Νικόλαος Λουκόπουλος: “Τολμείν σωφρoνείν”

Τα περιστατικά που κατά καιρούς έρχονται στη δημοσιότητα, επιβεβαιώνουν πως υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στο σωφρονιστικό σύστημα. Και τα προβλήματα έχουν σχέση με πολλούς παράγοντες. Για να επιλυθούν, όμως, απαιτείται πρώτα να υπάρξει παραδοχή και αναγνώρισή τους από τους αρμόδιους.

Γράφει ο ποινικολόγος Νικόλαος Λουκόπουλος

Εάν δεν συμβεί αυτό, απλώς θα διαιωνίζεται μια απαράδεκτη κατάσταση, τα αποτελέσματα της οποίας θα τα εισπράττει ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο.

Είναι δομικά τα προβλήματα στο  σωφρονιστικό  σύστημα που οδήγησαν νομοτελειακά στην σημερινή κατάσταση. Αντί να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα (προσωπικό, κατάλληλες υποδομές, υπηρεσίες, κατάλληλη φροντίδα κλπ.) για την επανένταξη και το σωφρονισμό των κρατουμένων, η  ίδια η φιλοσοφία και η μεθοδολογία του θεσμικού πλαισίου  είναι προσαρμοσμένη στην δημοσιονομική πολιτική, που έχει ως κύριο στοιχείο την περικοπή των δαπανών.

Προσλήψεις προσωπικού που δεν έχουν γίνει επί σειρά ετών, με αποτέλεσμα το προσωπικό να μειώνεται με τα χρόνια από τις συνταξιοδοτήσεις και το υφιστάμενο να αναγκάζεται να μαζεύει άδειες και ρεπό προκειμένου να εφαρμόσει το πρόγραμμα του καταστήματος κράτησης. Βάρδιες που βγαίνουν με δυσκολία, με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειμμα επιτήρησης σε πτέρυγες, θυρωρεία και σκοπιές. 

Προσθέστε σ’ αυτά την κατάχρηση του μέτρου της προσωρινής κράτησης,  τις ακατάλληλες υποδομές και συνθήκες διαβίωσης, την απουσία κάποιας διαπαιδαγώγησης, κάποιου επαγγελματικού προσανατολισμού, κάποιου σοβαρού προγράμματος συμβουλευτικής υποστήριξης και κοινωνικής επανένταξης, τη «μαθητεία» του εγκλήματος, τις ταξικές και φυλετικές διακρίσεις, τον ασφυκτικό υπερπληθυσμό κρατουμένων κι έχουμε ένα εκρηκτικό μείγμα ανασφάλειας, φόβου, βίας, εξεγέρσεων, αποδράσεων κι εγκλημάτων. Οι ρητορείες υπέρ ενός «ανθρώπινου σωφρονιστικού συστήματος» έρχονται σε οξεία αντίθεση με την σκληρή πραγματικότητα, αυτή της απλής αποθήκευσης ανθρώπινων ψυχών.

Η διοίκηση αντί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και να δώσει λύσεις, με χαρακτηριστική ατολμία επιλέγει την  απλούστερη οδό της διαχείρισης αυτής της κατάστασης.  Επιλέγει την τακτική του κουκουλώματος των προβλημάτων, του αποπροσανατολισμού, της  λογοκρισίας του προσωπικού, της διαστρέβλωσης της  πραγματικότητας. Θα έπρεπε να μεριμνά για την αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων, τη διασφάλιση των ανθρώπινων συνθηκών κράτησης, την σχεδίαση και υλοποίηση ειδικών σωφρονιστικών προγραμμάτων, την παροχή ευκαιριών εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, την πρόσληψη εξειδικευμένου μόνιμου προσωπικού. 

Κι αν αυτά θεωρηθεί ότι αποτελούν κεντρικές κυβερνητικές επιλογές  σε συνάρτηση με τα δημοσιονομικά δεδομένα, δεν ισχύει το ίδιο για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, εκπαίδευσης και μέτρων ασφαλείας του προσωπικού, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με πρωτοβουλία και ενέργειες ακόμη και των  μικρών κλιμακίων διοίκησης. Αυτό είναι αδήριτη ανάγκη και προϋπόθεση για να επιτευχθούν όλα τα υπόλοιπα, ακριβώς διότι το προσωπικό αποτελεί το κρίσιμο «εργαλείο» για την υλοποίηση κάθε σχεδιασμού. 

Δεν είναι αποδεκτό η διοίκηση να αφήνει το προσωπικό απροστάτευτο και παντελώς έκθετο, σε απειλές, εκφοβισμούς και επιθέσεις. Δεν είναι αποδεκτό να μην προστατεύει τα προσωπικά τους δεδομένα και να διαρρέουν τα ονοματεπώνυμα τους, η διεύθυνση κατοικίας τους και η οικογενειακή τους κατάσταση. Δεν είναι αποδεκτό να αναγκάζονται σωφρονιστικοί υπάλληλοι να εξαιτούνται τη χορήγηση άδειας οπλοφορίας για έχουν τη δυνατότητα να προστατέψουν τις ζωές τους. Δεν είναι αποδεκτό να επιχειρεί με επιτακτικά μέτρα καταναγκασμού (Ημερήσιες Διαταγές κλπ.) να καταλύσει και ακυρώσει ό,τι η διοίκηση δεσμευτικά διατείνεται αλλού, δημιουργώντας έτσι άνιση μεταχείριση των πολιτών ενώπιον του Νόμου.

 Δεν είναι δυνατόν η διοίκηση να έχει απαιτήσεις από τους διοικούμενους να ανταπεξέλθουν στα καθήκοντα τους όταν η ίδια αποτυγχάνει στα δικά της καθήκοντα και παρεκκλίνει των επιταγών των διατάξεων του Συντάγματος, και των Νόμων (Κώδικα Δημοσίων Υπαλλήλων, του Σωφρονιστικού Κώδικα και των συναφών νομοθετημάτων, υπουργικών αποφάσεων, εγκυκλίων διαταγών) σχετικά με θεμελιώδεις ελευθερίες και δικαιώματα και κυρίως των όρων και προϋποθέσεων για την ασφάλεια του προσωπικού κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του! 

Ο όροι αυτοί οφείλουν να τηρούνται χωρίς εξαιρέσεις. Αυτό είναι το «συμβόλαιο» μεταξύ των διοικούμενων και της διοίκησης, η οποία έκανε γνωστούς τους όρους της κατά τη διαδικασία πρόσληψης προσωπικού και οι ενδιαφερόμενοι τους αποδέχθηκαν. Και όταν βεβαίως υπογράφει η διοίκηση  τέτοια «συμβόλαια», είναι αδιανόητο σε ένα Κράτος Δικαίου, όπως είναι και θέλω να πιστεύω ότι είναι και το Ελληνικό Κράτος, ότι υπάρχει περίπτωση να μην τα τηρεί. Χρειάζεται λοιπόν αλλαγή της γραμμής διοίκησης. Δεν έχει νόημα η απλή διαχείριση των προβλημάτων αλλά η παραδοχή τους κι έπειτα η  βούληση και η τόλμη να δοθούν οι κατάλληλες λύσεις. Σ’ αυτήν την  εξίσωση, το προσωπικό των σωφρονιστικών καταστημάτων είναι κρίσιμος παράγοντας, αφού γνωρίζει τα θέματα καλύτερα απ’ τον καθένα.

Οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι αποτελούν, ίσως,  τον πιο συκοφαντημένο κλάδο εργαζομένων. Αντιμετωπίζονται καχύποπτα και μάλλον άδικα ενώ εργάζονται κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες σε άθλιες εγκαταστάσεις και περιβάλλον. Μην ξεχνάμε ότι επιτελούν τα καθήκοντά τους υπό ασφυκτική πίεση, με μεγάλες ελλείψεις σε μέσα και υποδομές ενώ καθίστανται στόχοι και δέκτες καθημερινών ύβρεων, απειλών, εκβιασμών και επιθέσεων.

Ας αναλογιστούμε τι επίδραση έχουν όλα αυτά στην ψυχολογία και την υπηρεσιακή απόδοση τους ως εργαζομένων, πως μεταφέρεται -άθελά τους- το άγχος και η ανασφάλεια στα μέλη των οικογενειών τους και τι αντίκτυπο έχει αυτό στην ζωή τους και την οικογενειακή τους γαλήνη.

Άραγε πόσοι από εμάς θα είχαν το απαραίτητο νεφρό να εργαστούν υπό τέτοιες συνθήκες και να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στην αποστολή τους;   

*Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω – Ποινικολόγος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr