Δέσποινα Παπαδοπούλου: Περί πανεπιστημιακού ασύλου και κατάργησής του

Με αφορμή την ανακοίνωση της Υπ. Παιδείας για κατάργηση του ασύλου, θα ήθελα να θυμίσω και να ξεκαθαρίσω δύο τρία θέματα. 

Η ιστορία του πανεπιστημιακού ασύλου, αρχίζει μεταπολιτευτικά από το Σύνταγμα του 1975 με το οποίο κατοχυρώνεται ευθέως η ακαδημαϊκή ελευθερία (άρθρο 16 Σ.), δηλαδή το άσυλο και η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, έρευνας και διδασκαλίας.

Αναλύει η Δέσποινα Παπαδοπούλου*

Από εκεί και πέρα φαίνεται ότι ο κοινός νομοθέτης, δηλαδή η Βουλή, ένιωσε την ανάγκη να το εξειδικεύσει και όταν ψηφίστηκε ο νόμος-πλαίσιο του ΠΑΣΟΚ, ο περιβόητος 1286 το 1982, μαζί με την κατάργηση της έδρας και τον εκδημοκρατισμό των Πανεπιστημίων, έγινε ρητή αναφορά στην προστασία του ασύλου. Αναγνωρίζεται δηλαδή το πανεπιστημιακό άσυλο ως χώρος διακίνησης ελεύθερων ιδεών και παραγωγής έρευνας χωρίς παρεμβάσεις. 

Ο μόνος περιορισμός που τίθεται είναι ότι δίνεται η δυνατότητα παρέμβασης από δημόσιες δυνάμεις ασφαλείας σε περίπτωση μόνο που μία τριμελής επιτροπή από τον Πρύτανη, ένα εκπρόσωπο φοιτητών και ένα διοικητικό, αποφασίσουν ομόφωνα την άρση του στην περίπτωση αξιόποινων πράξεων.

Ο Νομοθέτης την εποχή αυτή, εκφράζει ξεκάθαρα τη βούλησή του για προστασία τόσο της ακαδημαϊκής ελευθερίας, όσο και του αυτοδιοικούμενου χαρακτήρα των πανεπιστημίων, με ότι αυτό συνεπάγεται. Ουσιαστικά για να το πούμε απλά, ο μόνος περιορισμός έγκειται στο ύψος του τακτικού προϋπολογισμού που δίνεται για τα πανεπιστήμια ανά έτος. Ο τρόπος διαχείρισής του είναι απόφαση των αρμόδιων, άμεσα εκλεγμένων οργάνων του πανεπιστημίου, από την ίδια την κοινότητα.

Το 2011 με τον νόμο 2009, το γνωστό νόμο Διαμαντοπούλου, καταργεί τον 1286 και επαναφέρει αυτόν που ίσχυε από το 1836-1982. Κατοχυρώνεται δηλ. το πανεπιστημιακό άσυλο όμως με αυστηρότερη ερμηνεία και όρους, γιατί γίνεται ήδη λόγος για αύξηση της εγκληματικότητας και για μεταμόρφωση των πανεπιστημίων σε χώρους παρανομιών.

 Ο νόμος λοιπόν ορίζει ότι επιτρέπεται ουσιαστικά η επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρο των ΑΕΙ αυτεπάγγελτα δηλαδή χωρίς απόφαση πρυτανικού συμβουλίου μόνο όταν τελούνται παράνομες πράξεις που δεν σχετίζονται με την ακαδημαϊκή. ελευθερία. Και βέβαια επιτρέπει και σε περίπτωση που υπάρχει απόφαση του πρυτανικού συμβουλίου χωρίς όμως να ζητάει ομόφωνη απόφαση. Αρκεί δηλαδή μία πλειοψηφία. Ήδη λοιπόν έχουμε μία συρρίκνωση του ασύλου του νόμου 1286 του 1982.

Οι τελευταίες αναφορές στο ζήτημα του ασύλου έγιναν με τον νόμο 4485 του 2017 όπου στο άρθρο 3. παρ 2 αναφέρεται πως η επέμβαση δημόσιας δύναμης με εισαγγελική παραγγελία σε χώρο των ΑΕΙ επιτρέπεται αυτεπαγγέλτως σε περίπτωση κακουργημάτων, καθώς και εγκλημάτων κατά της ζωής που γίνονται επ΄ αυτοφώρω και σε περίπτωση πλημμελήματος, ύστερα από απόφαση του πρυτανικού συμβουλίου.

Τώρα αυτά ισχύουν σε επίπεδο νομοθεσίας. Πρέπει να πούμε ότι στην πράξη, από το 1975 που ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα μέχρι σήμερα έχουμε μόνο τέσσερις τέτοιες άρσεις του πανεπιστημιακού ασύλου. Η πρώτη έγινε το 1985 στη δολοφονία του Καλτεζά από αστυνομικό, οι επόμενες δύο έγιναν το 1991 και το 1995 στο ΕΜΠ επί πρυτανείας του Νίκου Μαρκάτου λόγω των επεισοδίων στην επέτειο της 17ης Νοεμβρίου και μία ακόμη το 2002 στο πανεπιστήμιο του Ρεθύμνου όταν εντοπίστηκε μία χασισοφυτεία και μπήκαν μέσα στο ίδρυμα αστυνομικές δυνάμεις για να και ξεριζώσουν τα δενδρύλλια. 

Είναι εμφανές ότι κανένας μα κανένας πρύτανης και η πανεπιστημιακή κοινότητα δεν τόλμησαν να κάνουν χρήση και κατάχρηση των “δυνατοτήτων” του Νόμου. Για λόγους αυτονόητους… Μόνο σε πολύ ακραίες περιπτώσεις. Οχι μόνο γιατί το άσυλο είναι ένα ιστορικό εμβληματικό σύμβολο της ελευθερίας και της δημοκρατίας, αλλά και για λόγους καθαρά πρακτικούς: αν θέλεις να διαλύσεις το πανεπιστήμιο, βάλε μέσα σώματα ασφαλείας. Την άλλη μέρα, θα έχουν καεί τα πάντα.

Το πανεπιστημιακό άσυλο ή ότι έχει μείνει από αυτό, δεν είναι μόνο οι αγώνες του Πολυτεχνείου και των φοιτητών του, ούτε οι εξεγέρσεις της Νομικής κατά της Χούντας, δεν είναι η αιματοβαμμένη σημαία στο φαντασιακό και πραγματικό α-συνειδητό του δημοκρατικού πολίτη, δεν είναι η χαμένη ελευθέρια του μέσα στη ζωή η οποία ζει ακόμη μέσα στα πανεπιστήμια, ούτε εκείνη η κατάκτηση που συμπυκνώνει όλα τα δικαιώματα της δημοκρατίας.

Είναι κάτι πολύ πολύ περισσότερο: είναι η μυστική φωνή που παραμένει ζωντανή μέσα μας μέσα στη νύχτα και μας λέει: αυτό όχι. Δεν θα περάσει. Ας εξηγήσει κάποιος στην κατ’άλλα πολύ καλή επαγγελματία και Υπουργό, ότι δεν θα έχει η ίδια λόγο ύπαρξης αν καταργήσει το πανεπιστημιακό άσυλο. Αλήθεια, θα το δει πολύ σύντομα. 

Τέλος, για να παρακάμψουν τα σώματα ασφαλείας τα ακαδημαϊκά και δημοκρατικά εκλεγμένα όργανα θα πρέπει να καταργήσει το άρθρο 16 του Σ. περί πλήρως αυτοδιοικούμενου δημόσιου Πανεπιστήμιου. Γιατί κανένας δεν μπορεί να παρακάμψει τις αρχές των Πανεπιστήμιων. Θα τολμήσει να το κάνει αυτό; Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα.

* Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής Πάντειου Πανεπιστημίου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr