Υπόθεση Ζακ Κωστόπουλου: Πρόθεση και δόλος ή ορθή δίωξη;

Πρόθεση και δόλος;

Σύμφωνα με το άρθρο 22 παράγραφος 2 του Ποινικού Κώδικα «Άμυνα είναι η αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου στην οποία προβαίνει το άτομο για να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον τους». Βάσει των ανωτέρω, οι προϋποθέσεις της νόμιμης άμυνας είναι:

1. Ο αμυνόμενος να βρίσκεται σε κατάσταση άμυνας, να υπάρχει δηλαδή άδικη και παρούσα επίθεση.
2. Να υπάρχει αμυντική πράξη, δηλαδή αναγκαία προσβολή των εννόμων αγαθών του επιτιθέμενου στην οποία προβαίνει ο αμυνόμενος για να υπερασπισθεί τον εαυτό του.

Σύμφωνα, δε, με το άρθρο 23 του Ποινικού Κώδικα «Όποιος υπερβαίνει τα όρια της άμυνας τιμωρείται, αν η υπέρβαση έγινε με πρόθεση, με ποινή ελαττωμένη, και αν έγινε από αμέλεια, σύμφωνα με τις διατάξεις τις σχετικές με αυτήν…»! 

Η δικηγόρος Ευαγγελία Κατσικογιάννη 

Υπέρβαση του ορίου της άμυνας έχουμε όταν η βλάβη που απετράπη μέσω της άμυνας είναι δυσανάλογα μικρότερη από τη βλάβη που τελικά προκλήθηκε. Το αναγκαίο μέτρο της άμυνας επιβάλλεται από την αρχή της αναλογικότητας του άρθρου 25 παρ. 1 του Συντάγματος. Το αναγκαίο μέτρο της άμυνας κρίνεται από τον βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης, από το είδος της βλάβης που απειλούσε, από τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης και από τις λοιπές περιστάσεις (άρθρο 22 παρ.3 του Ποινικού Κώδικα).

Υπέρβαση του ορίου της άμυνας διαταράσσει περισσότερη την έννομη τάξη από ό,τι η επίθεση. Η αμυντική πράξη προσβολής πρέπει να τελείται για την υπεράσπιση του έννομου αγαθού που απειλείται από την επίθεση, δηλαδή αντικειμενικά να τείνει στο να αποκρουστεί η επίθεση ή να αποτραπεί η συνέχισή της. Όταν η πράξη δεν τείνει στην προάσπιση των αγαθών που κινδυνεύουν αλλά στην τιμωρία του δράστη, τότε δεν υπάρχει άμυνα. 

Σε πολλές περιπτώσεις που έχουν απασχολήσει την Δικαιοσύνη, αλλά και την κοινή γνώμη, η γραμμή του νόμου μεταξύ της άμυνας και της υπέρβασής της είναι λεπτή και σε κάθε περίπτωση είναι προφανές ότι η απώλεια μιας ανθρώπινης ζωής είναι κάτι συνταρακτικό, όπως στην πολύκροτη υπόθεση του θανάτου του Ζακ Κωστόπουλου.

Στο συγκεκριμένο περιστατικό και από τα βίντεο και τις φωτογραφίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας όλες αυτές τις ημέρες, βλέπουμε έναν εμφανώς καταβεβλημένο δράστη (παραπατάει και δεν μπορεί καν να σηκώσει έναν πυροσβεστήρα χειρός) μίας απόπειρας κλοπής (δεν προκύπτει απόπειρα ληστείας αφού από τα βίντεο τουλάχιστον δεν φαίνεται να υπάρχουν περιστάσεις χρήσης βίας ή απειλής χρήσης βίας), να έχει παγιδευτεί εντός του κοσμηματοπωλείου και στην προσπάθειά του να διαφύγει να παγιδεύεται κάτω από την προθήκη του καταστήματος, και τουλάχιστον δύο πρόσωπα φαίνεται να κλωτσούν τη τζαμαρία και το κεφάλι του θύματος, κλωτσώντας τον τουλάχιστον 14 φορές !!

Έχει κριθεί κατά πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου, ότι όταν κανείς καταφέρνει επανειλημμένα πλήγματα σε ευπαθή σημεία του σώματος ενός ατόμου, ανεξαρτήτως του αν επιδιώκεται ή όχι η θανάτωση του, τότε αποδέχεται το ενδεχόμενο αυτό. Ενδεικτικά, έχει κριθεί ότι ο ανθρωποκτόνος σκοπός του δράστη καθορίζεται από τα μέσα που χρησιμοποίησε, το σημείο που έπληξε ή επιχείρησε να πλήξει το θύμα, την απόσταση από την οποία το έπληξε ή επιχείρησε να πλήξει αυτό, την κατεύθυνση των πληγμάτων ή την κατεύθυνση της δημιουργηθείσας ουλής επί πλήγματος με μαχαίρι προς ζωτικά και ευπαθή σημεία του σώματος του θύματος, τον αριθμό των προσπαθειών της θανάτωσης, κλπ.

Στην περίπτωση αυτή ασκείται ποινική δίωξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση με ενδεχόμενο δόλο. Βάσει όλων των ανωτέρω, λοιπόν, συνάγεται ότι η περίπτωση του θανάτου του Ζακ Κωστόπουλου υπάγεται ευθέως στις περιπτώσεις της ανθρωποκτονίας από πρόθεση με ενδεχόμενο δόλο.

Η αιτία θανάτου του Ζακ Κωστόπουλου θα διευκρινισθεί από την ιατροδικαστική έκθεση, έργο των αρμοδίων ιατροδικαστών, ενώ έργο της Δικαιοσύνης είναι η εξακρίβωση των συνθηκών του θανάτου και η απόδοση ευθυνών εάν και όπου υπάρχουν. Έργο, όμως, και υποχρέωση όλων μας ως πολιτών και ανθρώπων είναι η ευαισθητοποίησή μας ως προς την αξία της ανθρώπινης ζωής.

*Δικηγόρος Αθηνών

Ορθώς ασκήθηκε η δίωξη

Έχουμε γίνει τελευταία μάρτυρες μίας ανείπωτης τραγωδίας η οποία και οδήγησε στο θάνατο ενός νέου ανθρώπου. Ωστόσο, τα λαϊκά δικαστήρια στα κοινωνικά δίκτυα και οι κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις που δίνονται στο συγκεκριμένο θέμα ουδεμία χρησιμότητα προσφέρουν.

Αντιθέτως θα πρέπει να αφήσουμε την Δικαιοσύνη να λειτουργήσει χωρίς περισπασμούς όπως άλλωστε άμεσα και ορθά έχει ήδη λειτουργήσει. Με βάση τα έως τώρα δημοσιεύματα προκύπτει ότι ο θανών βρέθηκε εγκλωβισμένος εντός του κοσμηματοπωλείου κρατώντας μαχαίρι και προσπαθώντας να ανοίξει την ταμειακή μηχανή (τουλάχιστον με βάση την κατάθεση του κοσμηματοπώλη). 

Από τα ανωτέρω προκύπτει αβίαστα ότι το αδίκημα το οποίο τέλεσε ο θανών είτε ως τετελεσμένο είτε σε απόπειρα ήταν το αδίκημα της ληστείας και όχι της κλοπής όπως αδικαιολόγητα αναφέρεται.

Ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Γώγος

Συγκεκριμένα, από τη στιγμή που ο θανών έφερε μαζί του μαχαίρι εφαρμογή θα είχε το άρθρο 380 παρ. 1, που αφορά στο αδίκημα της ληστείας: «Όποιος με σωματική βία εναντίον προσώπου ή με απειλές ενωμένες με επικείμενο κίνδυνο σώματος ή ζωής αφαιρεί από άλλον ξένο (ολικά ή εν μέρει) κινητό πράγμα ή τον εξαναγκάζει να του το παραδώσει για να το ιδιοποιηθεί παρανόμως, τιμωρείται με κάθειρξη. Η τέλεση της πράξης του προηγούμενου εδαφίου με κάλυψη ή αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου του δράστη συνιστά επιβαρυντική περίσταση.

Αν ο υπαίτιος της πράξεως αυτής έφερε πολεμικό τυφέκιο ή πυροβόλο όπλο που φέρει φυσίγγιο των 40 χιλιοστών και άνω ή πολυβόλο ή υποπολυβόλο ή χειροβομβίδα ή εκρηκτικό μηχανισμό ή βαρύ όπλο ή όπλο πυροβολικού, τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών». Από εκεί και πέρα όσον αφορά τον κοσμηματοπώλη η δίωξη που ασκήθηκε αφορούσε τα αδικήματα της θανατηφόρας σωματικής βλάβης (κακούργημα) και της επικίνδυνης σωματικής βλάβης (πλημμέλημα). Και σαφώς ορθώς ασκήθηκε η δίωξη καθώς υπήρχαν οι υπόνοιες τέλεσης των συγκεκριμένων αδικημάτων κρίσιμο ωστόσο ζήτημα θα προκύψει όταν θα παραδοθεί το πόρισμα από τους ιατροδικαστές. Και αυτό καθώς ήδη από τα δημοσιεύματα προκύπτει ότι οι ιατροδικαστές έκριναν ότι ο θανών δεν έφερε κακώσεις τέτοιες που να προκάλεσαν το θάνατό του.

Από αυτό και μόνον τίθεται ζήτημα επομένως για την υποστήριξη της κατηγορίας για την θανατηφόρα σωματική βλάβη. Είναι άτοπο δε να μιλάμε για την άμυνα επί του συγκεκριμένου αδικήματος αφού αν η ιατροδικαστική δεν αναφέρει ως αιτία θανάτου τα χτυπήματα τότε δεν υπάρχει ούτε αρχικώς η άδικη πράξη της θανατηφόρας σωματικής βλάβης. Πόσο μάλλον η συνέχιση της νομικής σκέψης περί άμυνας ή υπέρβασης αυτής. Εν συνεχεία και επί την ΕΔΕ που διατάχθηκε κατά των αστυνομικών που συνέλαβαν το θανόντα λεκτέα τα εξής:

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα οι αστυνομικοί που έλαβαν κλήση για να φτάσουν στο σημείο είχαν ενημερωθεί για ληστεία και το άτομο βρισκόταν ακόμα στο σημείο. Από τα σχετικά βίντεο προκύπτει ότι ο θανών έφερε έναν κομμάτι γυαλί στα χέρια του και προσπαθούσε να διαφύγει. Οι αστυνομικοί προέβησαν στην σύλληψή του. Ερωτήματα δημιουργεί η διαταγή της Υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Όλγας Γεροβασίλη για διενέργεια ΕΔΕ κατά των αστυνομικών για το ανωτέρω περιγραφόμενο περιστατικό, η οποία ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Δεν είναι ανεκτές τέτοιες πράξεις και συμπεριφορές». Με τους αστυνομικούς οι οποίοι αντέδρασαν άμεσα διά των συνδικαλιστών τους σε σχετικές συνεντεύξεις. Ωστόσο, εύλογα θα αναρωτιόταν κανείς πως ακριβώς θα μπορούσε να γίνει η σύλληψη ενός ατόμου οπλισμένου, σε κατάσταση αμόκ (όπως αναφέρθηκε) υπό την επήρεια ναρκωτικών; Άλλωστε, το άρθρο 2 εδ. Στ’ του Κώδικα Δεοντολογίας των Αστυνομικών αναφέρει:

«Ενεργεί για τη διατήρηση και την αποκατάσταση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, με σκοπό τη διασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων όλων των πολιτών και την απρόσκοπτη κοινωνική διαβίωση, πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος και την προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος, αποφεύγοντας συμπεριφορές που μπορεί να προκαλέσουν σύγκρουση και επιβάλλει μόνον τους κατά περίπτωση αναγκαίους και προβλεπόμενους από το νόμο περιορισμούς δικαιωμάτων».

Παράλληλα στο άρθρο 3 του ανωτέρω Κώδικα αναφέρεται: «Ο αστυνομικός ενεργεί σύλληψη ατόμου όταν αυτό προβλέπεται από τις διατάξεις του Συντάγματος και του νόμου. Κατά τη σύλληψη ενεργεί με σύνεση και σταθερότητα, τηρεί άψογη συμπεριφορά και αποφεύγει κάθε πράξη που μπορεί να βλάψει την τιμή και την υπόληψη του συλληφθέντος και γενικά να προσβάλει την αξιοπρέπειά του. Χρησιμοποιεί απολύτως αναγκαία βία και δεσμεύει τον συλληφθέντα μόνον όταν αντιδρά βίαια ή είναι ύποπτος φυγής».

Από την στιγμή επομένως που κατά τα δημοσιεύματα και τα βίντεο που είδαν το φως της δημοσιότητας οι αστυνομικοί είχαν την πληροφορία ενός δράστη ληστείας και αντίκρισαν έναν άνθρωπο που κρατούσε γυαλί προσπαθώντας να διαφύγει θα πρέπει να κατανοήσουμε νομικά ότι ουδεμία ευθύνη φέρουν είτε διοικητικά είτε σε επίπεδο τυχόν τέλεσης ποινικού αδικήματος κατά του θανόντος. Και μπορεί οι εικόνες να είναι αποτροπιαστικές για τον κοινό αναγνώστη, οι πράξεις ωστόσο που φανερώνονται δε συνιστούν τουλάχιστον νομικά άδικες πράξεις. Σε κάθε περίπτωση δε οι αστυνομικοί λειτούργησαν όχι προσωποποιημένα για το συγκεκριμένο δράστη, δεν ήξεραν άλλωστε ποιος ήταν, αλλά ενήργησαν όπως θα έκαναν σε οιαδήποτε άλλη περίπτωση.

ΥΓ: Η ανωτέρω θέση συνιστά νομική ανάλυση και ουδεμία σχέση έχει με πολιτικές και κοινωνικές αναλύσεις. Σε τυχόν περίπτωση δημοσίευσης περισσότερων στοιχείων από τη δικογραφία ο συντάκτης δεσμεύεται να επικαιροποιήσει το δημοσίευμα με τα επιπλέον στοιχεία.

*Δικηγόρος Αθηνών