Τραπεζικοί λογαριασμοί στην Ελβετία και αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών
Προσφάτως η ελβετική ομοσπονδιακή φορολογική διοίκηση (ESTV) ανακοίνωσε επισήμως την πρώτη αποστολή πληροφοριών τραπεζικών λογαριασμών σε 100 περίπου χώρες[1], στο πλαίσιο και κατ΄ εφαρμογή της συμφωνίας [2] περί αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών (Automatic Exchange of Information, AEOI / Automatischer Informationsaustausch, AIA).
Του δικηγόρου Ηλία Σ. Μπίσια*
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν, πρόκειται για πληροφορίες που αφορούν σε ca. 2 εκατομμύρια ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, πραγματικοί δικαιούχοι (beneficial owner) των οποίων είναι πρόσωπα με μόνιμη κατοικία στην αλλοδαπή (δηλ. εκτός Ελβετίας).
Η Ελλάδα αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος της συμφωνίας και ως εκ τούτου συγκαταλέγεται στις χώρες που έλαβαν το σχετικό υλικό από τις ελβετικές αρχές.
- Περιεχόμενο διαβιβασθέντων πληροφοριών τραπεζικών λογαριασμών φυσικών ή νομικών προσώπων
Σύμφωνα με τα οριζόμενα μεταξύ των συμβαλλομένων χωρών, οι πληροφορίες που διαβιβάστηκαν για κάθε τραπεζικό λογαριασμό φυσικού ή νομικού προσώπου και θα αποστέλλονται εφεξής αυτομάτως σε ετήσια βάση (Common Reporting Standard – CRS), – χωρίς δηλαδή να χρειάζεται αίτημα διοικητικής συνδρομής – εμπεριέχουν τα κάτωθι στοιχεία:
- Ονοματεπώνυμο πραγματικού δικαιούχου/ δικαιούχων/συνδικαιούχων (beneficial owner), ημερομηνία γεννήσεως, Διεύθυνση κατοικίας, αριθμό Φορολογικού Μητρώου
- αριθμό λογαριασμού και επωνυμία του ελβετικού τραπεζικού Ιδρύματος όπου τηρείται ο λογαριασμός
- αξία αποτίμησης χαρτοφυλακίου την 31.12. εκάστου έτους
- αποδόσεις χαρτοφυλακίου, συμπεριλαμβανομένων πάσης φύσεως τόκων, μερισμάτων κλπ. καθώς και των κερδών από την εκποίηση αξιογράφων και έτερων τραπεζικών προϊόντων.
Επισημαίνεται διευκρινιστικά ότι στο πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας για την υποχρέωση ανταλλαγής πληροφοριών υπάγονται και όλοι οι λογαριασμοί που τηρούνται στο όνομα νομικών προσώπων και λοιπών μορφωμάτων (π.χ. Ιδρύματα, Trust), εφόσον ο πραγματικός δικαιούχος των (beneficial owner) που έχει δηλωθεί ενώπιον της ελβετικής τράπεζας είναι φυσικό πρόσωπο και μόνιμος κάτοικος Ελλάδος.
2. Η κατάργηση του ελβετικού τραπεζικού απορρήτου στις διασυνοριακές καταθέσεις
Στην Ελβετία το τραπεζικό απόρρητο καταξιώθηκε ιστορικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε στη συνείδηση του ελβετικού λαού να θεωρείται ότι η προστασία της ιδιωτικής σφαίρας του δικαιούχου ενός τραπεζικού λογαριασμού είναι συνυφασμένη με την προστασία της προσωπικότητας του. Η λέξη εχεμύθεια ταυτίστηκε στην Ελβετία με την έννοια του τραπεζικού απορρήτου και οδήγησε στην ανάδειξη του τελευταίου σε ένα είδος εθνικού συμβόλου.
Υπό το πρίσμα αυτό θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 1935 η προστασία του τραπεζικού απορρήτου στο άρθρο 47 του ελβετικού Νόμου περί Τραπεζών (Bankengesetz), διάταξη η οποία ισχύει μέχρι και σήμερα.
Το αυστηρό ελβετικό τραπεζικό απόρρητο έγινε με την πάροδο των χρόνων παγκοσμίως γνωστό, ενώ σε συνδυασμό με τη φήμη της παροχής υπηρεσιών υψηλού επιπέδου που απολαμβάνουν οι ελβετικές τράπεζες και του προνομίου της ιστορικής ουδετερότητας που χαρακτηρίζει την Ελβετία, δεν άργησε να εξελιχθεί σε σημαντικό πόλο έλξης σημαντικών διασυνοριακών κεφαλαίων που σωρεύτηκαν στην Ελβετία.
Καθίσταται σαφές ότι η νεοεισαχθείσα θέσπιση της «αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών» καταργεί και «ενταφιάζει» ανεπιστρεπτί το παραδοσιακό ελβετικό τραπεζικό απόρρητο και την ιδιωτικότητα των διασυνοριακών καταθέσεων, εφόσον πλέον με την αποστολή / ανταλλαγή των ως άνω πληροφοριών εισάγεται η καινοτομία της αυτόματης ενημέρωσης των φορολογικών αρχών για τις καταθέσεις των πολιτών τους.
- Εφαρμογή του μέτρου στην Ελλάδα / Χρησιμότητα των πληροφοριών σε υποθέσεις φοροδιαφυγής και νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα
Πέραν της αναμφισβήτητης σπουδαιότητας της ανταλλαγής πληροφοριών σε φορολογικό επίπεδο, οι πληροφορίες που θα αποστέλλονται και θα συλλέγονται, πλέον αυτομάτως σε ετήσια βάση, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μία πολύτιμη βάση τραπεζικών δεδομένων και για τις εισαγγελικές και δικαστικές αρχές.
Όπως είναι γνωστό, παρά το γεγονός ότι εκείνοι που επέλεξαν την Ελβετία για την υψηλή ποιότητα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών της αποτελούν την πλειοψηφία, δεν έλειψαν και περιπτώσεις όπου πίσω από το θεσμό του τραπεζικού απορρήτου βρήκαν προστασία έκνομες ενέργειες και περιουσιακά στοιχεία προερχόμενα από εγκληματικές δραστηριότητες.
Η ελβετική νομοθεσία αντιμετώπισε τα προαναφερόμενα «γκρίζα» φαινόμενα προσχωρώντας σε όλες τις σχετικές διεθνείς συνθήκες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, της διαφθοράς καθώς και για την διεθνή δικαστική συνδρομή σε ποινικές υποθέσεις[3].
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια η ικανοποίηση ελληνικών αιτημάτων δικαστικής συνδρομής που σχετίζονται με την άρση του τραπεζικού απορρήτου στην Ελβετία (άνοιγμα λογαριασμών) αποτελεί κανόνα. Πολύκροτες ποινικές υποθέσεις στην Ελλάδα που απασχόλησαν την κοινή γνώμη[4] εξιχνιάστηκαν μέσω της παρασχεθείσας δικαστικής συνδρομής από την Ελβετία η οποία συνέβαλε ουσιωδώς στη σύνταξη κατηγορητηρίων και στην παραπομπή των εμπλεκόμενων προσώπων σε δίκες.
Ο εντοπισμός τραπεζικών λογαριασμών, το περιεχόμενο των οποίων αποτελεί προϊόν εγκλήματος, αποτελεί στην πράξη της δικαστικής συνδρομής κατά κανόνα μια δυσχερή διαδικασία. Δοθέντος ότι η αλίευση πληροφοριών (fishing expedition) αναφορικά με την ύπαρξη τραπεζικών λογαριασμών απαγορεύεται από το ελβετικό δίκαιο της δικαστικής συνδρομής και την ελβετική νομολογία, η αυτόματη παροχή πληροφοριών – υπό την μορφή που θεσπίστηκε προσφάτως – δίνει μία νέα προοπτική στην έρευνα του οικονομικού εγκλήματος και της διαφθοράς.
Η σωστή διαχείριση και αξιοποίηση του υλικού από την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών και η νομοθετικώς οριοθετημένη πρόσβαση σε αυτό από τις ελληνικές δικαστικές αρχές μπορεί προδήλως να συμβάλει στη διακρίβωση αξιοποίνων πράξεων στο χώρο της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και ιδιαίτερα στην αποκάλυψη προσώπων που καλύπτονται υπό τον «μανδύα» λογαριασμών εξωχώριων εταιρειών και συναφών μορφωμάτων.
Ο εντοπισμός ενός ύποπτου λογαριασμού και του δικαιούχου αυτού μπορεί εφεξής να εξελιχθεί σε μία απλουστευμένη διαδικασία ταυτοποίησης, δοθέντος ότι τα στοιχεία των καταθετών με κατοικία στην Ελλάδα θα βρίσκονται πλέον στο σύνολο τους στη διάθεση του Υπουργείου Οικονομικών και θα επικαιροποιούνται σε ετήσια βάση.
*Δρ. Νομ. Παν/μιου Ζυρίχης, Δικηγόρου Αθηνών κ΄ Ελβετίας
[1] βλ. αναλυτικό πίνακα των συμβαλλομένων κρατών στο http://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/commitment-and-monitoring-process/AEOI-commitments.pdf
[2] Συνθήκη του Στρασβούργου για την αμοιβαία διοικητική συνδρομή σε φορολογικές υποθέσεις της 25.01.1988, όπως αυτή τροποποιήθηκε για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών με το Πρωτόκολλο της 27.05.2010, στην Ελλάδα σε ισχύ από την 01.09.2013
[3] Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση δικαστικής συνδρομής σε ποινικές υποθέσεις ετέθη σε ισχύ στην Ελβετία την 20.03.1967. Η Σύμβαση του Στρασβούργου για την νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα της 08.11.1990 ετέθη σε ισχύ στην Ελβετία την 01.09.1993.
[4] Ενδεικτικά αναφέρονται οι υποθέσεις των εξοπλιστικών, Siemens, Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, Proton Bank κλπ.
Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr
