις διάφορες πανεπιστημιακές σχολές. Είναι όμως έτσι; Καλύπτει πράγματι το άσυλο αυτή την ανομία; Ή πρόκειται για ακόμη μια σύγχυση, όπως τόσες άλλες;

Γράφει ο Καθηγητής Ανδρέας Δημητρόπουλος*

Η συνταγματική προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου συνδέεται με την προστατευόμενη στο άρθρο 16 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος ακαδημαϊκή ελευθερία. Το άσυλο συνδέεται με την ελευθερία των ιδεών και την ελεύθερη κυκλοφορία, διατύπωση και διάδοσή τους ειδικότερα στον ακαδημαϊκό χώρο. Το άσυλο έχει αφενός μεν έναν υλικό (γεωγραφικό) προσδιορισμό (corpus), αφετέρου δε έναν πνευματικό προσδιορισμό (animus). Ο πρώτος αναφέρεται στον χώρο που καλύπτει το άσυλο. Ο δεύτερος στο αντικείμενο της προστασίας του, στις ιδέες. Με το πανεπιστημιακό άσυλο προστατεύεται η ελευθερία των ιδεών, η ελευθερία της διδασκαλίας. Προφανώς με το άσυλο δεν καλύπτεται οτιδήποτε άλλο. Δεν καλύπτεται οποιαδήποτε παρανομία, η συναλλαγή, διεξαγωγή παράνομου εμπορίου κλπ. Δεν είναι άσυλο παράνομων πράξεων αλλά μόνον άσυλο ιδεών.

Παρά την σαφή συνταγματική κατοχύρωση, στην πράξη η έννοια του ασύλου έχει κακοποιηθεί και εξαντλείται κυρίως ή και αποκλειστικά στον «γεωγραφικό χώρο», ώστε να καλύπτει τελικά ο,τιδήποτε γίνεται μέσα σε αυτό. Η έννοια του ασύλου συρρικνώθηκε και διευρύνθηκε το πεδίο εφαρμογής του. Το άσυλο έχει αυθαίρετα και πέρα από το συνταγματικό του υπόβαθρο μεταβληθεί σε άβατο  στο οποίο σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί  να εισέλθει η αστυνομική δύναμη. Σε αυτή την παραμόρφωση του ασύλου και την μετατροπή του από καταφύγιο των ιδεών «σε καταφύγιο παρανομίας» έχουν συντελέσει πολλοί παράγοντες.

Ένα μεγάλο ερώτημα είναι αν και σε ποίο μέτρο ευθύνεται η περί ασύλου νομοθεσία.  Το πανεπιστημιακό άσυλο αναγνωρίστηκε με τον ν. 1286/1982.. Το άσυλο καταργήθηκε με  τον ν. 4009/2011. Με το ν. 4485/2017, άρθρο 3 § 2  η  επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρους των ΑΕΙ διακρίνεται και πάλι (όπως και προηγουμένως)  σε αυτεπάγγελτη και μετά από άδεια. (α) Η αυτεπάγγελτη επέμβαση της αστυνομίας επιτρέπεται  σε περιπτώσεις αυτόφωρων κακουργημάτων. Η δημόσια δύναμη μπορεί να επεμβαίνει  και να εισέρχεται στον πανεπιστημιακό χώρο χωρίς οποιαδήποτε άδεια, αν τελούνται μετ. άλ. εγκλήματα κατά της ζωής,  βιαιοπραγία, εμπορία, διακίνηση ναρκωτικών, η κατασκευή βομβών, μολότοφ. (β) Η μετά από άδεια επέμβαση της δημόσιας δύναμης επιτρέπεται, ύστερα από απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου  σε περιπτώσεις τέλεσης  αυτόφωρων πλημμελημάτων. Κατά την ισχύουσα ρύθμιση το πρυτανικό συμβούλιο συγκροτείται και λειτουργεί νόμιμα ακόμη και αν δεν έχει υποδειχθεί εκπρόσωπος των φοιτητών ή των διοικητικών υπαλλήλων. Η απόφαση τ λαμβάνεται με πλειοψηφία και σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η άποψη υπέρ της οποίας τάχθηκε ο Πρύτανης. Με την νέα ρύθμιση διευκολύνεται σε σύγκριση με το παρελθόν, η χορήγηση της άδειας επέμβασης των αστυνομικών αρχών.

Σύμφωνα με τα παραπάνω δεν ευθύνεται και δεν μπορεί να ευθύνεται το πανεπιστημιακό άσυλο για πολλά θλιβερά φαινόμενα και παράνομες πράξεις που πραγματοποιούνται μέσα στους πανεπιστημιακούς χώρους. Τέτοιες άλλωστε ανομίες συμβαίνουν και σε άλλους χώρους που δεν έχουν άσυλο. Προφανώς σε μεγάλο βαθμό δεν ευθύνεται και η κοινή περί ασύλου νομοθεσία, η οποία πάντως έχει αρκετά περιθώρια βελτίωσης όχι όμως και κατάργησης κάτι το οποίο  και δεν συμβάλλει στην βελτίωση της όλης κατάστασης. Άλλωστε εφόσον το πανεπιστημιακό, ακαδημαϊκό άσυλο προστατεύεται συνταγματικά δεν είναι  επιτρεπτή η κατάργηση του νόμου που το προβλέπει χωρίς την ταυτόχρονη αντικατάστασή του  από  ανάλογη νομοθετική προστατευτική ρύθμιση.   

Το μεγάλο ζήτημα δεν είναι η αλλαγή της νομοθεσίας, που οπωσδήποτε μπορεί να γίνει καλλίτερη, αλλά η εφαρμογή της. Η νομοθεσία περί ασύλου δεν εφαρμόζεται διότι οι υπεύθυνοι δεν έχουν καμία πρόθεση να την εφαρμόσουν. Και στην περίπτωση του ασύλου, όπως σε τόσες πολλές άλλες στην σύγχρονη Ελλάδα αποκτά ιδιαίτερη σημασία μια μεγάλη αλήθεια που λέγεται συνήθως σκωπτικά.  Είναι απαραίτητη η ψήφιση ενός νόμου για την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας.

Το άσυλο δημιουργήθηκε και κατοχυρώθηκε συνταγματικά για την προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας από την δημόσια εξουσία. Σήμερα όμως το άσυλο απειλείται και από την» ιδιωτική εξουσία» από τους κάθε είδους παρανόμους, οι οποίοι προστρέχουν σε αυτό για να αποφύγουν την αστυνομική δύναμη. Στην σύγχρονη εποχή η έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου έχει διευρυνθεί και προστατεύει την ομαλή λειτουργία του πανεπιστημίου και από κάθε είδους παρανομία που συντελείται μέσα στον πανεπιστημιακό χώρο και εμποδίζει την ομαλή λειτουργία του πανεπιστημίου. Δεν είναι επομένως ορθή η ενοχοποίηση το ασύλου το οποίο είναι αντίθετο σε κάθε παρανομία εντός του πανεπιστημιακού χώρου από όπου και να προέρχεται. 

*Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr