Πάνος Λαζαράτος: Περί Αναθεωρήσεως και Προμηθέως

Η κοινή γνώμη ταλαιπωρείται αδίκως από ανούσια και μάταιη συζήτηση σχετικά με το αν η Βουλή που καθορίζει τις αναθεωρητέες διατάξεις του Συντάγματος δύναται να δεσμεύσει την δεύτερη Βουλή, που αποφασίζει επ’ αυτών, σχετικά με το περιεχόμενο τους ή/και την «κατεύθυνσή» τους.

Αναλύει ο καθηγητής Πάνος Λαζαράτος*

Απάντηση: Προφανώς, προφανέστατα όχι, για τους ακόλουθους τουλάχιστον λόγους.

1. Το γράμμα του Συντάγματος είναι σαφές. Σύμφωνα με την §2 του άρθρου 110 η πρώτη Βουλή διαπιστώνει την ανάγκη της αναθεωρήσεως και καθορίζει τις διατάξεις που θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Ανάγκη και νούμερα. Ανάγκη και αριθμούς! Ούτε περιεχόμενα, ούτε κατευθύνσεις. Αν το κάνει ποτέ, θα το κάνει εκ περισσού και πάντως όχι στο πλαίσιο του γράμματος του άρθρου 110§2 Συντ. Και δεν θα δεσμεύσει κανέναν.

2. Το γράμμα της §2 αντιστοιχεί απολύτως στο γράμμα της §3 του άρθρου 110. Η δεύτερη Βουλή αποφασίζει σχετικά με τις αναθεωρητικές διατάξεις. Σχετικά με το περιεχόμενό τους. Αποφασίζει. Ούτε διαπιστώνει ούτε καθορίζει νούμερα. Αποφασίζει σχετικά με περιεχόμενα.

3. Τα ίδια ακριβώς προκύπτουν από την Εισηγητική Έκθεση του άρθρου 110. Αν η πρώτη Βουλή μπορούσε να δεσμεύσει την δεύτερη, ως προς το περιεχόμενο ή/και την κατεύθυνση των αναθεωρητέων διατάξεων, ο συντακτικός νομοθέτης θα έπρεπε να το πει ρητά! Ή έστω να δώσει μια έντονη υπόδειξη. Αυτό δεν συνέβη ούτε κατ’ ελάχιστον. Η ιδέα αυτή της «Δεσμώτριας Αναθεωρήσεως» ανακαλύφθηκε πρόσφατα και είναι ό, τι πιο παράξενο και ανοίκειο έχω ακούσει ποτέ.

4. Αν η Δεύτερη Βουλή δεσμευόταν από περιεχόμενα και κατευθύνσεις θα υποβαθμιζόταν σε γραμματέα κατώτατου επαρχιακού Δικαστηρίου! Κάτι που θα αντιτίθετο στο γράμμα και το πνεύμα όχι μόνο του άρθρου 110 αλλά και της δημοκρατικής αρχής και πληθώρας άλλων συνταγματικών διατάξεων. Κάτι τέτοιο δεν θα ισχύσει ποτέ σε κανένα μέρος του κόσμου. «Από τους υπερβόρειους ίσαμε τους νέγρους του ισημερινού» (Τριζόνια, Γ. Σεφέρης).

5. Η διάκριση ανάμεσα σε περιεχόμενο και κατεύθυνση είναι νομικώς εσφαλμένη και αδόκιμη. Η αλλαγή ακόμα και ενός σημείου στίξεως αλλάζει τόσο το περιεχόμενο, όσο και την κατεύθυνση. Κάθε αλλαγή περιεχομένου είναι και αλλαγή κατευθύνσεως ελάχιστη, μικρή ή μεγάλη. Ποιος θα το κρίνει αυτό; Ή μήπως επιτρέπονται οι μικρές αλλαγές κατευθύνσεως και όχι οι μεγάλες; Και ποιος το σκέφτηκε αυτό και πού το βρήκε γραμμένο; Και ποια η νομική έννοια της «κατευθύνσεως»; Πλαδαρά πράγματα και εσφαλμένα. Για να δεσμεύσει η πρώτη Βουλή την δεύτερη θα έπρεπε η δεύτερη να αντιγράψει λέξη-λέξη, κόμμα-κόμμα το κείμενο που θα της πρότεινε δεσμευτικά η πρώτη. Γραμματέας κάτω Αγουλινίτσας! Ποτέ δεν ίσχυσε κάτι τέτοιο και ποτέ δεν θα ισχύσει. Ποτέ δεν θα βρεθεί Δικαστήριο να δεχθεί κάτι τέτοιο. Γιατί είναι παράλογο, αντιδημοκρατικό και τελικώς δίχως νόημα.

6. Η δυνατότητα της Δεύτερης Βουλής να απορρίψει την αναθεώρηση διατάξεων που προτάθηκαν ως αριθμοί από την Πρώτη Βουλή και αν τις αναθεωρήσει να τους προσδώσει όποιο περιεχόμενο θέλει είναι βαθιά δημοκρατική. Η αναθεώρηση είναι κάτι πολύ σοβαρό. Η Πρώτη Βουλή προτείνει. Τα κόμματα εκφράζονται, αν επιθυμούν, σχετικά με περιεχόμενα και κατευθύνσεις. Και κρίνονται και για αυτό στις εκλογές. Η νέα αντιπροσωπεία έχει την δημοκρατική νομιμοποίηση να κάνει αυτό ακριβώς που λέει το άρθρο 110§3. Να καθορίσει το περιεχόμενο της διατάξεως που έκρινε ως αναθεωρητέα η πρώτη Βουλή ή να μην αναθεωρήσει την διάταξη. Σεβόμενη την νέα χρονική στιγμή, την νέα κοινωνική συγκυρία, την νέα εκλογή, τον νέο συσχετισμό δυνάμεων στην Βουλή. Αδέσμευτα και δημοκρατικά. Διαφορετικά, γιατί να μην ολοκληρώνονται όλα σε μία Βουλή, δίχως τον υποβιβασμό της Δεύτερης Βουλής σε θεραπαινίδα της Πρώτης;

7. Η ΑΕΔ11/2003 νομίζω ότι επιρρωνύει τα ανωτέρω. Απέρριψε τον ισχυρισμό ότι η Δεύτερη Βουλή (του 2000) δεν τήρησε τις κατευθύνσεις της Πρώτης Βουλής (του 1996) ως προς το θέμα του επαγγελματικού ασυμβίβαστου, «ΠΡΟΕΧΟΝΤΩΣ» επειδή στην απόφαση της Πρώτης Βουλής οι αναθεωρητέες διατάξεις καθορίστηκαν «μόνον αριθμητικά χωρίς οποιονδήποτε λεκτικό περιορισμό». Ο ισχυρισμός απερρίφθη «προεχόντως ως ερειδόμενος επί ανακριβούς προϋποθέσεως» (σκέψη 6).

«Στην απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής προσδιορίζονται μόνον αριθμητικά χωρίς οποιονδήποτε λεκτικό περιορισμό οι προς αναθεώρηση συνταγματικές διατάξεις».

Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι η Βουλή θα μπορούσε να προτείνει διατάξεις με λεκτικό περιορισμό! Αν το έκανε ποτέ, που δεν θα το έκανε φυσικά γιατί αυτό απαγορεύεται, το ΑΕΔ θα έλεγχε την αναθεωρητική διαδικασία και θα διαπίστωνε παραβίασή της. Δεν το έκανε και το ΑΕΔ προφανώς δεν ασχολείται. Και  καλά κάνει, όπως θα έκανε κάθε Δικαστήριο που δεν ασχολείται, φυσικά, με ζητήματα που δεν ανακύπτουν.  Προεχόντως διότι η Πρώτη Βουλή ούτε κατευθύνσεις όρισε ούτε περιεχόμενα. Η 6. Σκέψη της ΑΕΔ 11/2003 δεν μπορεί να διαβαστεί αλλιώς. Δεν προχωρώ σε άλλα, προεχόντως από σεβασμό σε φίλους, άξιους επιστήμονες και στον φιλόξενο αυτό χώρο. Όση παρανάγνωση και να κάνει κάποιος δεν μπορεί να οδηγηθεί σε διαφορετικό συμπέρασμα. Τα παραπάνω μου πιστοποιήθηκαν και από τον συντάκτη της 6. σκέψεως της ΑΕΔ 11/2003, διαπρεπή Αντιπρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας.

8. Αμφιβάλλω αν ποτέ το ΑΕΔ θα ασχοληθεί με το θέμα. Αν το κάνει θα είναι έμμεσα και παρεμπιπτόντως σε κάποια άλλη διαδικασία από αυτές που ορίζονται στο άρθρο 100. Και τότε μην έχετε καμία αμφιβολία για την απόφασή του. Γιατί απλώς η αντίθετη άποψη είναι σχεδόν μη υποστηρίξιμη και πάντως Δικαστήριο δεν πρόκειται ποτέ να την υιοθετήσει.

9. Ο Προμηθεύς, λοιπόν, όπως και η Αναθεώρηση, δεν είναι Δεσμώτης αλλά προφανώς Λυόμενος. Δυστυχώς όμως, διόλου Πυρφόρος. Η ανούσια αυτή συζήτηση διεξάγεται περί όνου σκιάς, όπως προσφυώς παρετηρήθη. Ως φαίνεται, εκτός από τις διατάξεις των άρθρων 32§4, 62, 86§3 και 101 Α (αποσύνδεση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από διάλυση της Βουλής -διαδικασία άρσεως βουλευτικής ασυλίας- ποινική ευθύνη των Υπουργών- συγκρότηση των ανεξάρτητων αρχών) καμία άλλη διάταξη δεν θα συγκεντρώσει ούτε σε αυτή την Βουλή, ούτε στην επόμενη τις απαιτούμενες (σε μια τουλάχιστον Βουλή) 180 ψήφους. Αν αναθεωρηθούν, θα αναθεωρηθούν δηλαδή μόνο οι 4 αυτές διατάξεις. Χωρίς θεωρητικά ψευδοπροβλήματα περιεχομένων και αναθεωρήσεων. Συζήτηση, λοιπόν, περί όνου σκιάς! Σε ανύπαρκτο πρόβλημα. Κουβέντα να γίνεται.

Όχι Προμηθεύς Πυρφόρος. Προμηθεύς τζούφιος!

*Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr