Κωνσταντίνος Γώγος: Η Δίκαιη Δίκη στη σύγχρονη δικονομική πραγματικότητα*
Η δίκαιη δίκη αποτελεί ένα δικαίωμα θεμελιώδες για το δικαιικό μας σύστημα με πλήρη ενεργοποίηση του στις διατάξεις που αφορούν την ποινική δικονομία. Το συγκεκριμένο δικαίωμα απορρέει τόσο από το Σύνταγμα όσο και από την ΕΣΔΑ. Συγκεκριμένα, κεφαλαιώδους σημασίας αποτελούν τα άρθρα 20 του Συντάγματος και το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ. Χωρίς το θεσμό της δίκαιης δίκης δε μπορεί να υπάρξει απόδοση δικαιοσύνης.
Εισήγηση του δικηγόρου Κωνσταντίνου Χ. Γώγου
Η παρούσα εισήγηση θα αναφερθεί στην επίδραση που έχουν ασκήσει στο δικαίωμα της δίκαιης δίκης οι πρόσφατες τροποποιήσεις στην ποινική δικονομία και αφορούν στο τεκμήριο αθωότητας και το βάρος απόδειξης και σε αυτές που θα επέλθουν με τη ψήφιση του νέου Κώδικα Ποινικής δικονομίας.
Οι Πρόσφατες τροποποιήσεις
Προσφάτως γίναμε μάρτυρες της τροποποίησης του Ποινικού Κώδικα και της Ποινικής Δικονομίας με την εναρμόνισή του με την Ευρωπαϊκή οδηγία Οδηγίας 2016/343/ΕΕ.
Τα δύο κρισιμότερα σημεία είναι:
Η προσθήκη του άρθρου 72 Α στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που αφορά στο τεκμήριο αθωότητας και του άρθρου 177 Α στον ίδιο Κώδικα που αφορά στο βάρος απόδειξης.
Χαιρετίζουμε τις νέες αλλαγές καθώς όσον αφορά το τεκμήριο αθωότητας, η συγκεκριμένη διάταξη θα αποτελέσει το μεγαλύτερο εργαλείο για τους συνηγόρους υπεράσπισης. Σε μία εποχή που ο καθένας μπορεί να «καταδικαστεί» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης πριν καν την άσκηση της ποινικής δίωξης αντιλαμβάνεται κανείς πως η ρητή διατύπωση του άρθρου θα βοηθήσει διευρύνοντας το έργο της υπεράσπισης προσφέροντας το απαραίτητο εργαλείο για την προστασία του υπόπτου ή κατηγορουμένου. Η δυνατότητα άσκησης αγωγής αποζημίωσης τουλάχιστον κατά τη δική μου νομική άποψη πρακτικά δε λύνει κανένα πρόβλημα αφού η εκδίκασή της θα γίνει μετά το διασυρμό του υπόπτου ή κατηγορουμένου. Θεμιτό να υπάρχει δικαίωμα αποζημίωσης δε προσφέρει όμως τίποτα περισσότερο κατά τον κρίσιμο χρόνο.
Μεγάλη τομή ωστόσο είναι η δεύτερη αλλαγή που αφορά στο βάρος απόδειξης. Στην πραγματικότητα το άρθρο δεσμεύει τους δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς να αναζητήσουν αυτεπαγγέλτως όλα τα απαραίτητα αποδεικτικά μέσα. Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη διατύπωση αφορά το σύνολο των ποινικών δικαστηρίων, κρίσιμη θα αποδειχθεί κατά το στάδιο της αυτόφωρης διαδικασίας. Θα αποτελέσει την λύση στα αιτήματα των συνηγόρων για προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων επιμελεία της Εισαγγελίας.
Ο νέοι Κώδικες
Μόλις πρόσφατα τελείωσε η Διαβούλευση για το νέο Ποινικό Κώδικα και για τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Σαφώς και χαιρετίζουμε την προσπάθεια για τροποποίηση μετά από 70 χρόνια.
Ωστόσο, η νέα μεταρρύθμιση φέρνει νέους θεσμούς στο δικαστικό μας σύστημα.
Ποινική Διαταγή
Με το νέο θεσμό δίνεται η δυνατότητα για τα αδικήματα πλημμεληματικού χαρακτήρα (αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου) στον Δικαστή να εκδώσει κατόπιν αιτήσεως του Εισαγγελέα, Ποινική Διαταγή με την οποία επιβάλλει ποινή χωρίς προηγούμενη ακρόαση του κατηγορουμένου.
Επί της ουσίας χωρίς δίκη, χωρίς υπεράσπιση, χωρίς απολογία κατηγορουμένου δίνεται η δυνατότητα επιβολής ποινής και μάλιστα αυτή μπορεί να οδηγήσει σε φυλάκιση.
Κατά της συγκεκριμένης Ποινικής Διαταγής δίνεται η δυνατότητα στον κατηγορούμενο και πλέον καταδικασθέντα να καταθέσει αντιρρήσεις ζητώντας το δεδομένο μέχρι και σήμερα αγαθό της εκδίκασης της υπόθεσής του από Δικαστήριο.
Είναι αυτονόητο πως ο συγκεκριμένος θεσμός είναι αντισυνταγματικός, πλήττει δε τα υπερασπιστικά δικαιώματα του κατηγορουμένου, το δικαίωμά του για δίκαιη δίκη, το δικαίωμά του για εμφάνιση ενώπιον του φυσικού δικαστή κτλ..
Η συγκεκριμένη διάταξη αν δεν θεωρήσουμε δεδομένο ότι πρέπει να καταργηθεί, τουλάχιστον θα πρέπει να αναθεωρηθεί, συντασσόμενη προς τις συνταγματικές επιταγές.
Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η προσπάθεια για επιτάχυνση της Ποινικής Δικαιοσύνης, σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να μας οδηγήσει στην κατάργηση των Ποινικών Δικαστηρίων.
Το ελαφρυντικό της μη εύλογης διάρκειας της δίκης
Με τις νέες τροποποιήσεις προστίθεται ένα επιπλέον ελαφρυντικό, αυτό της μη εύλογης διάρκειας της δίκης. Πρακτικά δηλαδή ο κατηγορούμενος θεωρώντας ότι καθυστέρησε η εκδίκαση της υποθέσεώς του θα δύναται να λάβει μειωμένη ποινή.
Είναι η πρώτη φορά που προστίθεται ελαφρυντικό το οποίο ουδεμία σχέση έχει με την προσωπικότητα του δράση, με τους λόγους που προέβη στην παράνομη πράξη, με τη συμπεριφορά του κτλ. Αφορά γεγονότα τα οποία είναι άσχετα με τον κατηγορούμενο.
Εδώ όμως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή προκειμένου καταρχήν να εξετάσουμε πως ορίζουμε την εύλογη διάρκεια. Κι αν ακόμα καταλήξουμε σε έναν ορισμό ο χρόνος του «εύλογου διαστήματος» θα είναι διαφορετικός ανά Εφετείο.
Γιατί για παράδειγμα στην Αθήνα εύλογη θεωρείται η εκδίκαση ενός κακουργήματος μετά από 6-7 χρόνια, ενώ σε κάποιο περιφερειακό Εφετείο το διάστημα αυτό μπορεί να θεωρείται μη ανεκτό. Επομένως, κατ’ αυτόν τον τρόπο θα έχουμε ανά Εφετείο διαφορετική ποινική αντιμετώπιση, η οποία δε θα αφορά το δράστη αλλά το φόρτο εργασίας των δικαστηρίων.
Εν κατακλείδι, θα πρέπει ως συλλειτουργοί της Δικαιοσύνης θα φροντίσουμε ώστε το νομικό μας σύστημα να προσφέρει δίκαιη δίκη στον πολίτη καθώς μόνον έτσι μπορεί να διατηρηθεί η ορθή απονομή της Δικαιοσύνης
*Η Εισήγηση δημοσιεύθηκε στην εκδήλωση «Η Δικαιοσύνη σήμερα», η οποία έλαβε χώρα στο Συνεδριακό Κέντρο Θήβας και διοργανώθηκε από την Ένωση Ελλήνων Ποινικολόγων και Μαχόμενων Δικηγόρων.
Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr
