Μαρία Ντούμα: Προβλήματα διακρατικών και ιδιωτικών υιοθεσιών

Η Ελλάδα με τον νόμο 3765 /2009  κύρωσε  την ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΗ ΥΙΟΘΕΣΙΑ, που υπογράφηκε στη Χάγη στις 29.5.1993 , της οποίας σκοπός  είναι η προστασία των  δικαιωμάτων των παιδιών στις διακρατικές υιοθεσίες αλλά και η πάταξη τυχόν  εμπορίας  και παράνομης διακίνησης ανηλίκων.

Η κυρωθείσα σύμβαση ρυθμίζει τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις νομιμότητας των  διακρατικών υιοθεσιών, αυτών δηλαδή  που συνεπάγονται μετακίνηση του τέκνου από την χώρα προέλευσής του στη χώρα υποδοχής του, δηλαδή  των θετών γονέων. Η υπαγωγή δε μιας υιοθεσίας στην ως άνω σύμβαση προϋποθέτει ,  εκτός από την μετακίνηση του προς υιοθεσία τέκνου από ένα συμβαλλόμενο κράτος σε άλλο , και την αποδοχή από τους υποψήφιους θετούς γονείς της επιλογής του προς υιοθεσία τέκνου από την αρμόδια κρατική υπηρεσία του κράτους προέλευσης του τέκνου αφού απαγορεύει τις πρό της ολοκλήρωσης  της διαδικασίας υιοθεσίας από τις ΑΡΧΕΣ   σχέσεις τους με συγγενείς του προς υιοθεσία τέκνου [αρθρο 29]. Η απαγόρευση αποβλέπει στον αποκλεισμό  χρηματισμών των βιολογικών γονέων και στην εξασφάλιση της ελεύθερης βούλησής τους.

Το άρθρο 6 της σύμβασης προβλέπει ότι  κάθε συμβαλλόμενο κράτος ορίζει μία ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΡΧΗ  που είναι υπεύθυνη για την τήρηση των προϋποθέσεων  νομιμότητας της υιοθεσίας  σε διαδικαστικό και ουσιαστικό επίπεδο . Οι Κεντρικές αρχές των υπαγομένων στην σύμβαση κρατών διεκπεραιώνουν όλη τη διαδικασία της υιοθεσίας.

Για την Ελλάδα  αρμόδια είναι  η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΡΧΗ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΩΝ ΥΙΟΘΕΣΙΩΝ [ ΚΑΔΥ]  που υπάγεται στο  ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ & ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ .

Σύμφωνα πρός τα άρθρα 17 και 23  της σύμβασης η διακρατική υιοθεσία ολοκληρώνεται  με την έκδοση πιστοποίησης της υιοθεσίας από τις δύο  Κεντρικές Αρχές  των δύο κρατών [υποδοχής και προέλευσης]  εφόσον συμφωνήσουν και εγκρίνουν την υιοθεσία, η οποία [πιστοποίηση] αναγνωρίζεται ως νόμιμη υποχρεωτικά  από όλα τα συμβαλλόμενα κράτη.

Δεν προβλέπεται στην σύμβαση  κάποια άλλη αρχή η όργανο, εποπτικό του έργου των Κεντρικών Αρχών, και με  αρμοδιότητα ελέγχου της νομιμότητας της  διακρατικής υιοθεσίας. Η δικαστική απόφαση που προβλέπεται    στο δεύτερο άρθρο του ως άνω κυρωτικού νόμου [παρ.4]  είναι απλώς επικυρωτική/αναγνωριστική της ήδη τελεσθείσης κατά τα ανωτέρω υιοθεσίας, δεδομένου ότι ακόμη και αν εκδοθεί απόφαση επί της υιοθεσίας στο κράτος προέλευσης τα Ελληνικά Δικαστήρια στην αναγνώριση του δεδικασμένου της θα προβούν μόνο.

Στην Ελλάδα  έως την κύρωση της ως άνω σύμβασης  κανενός είδους   υιοθεσία  δεν ολοκληρώνονταν  μόνο  από κρατικές υπηρεσίες.

Η υιοθεσία αδιακρίτως , του είδους της, ήταν  έργο  μόνο της δικαστικής εξουσίας [αρθρο 1549 ΑΚ] και ετελείτο μόνο κατά την προβλεπόμενη στον αστικό κώδικα διαδικασία. Οι διατάξεις του κώδικα ισχύουν όπως ήταν πρό της κύρωσης της σύμβασης όμως είναι   προφανές ότι μετά την κύρωση της σύμβασης  δεν υπάγονται σ΄αυτές οι  διακρατικές  υιοθεσίες  αφού  αυτές ολοκληρώνονται και πιστοποιούνται  από τις ως άνω Κεντρικές Αρχές.

Επομένως με την ψήφιση του παραπάνω νόμου για μια σειρά υιοθεσιών εισήχθη ένας  μη δικαστικός τρόπος ολοκλήρωσής τους ,  αφού η δικαστική απόφαση που εκδίδεται στις  διακρατικές υιοθεσίες κατ΄ουσίαν επικυρώνει τις  ήδη ολοκληρωθείσες και πιστοποιηθείσες από τις αρχές των δύο κρατών, όπως προκύπτει από την ερμηνεία του σχετικού άρθρου.

Η  παράλληλη ισχύ των δύο νομοθετικών διαδικασιών υιοθεσίας ωστόσο  δημιουργεί προβλήματα στην εφαρμογή τους στα εξής σημεία.

Δεν προβλέπεται τι γίνεται με τις υιοθεσίες στις οποίες οι υποψήφιοι γονείς και το πρός υιοθεσία τέκνο κατοικούν μεν  σε διαφορετικά κράτη -συμβαλλόμενα στην σύμβαση- όμως έχουν ήδη -λόγω προσωπικών γνωριμιών- αναπτύξει προσωπική/ συναισθηματική σχέση μεταξύ τους , γεγονός όμως που απαγορεύεται  από την  σύμβαση και είναι αρνητική προυπόθεση για την διακρατική υιοθεσία σύμφωνα με την ως άνω σύμβαση.

Τι γίνεται στην περίπτωση που ο υποψήφιος γονέας θέλει να επιλέξει μόνος του  το προς υιοθεσία τέκνο αφού στη σύμβαση προβλέπεται ότι     μόνο  οι δύο ΑΡΧΕΣ των συμβαλλομένων κρατών  δικαιούνται να επιλέξουν το πρός υιοθεσία τέκνο και να το αντιστοιχήσουν με υποψήφιους γονείς του άλλου συμβαλλόμενου κράτους.

Εφόσον  κατά την σύμβαση η εκδιδόμενη από τις δύο Κεντρικές Αρχές πιστοποίηση της υιοθεσίας είναι υποχρεωτικά νόμιμη για όλα τα κράτη και δεν προβλέπεται κανένας δικαστικός έλεγχος της νομιμότητάς τηςπρίν θεσπισθεί η υποχρεωτικότητα αυτή, δεν είναι απαραίτητη η τροποποίηση των διατάξεων του ΑΚ που προβλέπουν ότι μόνο με δικαστική απόφαση τελείται η υιοθεσία?

Επίσης γεννάται το ερώτημα κατά πόσον είναι ασφαλές να υποκατασταθεί  η δικαστική αρχή από κρατικά όργανα στον έλεγχο της νομιμότητας  των διακρατικών υιοθεσιών η θα πρέπει  να προβλεφθεί νομοθετικά ο δικαστικός έλεγχος  της Πιστοποίησης της υιοθεσίας που εκδίδουν οι  ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ  ΑΡΧΕΣ και  να μην είναι υποχρεωτικά δεσμευτικήη πιστοποίηση πρίν από τον έλεγχο αυτό.

Τα κενά αυτά  εμφανίζονται και στην νομολογία  των δικαστηρίων.

Η απόφαση 376/14 Μον.Πρωτ.Καλαμάταςδικάζοντας αίτηση  διακρατικής υιοθεσίας κατά τις διατάξεις του αστικού κώδικα,δηλαδή με παράκαμψη της διαδικασίας της ως άνω σύμβασης, μολονότι δεν τηρήθηκαν ούτε οι προβλεπόμενες από την σύμβαση προυποθέσεις ,  την  έκανε δεκτή.

Μάλιστα το ενδιαφέρον είναι ότι η ως άνω απόφαση   απέρριψε την αρνητική για την επίδικη υιοθεσία εισήγηση της ΚΑΔΥ , με την αιτιολογία  ότι  η εξασφάλιση του συμφέροντος του προς υιοθεσία τέκνου υπερτερεί και των προυποθέσεων που θέτει η ως άνω σύμβαση.

Επομένως πρέπει άμεσα με νομοθετική ρύθμιση να προβλεφθεί τι γίνεται σε μια σειρά από περιπτώσεις υιοθεσιών που δεν είναι ούτε αμιγώς ιδιωτικές ούτε αμιγώς διακρατικές , καθώς επίσης και αν το δικαστήριο στις  αμιγώς διακρατικές υιοθεσίες θα  συνεχίσει να έχει απλώς επικυρωτικό  έργο  της  ήδη τελεσθείσης απότα κρατικά όργανα  υιοθεσίας  η θα έχει  σε όλες τις υιοθεσίες ρόλο   κυριαρχικό   στον έλεγχο  της νομιμότητας  αλλά κυρίως  της σκοπιμότητας   που είναι η εξασφάλιση των συμφερόντων του προς υιοθεσία τέκνου, όπως στην ως άνω απόφαση.

*Της Μαρίας Ντούμα, Δικηγόρου, Συγγραφέα

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr