Άγης Τάτσης: «Κάθε άνθρωπος τεκμαίρεται αθώος μέχρις ότου κηρυχθεί ένοχος»

Το τεκμήριο της αθωότητας πραγματώνει την έννοια του κράτους Δικαίου και απηχεί το σεβασμό του τελευταίου στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προσωπικότητα. Στο ποινικό δίκαιο, εξαιτίας του τεκμηρίου αυτού, εκπηγάζει το ότι η κατηγορούσα αρχή θα πρέπει να αποδείξει την ενοχή, ότι ο κατηγορούμενος θα πρέπει να έχει υπεράσπιση, καθώς και επίσης το in dubio pro reo (“εν αμφιβολία, αθώος»).

Αναλύει ο δικηγόρος Άγης Τάτσης

Η πρώτη αποτύπωση σε νόμο του τεκμηρίου της αθωότητας εμφανίζεται στη Magna Carta του 1215. Αντίθετα, στην ηπειρωτική Ευρώπη εμφανίζεται μόλις το 1789 με την Γαλλική Επανάσταση στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Πολίτη: «Κάθε άνθρωπος τεκμαίρεται αθώος μέχρις ότου κηρυχθεί ένοχος”.

Στην Ελλάδα, στο Σύνταγμα του 1827  για πρώτη φορά διατυπώνεται με τρόπο ρητό με την πανηγυρική διατύπωση «έκαστος προ της καταδίκης του δεν λογίζεται ένοχος». Πλην όμως ο βίος της διάταξης ήταν βραχύς, αφού δεν περιλήφθηκε στα επόμενα συνταγματικά κείμενα, αλλά ούτε και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Το νομικό αυτό έλλειμα όμως καλύπτει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία ως διεθνής σύμβαση στην οποία έχει προσχωρήσει η χώρα μας και την έχει κυρώσει με νόμο, προβλέπει στο άρθρο 6 παρ. 2 ότι: “κάθε κατηγορούμενος τεκμαίρεται ότι είναι αθώος μέχρι αποδείξεως της ενοχής του σύμφωνα με το νόμο” . Επίσης ρητή κατοχύρωση του τεκμηρίου της αθωότητας υπάρχει και στο 14 παρ.2 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ), στο οποίο επίσης έχει προσχωρήσει η χώρα μας. Έτσι σύμφωνα με το αρ. 28§1 του Συντάγματος, οι παραπάνω διατάξεις, έχουν αποκτήσει υπερνομοθετική ισχύ, έναντι των κανόνων του εσωτερικού μας δικαίου.

Μόλις πριν λίγες ημέρες όμως, ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων, ο νόμος 4596/2019, ο οποίος αποτελεί ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας 2016/343 της Ε.Ε.

Με το νόμο αυτό για πρώτη φορά στο Ποινικό μας Δίκαιο, διατυπώνεται ρητά και κατοχυρώνεται η έννοια του τεκμηρίου της αθωότητας, μέσω της ενσωμάτωσης στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του αρ. 72^α που προβλέπει πλέον ότι “ Τεκμήριο αθωότητας. Οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι τεκμαίρονται αθώοι μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή τους σύμφωνα με τον νόμο.».

Σημαντική τομή, απόροια του τεκμηρίου αθωότητας είναι επίσης η εισαγωγή στον παραπάνω Κώδικα του αρ. 177^α που προβλέπει ότι «Βάρος απόδειξης. 1. Οι δικαστές και οι εισαγγελείς εξετάζουν αυτεπαγγέλτως όλα τα αποδεικτικά μέσα, που θεμελιώνουν την ενοχή ή κατατείνουν στην αθωότητα του κατηγορουμένου, καθώς και κάθε στοιχείο που αφορά την προσωπικότητά του και επηρεάζει την επιμέτρηση της ποινής. Ο κατηγορούμενος δεν είναι υποχρεωμένος να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία για τα πραγματικά περιστατικά που επικαλείται υπέρ του.

Οι δικαστές και εισαγγελείς είναι υποχρεωμένοι να ερευνούν με επιμέλεια κάθε στοιχείο ή αποδεικτικό μέσο που επικαλέστηκε υπέρ αυτού ο κατηγορούμενος, αν αυτό είναι χρήσιμο για να εξακριβωθεί η αλήθεια. 2. Οποιαδήποτε αμφιβολία περί της ενοχής είναι προς όφελος του κατηγορουμένου ή του υπόπτου.».

Τέλος, καινοτόμα είναι η θέσπιση με τον παραπάνω νόμο, ειδικής διάταξης (αρ. 7 Ν. 4596/2019) σύμφωνα με το οποίο:

«Ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 105 και 106 του Εισαγωγικού νόμου του Αστικού Κώδικα, προς αποκατάσταση της βλάβης, την οποία υπέστη εξαιτίας της προσβολής του τεκμηρίου αθωότητάς του από δηλώσεις δημόσιων αρχών που έλαβαν χώρα σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας πριν την έκδοση της απόφασης σε πρώτο ή δεύτερο βαθμό, οι οποίες αναφέρονται κατά τρόπο άμεσο στην εκκρεμή ποινική διαδικασία και είτε παροτρύνουν το κοινό να πιστέψει στην ενοχή του είτε προβαίνουν σε εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών με την οποία προδικάζουν τη δικαστική κρίση της υπόθεσης, βάζοντας ουσιαστικά ένα φραγμό στην πολιτική εκμετάλλευση εκκρεμών ποινικών υποθέσεων.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr