Αντώνης Αργυρός: Η απονομή της  Δικαιοσύνης- Προτάσεις για ένα σύγχρονο δικαστικό σύστημα

«Η ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης είναι βασικό σημείο για τη λειτουργία της δημοκρατίας».

Αναλύει ο δικηγόρος Αντώνης Αργυρός

Με τη φράση αυτή και με το δικό του τρόπο, ο  πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, έθεσε επί τάπητος τις δυσλειτουργίες που υπάρχουν στην απονομή της δικαιοσύνης.

«Αρνησιδικία: η ανώτερη μορφή τρομοκρατίας»

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι πολλή συζήτηση γίνεται συνεχώς για την επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης και την ποιότητα της.Είναι αναμφισβήτητο ότι η ποιότητα της απονομής της δικαιοσύνης είναι πολύ ψηλό επίπεδο. Οι Έλληνες  θεωρούν την ελληνική δικαιοσύνη ανεξάρτητη σε μεγαλύτερο βαθμό συγκριτικά με τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο, όπως δείχνει  τελευταία  έρευνα του Ευρωβαρόμετρου.

Στο ερώτημα «πώς θα βαθμολογούσατε το σύστημα απονομής δικαιοσύνης στη χώρα σας με βάση την ανεξαρτησία δικαστηρίων και δικαστών» οι Έλληνες πολίτες απαντούν σε ποσοστό 57% θετικά (- 2% σε σχέση με το 2018), με τον μέσο όρο στην ΕΕ να βρίσκεται στο 56%, και 34% αρνητικά (+3% σε σχέση με το 2018), με τον μέσο όρο στην ΕΕ να βρίσκεται στο 33%.

Τα συμπεράσματα είναι παρήγορα, όμως το ζήτημα της πραγματικής επιτάχυνσης απονομής της δικαιοσύνης υπάρχει είναι τεράστιο  και εκτός από την θεσμική υποβάθμιση και παραβίαση της ΕΣΔΑ, αποτελεί και τον κύριο φραγμό στην ανάπτυξη και στην διεθνή εικόνα της Χώρας. Όλοι οι πολίτες της ΕΕ απολαύουν τα ίδια θεμελιώδη δικαιώματα βασισμένα στις αξίες της ισότητας, της μη διακριτικής μεταχείρισης, της κοινωνικής ένταξης, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

 Οι αξίες αυτές θωρακίζονται και προστατεύονται από το κράτος δικαίου, όπως ορίζουν οι Συνθήκες της ΕΕ και ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Κανείς δικαστής ή εισαγγελέας ή δικηγόρος δεν μπορεί να κοιμάται ήσυχος όσο βλέπει τις κοινωνικές αδικίες να εντείνονται, όσο αντιλαμβάνεται ότι η Δικαιοσύνη που υπηρετεί σαν θεσμός δεν ταυτίζεται με την Δικαιοσύνη στην ιδεατή της μορφή.

Συμβάλλοντας ενδεικτικά στις προσπάθειες να εκσυγχρονίσουμε τον θεσμό της Δικαιοσύνης, πρέπει να εισάγουμε περισσότερη διαφάνεια έτσι ώστε ο κόσμος να νοιώθει ότι πραγματικά απονέμεται αντικειμενική και αμερόληπτη δικαιοσύνη έτσι πρέπει να ληφθούν και όλα τα υπόλοιπα απαραίτητα μέτρα έτσι ώστε η δικαιοσύνη να απονέμεται γρήγορα, γιατί η δικαιοσύνη η οποία απονέμεται με καθυστέρηση νομίζω ότι χάνει εντελώς το νόημά της:

 Ι)  Το θέμα της δικαστικής εκπαίδευσης :

Υπάρχουν δικαστές δύο ταχυτήτων. Προ ετών έγινε προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου του Ειρηνοδίκη ως δικαστή πρώτου βαθμού. Σήμερα ένας μεγάλος αριθμός υποθέσεων  της Πολιτικής Δικαιοσύνης, έχει μεταφερθεί και δικάζεται από τα Ειρηνοδικεία. Είναι αδιανόητο οι Ειρηνοδίκες να μην είναι απόφοιτοι της Σχολής Δικαστών, ενός καταξιωμένου θεσμού που λειτουργεί από το 1994.Δεν μπορεί να υπάρχουν δικαστές δύο ταχυτήτων και αυτό είναι ζήτημα που αφορά την ποιότητα απονομής της δικαιοσύνης.

ΙΙ) Η Δικαστική Αστυνομία:

Πολλάκις εξαγγέλθηκε, ουδέποτε ιδρύθηκε παρά το γεγονός ότι η λειτουργία της προβλέπεται από του… Όθωνα τα χρόνια με το Β.Δ. 85/31-12-1836 το οποίο ποτέ δεν εφαρμόστηκε, ενώ λειτουργεί με μεγάλη αποτελεσματικότητα στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών. Αποτελεί εμπαιγμό για ένα κράτος δικαίου να μην μπορεί να εφαρμόσει έναν νόμο που ισχύει από το 1993και είναι η δημιουργία Δικαστικής Αστυνομίας, από εξειδικευμένους επιστήμονες που θα συνδράμουν την  υποστήριξη των ανακριτικών αρχών. Ο λόγος είναι συντεχνιακός και εμποδίζεται από τον φόβο της υποβάθμισης του ρόλου των αστυνομικών Αρχών. Τα ζητήματα αυτά έχουν λυθεί σε άλλες Χώρες από τον περασμένο αιώνα. Η ίδρυσή της να γίνει με αξιοκρατία και ορθολογισμό, να διοικείται από αρεοπαγίτη που θα ορίζεται με απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, να είναι επί της ουσίας ανεξάρτητη και να στελεχωθεί αποκλειστικά από πτυχιούχους Νομικής και άλλους εξειδικευμένους επιστήμονες με γνώσεις ξένων γλωσσών ώστε να βοηθήσουν στην ορθή απονομή της δικαιοσύνης.

ΙΙΙ)   Το θέμα των εναλλακτικών τρόπων επίλυσης διαφορών:

Η διαμεσολάβηση και η διαιτησία, αποτελούν λύση για την επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης, αλλά δυστυχώς υποβαθμίσθηκε η προσπάθεια για τη διαμεσολάβηση που ενεπλάκη σε ατελέσφορες διαδικασίες και μεθοδεύσεις. Υπάρχει λύση με μια προϋπόθεση, να επιδιώξουν όλοι οι εμπλεκόμενοι να ανακτήσει η διαμεσολάβηση το κύρος που προϋποθέτει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Η διαιτησία για να γίνει πιο δελεαστική στους ενδιαφερομένους πρέπει να αναμορφωθούν πλήρως τα ποσά που αφορούν τις αμοιβές των διαιτητών, όταν μάλιστα τα ποσά αυτά αφορούν πόρους του ΤΑΧΔΙΚ και του Δημοσίου.

ΙV)  Η αρχή της δικονομικής ισότητας:

 Η αρχή της δικονομικής ισότητας ως ειδικότερη έκφανση της γενικής αρχής της ισότητας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αρχές τόσο της διοικητικής όσο και της ποινικής και της πολιτικής δίκης. Η κατάργηση κάθε δικονομικού ή άλλου προνομίου υπέρ του Δημοσίου και ιδίως των αναλογικών παραβόλων(βλ πχ άρθρο 277ΚΔΔ), ως προϋπόθεση του παραδεκτού ασκήσεως ενδίκων μέσων.

1. V) Hκατάργηση του ν.3900/2010 «Εξορθολογισμός διαδικασιών και επιτάχυνση της διοικητικής δίκης και άλλες διατάξεις»:

Ιδίως: α)ως προς τις προϋποθέσεις του παραδεκτού της αιτήσεως αναιρέσεως στο ΣτΕ, β) το περιορισμού των ανέκκλητων ακυρωτικών αποφάσεων και γ) της επαναφοράς της εισήγησης στην ακυρωτική δίκη.

1. VI) Η Συμμόρφωση στις δικαστικές αποφάσεις:

Σύμφωνα με το άρθρο 95 παρ. 5 του Συντάγματος, «η διοίκηση έχει υποχρέωση να συμμορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις. Η παράβαση της υποχρέωσης αυτής γεννά ευθύνη για κάθε αρμόδιο όργανο όπως νόμος ορίζει. Νόμος ορίζει τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης της  διοίκησης». Σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ. 4 του ΠΔ 18/1989 οι διοικητικές αρχές, σε εκτέλεση της υποχρέωσής τους κατά το άρθρο 95 παρ. 5 του Συντάγματος πρέπει να συμμορφώνονται, κατά  περίπτωση, με θετική ενέργεια προς το περιεχόμενο της απόφασης του ΣτΕ ή να απέχουν από κάθε ενέργεια που είναι αντίθετη προς όσα κρίθηκαν από αυτό. Ο παραβάτης, εκτός από τη δίωξη κατά το άρθρο 259 του Ποινικού Κώδικα υπέχει και προσωπική ευθύνη προς αποζημίωση που πρέπει να επιβάλλεται άμεσα σε κάθε όργανο Διοίκησης που αρνείται την συμμόρφωση.

viii)  Η ηλεκτρονική Δικαιοσύνη (e-justice):

Η επέκταση σε όλα τα στάδια και όλες τις διαδικασίες, αλλά και σε όλα τα δικαστήρια της Επικρατείας της ηλεκτρονικής καταθέσεως δικογράφων και της ηλεκτρονικής τηρήσεως πρακτικών όχι μόνο σε όλα τα δικαστήρια, αλλά και σε όλα τα συλλογικά όργανα της διοικήσεως. Η εφαρμογή της ηλεκτρονικής υπογραφής από όλα τα Όργανα της Δικαιοσύνης και της Διοικήσεως.

ΙΧ) Η κατοχύρωση της αξιοπρέπειας και της εσωτερικής ανεξαρτησίας όλων των δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών, με μέτρα οικονομικής αυτοτέλειας της Δικαιοσύνης και απεμπλοκή του Υπουργείου Δικαιοσύνης από οποιοδήποτε ζήτημα πειθαρχικού ελέγχου των δικαστών ή ποινικής διώξεως. Η συνταγματική απαγόρευση χωρίς εξαιρέσεις, της απασχόλησης δικαστών σε διοικητικά όργανα ή Ανεξάρτητες Αρχές.

Η αναγκαιότητα ύπαρξης ενός Κώδικα Δεοντολογίας για τους δικαστές, τους δικηγόρους και η πλήρης απεμπλοκή του Υπουργείου της Δικαιοσύνης, από την Διοίκηση της Δικαιοσύνης και από τα Οικονομικά της Δικαιοσύνης ,ενώ το ΤΑΧΔΙΚ γίνεται ανεξάρτητη διοικητική αρχή .

Χ) Αναμόρφωση ριζικά της χωροταξίας των δικαστηρίων στην Ελλάδα.

ΧΙ)  Η άμεση αναμόρφωση και επικαιροποίηση των διατάξεων που σχετίζονται με την ποινική διαδικασία και εναρμονίζεται με μοντέλα άλλων ευρωπαϊκών χωρών και η κατάργηση διατάξεων που δημιουργούν τεράστια ζητήματα όπως ο Νόμος 1608/50. Είναι αναγκαίες δράσεις εντατικοποίησης της κωδικοποίησης της νομοθεσίας, αλλά και της διάσπαρτης, δυσεύρετης και δύσχρηστης πολυνομίας.

ΧΙΙ) Πρέπει σε πρώτη προτεραιότητα να κλείσει η πληγή ενός ισχύοντος απαράδεκτου σωφρονιστικού συστήματος.

ΧΙΙΙ) Η Αναμόρφωση της εξέλιξης των δικαστικών λειτουργών:

Η εξέλιξη των δικαστικών  λειτουργών στους Ανώτατους βαθμούς πρέπει να γίνεται και με κριτήριο την ηλικία. Πρέπει να παρατηρήσει κανείς ότι η Ηγεσία της Δικαιοσύνης (Πρόεδρος και Αντιπρόεδροι) στον ΑΠ συνήθως  συνταξιοδοτούνται λόγω ορίου ηλικίας, λίγα χρόνια μετά την τελευταία προαγωγή τους και πριν προλάβουν να αποδώσουν. Έτσι πέραν από την τυχόν μετά πολλά χρόνια τροποποίηση του Συντάγματος, που αφορά τα όρια ηλικίας, θα έπρεπε η επιλογή των Αρεοπαγιτών να μην γίνεται από το ΑΔΣ με την αυστηρή τήρηση της επετηρίδας, αλλά κυρίως με τα ουσιαστικά και τυπικά προσόντα άξιων δικαστών Εφετών και Προέδρων Εφετών.

ΧΙV) Την ριζική αναμόρφωση του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της δικαιοσύνης προς όφελος της οικονομίας και της κοινωνίας εν γένει.

1. XV)Τα φαινόμενα ανομίας και περιφρόνησης των αποφάσεων των Δικαστηρίων, που παρατηρούνται παρά την Συνταγματική επιταγή δημιουργούν την πλήρη κοινωνική ανασφάλεια. Η ανομία ποικίλλει και κλιμακώνεται από καθημερινές πρακτικές ευρείας έκτασης, όπως  η μη παρέμβαση  ή μη έγκαιρη επέμβαση των Αστυνομικών Αρχών σε περιπτώσεις εγκληματικής συμπεριφοράς, χωρίς και την άμεση παρέμβαση των δικαστικών Αρχών για τον κολασμό της ανομίας.

XVI) Την καθιέρωση προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων και των κανονιστικών πράξεων από το Συμβούλιο της Επικρατείας των δε δημοσιονομικών από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Τροπολογία ή διάταξη που δεν έχει υποστεί τον παραπάνω έλεγχο να θεωρείται άκυρη και ανυπόστατη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η Πολιτεία με επαχθή μέτρα και τα τεράστια παράβολα και δυσθεώρητα τέλη και μεγάλα δικονομικά εμπόδια, την μεροληπτική νομοθέτηση υπερ. του πανίσχυρου Κράτους με συνεχή προνόμια υπερ. του και σε βάρος των αδυνάτων, εμποδίζει τον αδύναμο πολίτη να καταφύγει στην Δικαιοσύνη και έτσι μαζί με την μακρόχρονη καθυστέρηση απονομής της Δικαιοσύνης ,την πολυνομία και την κακονομία ,δεν μπορούμε να μιλάμε για την δυνατότητα του πολίτη να βρει το δίκιο του μπορούμε να μιλάμε για γενικευμένη αρνησιδικία. Οι περισσότεροι δεν ασχολούνται με τα μεγάλα ζητήματα της Δικαιοσύνης, τις μεγάλες δίκες και τις πολιτικές αντιδικίες, ασχολούνται με την αδυναμία να βρουν το δίκιο τους. Ας σκεφτούμε την επαχθέστατη θέση των εργαζομένων και συνταξιούχων στην εποχή μας.

«Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια μας στα σίδερα. Πολλά κεφάλια θα σπάσουν. Μα κάποια στιγμή, θα σπάσουν και τα σίδερα». (Νίκος Καζαντζάκης)

*Τέως υπηρεσιακός υπουργός Επικρατείας, Δικηγόρος.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr