Α. Ερμίδου – Γ. Δελής: Η δημιουργία σύγχρονου πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας

Είναι πλέον καθολικά αποδεκτή η ανάγκη μεταρρύθμισης του δικαστικού μας συστήματος προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά του προς όφελος των πολιτών στο σύγχρονο περιβάλλον αυξανόμενης, με γεωμετρική πρόοδο, πολυπλοκότητας των εννόμων σχέσεων.

Η δημόσια συζήτηση είναι διαρκής, έντονη και τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει ιδιαίτερη δυναμική. Θεματικές ημερίδες και συνέδρια, μελέτες, προτάσεις και συνεχείς νομοθετικές παρεμβάσεις συγκροτούν την προσπάθεια καταπολέμησης των καταγεγραμμένων χρόνιων παθογενειών της Ελληνικής Δικαιοσύνης, κυρίως στον κρίσιμο και ευαίσθητο τομέα του χρόνου απονομής της, ο δε διάλογος αφορά σε όλους τους δικαιοδοτικούς κλάδους, τόσο στο πεδίο του ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου όσο και σε οργανωτικό και λειτουργικό επίπεδο.

Παρόλη την εμπέδωση της ανάγκης για αλλαγές και την μεταρρυθμιστική κίνηση που παρατηρείται στον τομέα της πολιτικής δικαιοσύνης, ιδίως μετά την εισαγωγή του Ν. 4335/2015, η συζήτηση για την τύχη των Ειρηνοδικείων στην χώρα μας μετά των τέλος των υπερχρεωμένων που αποτέλεσαν τον κύριο όγκο της ύλης – μεσοσταθμικά 30% – για μία δεκαετία με σημαντική συνεισφορά και αυταπάρνηση των συναδέλφων Ειρηνοδικών στο διάστημα της οικονομικής κρίσης, κινείται μάλλον προς την λάθος κατεύθυνση. Πέρα από τις κατά καιρούς τροποποιήσεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας με τις οποίες μεταβλήθηκε αρκετές φορές η καθ’ ύλην αρμοδιότητα στα δικαστήρια του πρώτου βαθμού (Ειρηνοδικεία-Πρωτοδικεία), αυξήθηκε η αρμοδιότητα λόγω ποσού των Ειρηνοδικείων ή ανατέθηκε σ’ αυτά ειδική ύλη, το τελευταίο χρονικό διάστημα στο δημόσιο διάλογο έχουν κατατεθεί προτάσεις για νέα οριζόντια αύξηση της καθ’ ύλην αρμοδιότητας των Ειρηνοδικείων, με σύγχρονη συγχώνευσή τους σε μεγάλα, κεντρικά δικαστήρια, προτάσεις, όμως, που παραγνωρίζουν την νομική και ιστορική φύση του θεσμού, έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τις σύγχρονες τάσεις εξέλιξης του κλάδου και, σε τελική ανάλυση, οδηγούν στη δημιουργία συλλήβδην οιονεί Πρωτοδικείων τα οποία θα συγκροτούνται από Ειρηνοδίκες.

Η εξέλιξη του θεσμού, όμως, πρέπει να οδηγηθεί σε έναν διαφορετικό δρόμο.

Τα Ειρηνοδικεία ως θεσμός κατέκλυσαν κυριολεκτικά την Ευρώπη μετά την Γαλλική Επανάσταση. Σταδιακά εγκαταλείφθηκαν στην Γαλλία, χώρα αρχικής καταγωγής τους, με την μεγάλη μεταρρύθμιση που άρχισε το 2002 και ολοκληρώθηκε το 2017. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κατάργηση των Ειρηνοδικείων επετεύχθη σε βάθος χρόνου και δη δεκαπενταετία προκειμένου να μη διασαλευθεί η εργασιακή ειρήνη των υπηρετούντων συναδέλφων Γάλλων Ειρηνοδικών. Ο θεσμός καταργήθηκε με την αφυπηρέτηση και του τελευταίου εξ αυτών.

Αντίστοιχα, στην Γερμανία τα Ειρηνοδικεία, ήδη, από το 1959 αντικαταστάθηκαν από τα «Τοπικά Δικαστήρια» – παραρτήματα του γενικού Πρωτοδικείου – και ο «Ειρηνοδίκης» αποτελεί τον εισαγωγικό βαθμό στο δικαστικό σώμα.

Οι δύο μεγάλες αυτές σχολές του Δικαίου που αμφότερες έχουν βαθιές επιρροές στο νομικό μας δόγμα και πολιτισμό, δείχνουν το δρόμο για την πραγματική μεταρρύθμιση του θεσμού, και συνολικά του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, στο κομβικό σημείο που βρίσκεται σήμερα. Η αρμοδιότητα του Ειρηνοδικείου στην χώρα μας θεωρείται ήδη υψηλή για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα.

Στην Ελλάδα το Ειρηνοδικείο από το 1925 χαρακτηρίστηκε ως «νόθο κατασκεύασμα», ενώ, το Σύνταγμα του 1975 αναβάθμισε τον Ειρηνοδίκη σε τακτικό, ισόβιο Δικαστικό Λειτουργό. Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι η σύγχρονη δικαστηριακή ιστορία του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας στην χώρα μας είναι στενά συνδεδεμένη με την προσπάθεια μεταρρύθμισης του θεσμού του Ειρηνοδικείου. Για έναν αιώνα το Ελληνικό κράτος επιχείρησε την μεταρρύθμισή του τουλάχιστον έξι φορές. Όλες οι προσπάθειες απέτυχαν. Δικαιολογητικός λόγος για τη διατήρηση των Ειρηνοδικείων υπήρξε η ανάγκη διατήρησης πεπειραμένων Δικαστών στον πρώτο βαθμό, χωρίς την ιεραρχική εξέλιξή τους.

Ωστόσο με το πέρασμα του χρόνου και την εξέλιξη της Ελληνικής κοινωνίας στο Ευρωπαϊκό περιβάλλον των σύγχρονων συναλλαγών, προβάλλει επιτακτική η ανάγκη μεταρρύθμισης του θεσμού του Ειρηνοδικείου. Όσο πιο πολύπλοκες γίνονται οι έννομες σχέσεις τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη αντιμετώπισής τους, ιδίως, στον πρώτο βαθμό που η ποιότητα και η ταχύτητα κρίνουν, εν πολλοίς, την ίδια την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος της χώρας.

Το εγχείρημα βέβαια δεν είναι εύκολο, προϋποθέτει βούληση, μέθοδο και χρόνο για να υλοποιηθεί, αλλά, είναι η μόνη ορθολογική πρόταση που κοιτάζει στα μάτια το μέλλον. Να αρχίσει τώρα και να ολοκληρωθεί σε βάθος έστω και εικοσαετίας συντονισμένα, όπως δείχνει και το παράδειγμα άλλων κρατών.

Με βάση τα δικά μας δεδομένα, η δημιουργία ενός σύγχρονου πρώτου βαθμού μπορεί να υλοποιηθεί, εναλλακτικά, προς δύο κατευθύνσεις, αναλόγως των δικαστικών σχηματισμών και της αποκέντρωσης ή συγκέντρωσης τους, αντίστοιχα, που πρέπει να επιτευχθεί ανάλογα και πάντα με την ύπαρξη αντίστοιχης πολιτικής βούλησης. Με το Γαλλικό πρότυπο επιτυγχάνεται η συγχώνευση των δικαστικών σχηματισμών και η συγκέντρωσή τους σε μεγάλα, κεντρικά δικαστήρια, ενώ, με το Γερμανικό πρότυπο η διάχυση της αρμοδιότητας σε μικρότερους σχηματισμούς. Η αποκέντρωση λ.χ. του Πρωτοδικείου Αθηνών αποτελεί πραγματικό ζητούμενο για δεκαετίες. Ειδικότερα:

Α. Δημιουργία Μεγάλων Πρωτοβάθμιων Δικαστηρίων (Γαλλικό πρότυπο). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με:

• Μεταφορά τουλάχιστον 300 υπηρετούντων Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο, κατόπιν αίτησής τους και κρίσης από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ανάλογη ρύθμιση για την μετάταξη Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο ίσχυσε και στο πρόσφατο παρελθόν δύο φορές μετά το Σύνταγμα του 1975).
• Κυκλική, περιορισμένης διάρκειας, εκπαίδευσης των 300 Ειρηνοδικών στην ΕΣΔι.
• Εισαγωγή των 300 Ειρηνοδικών στον κλάδο των Πρωτοδικών σε παράλληλη επετηρίδα, προκειμένου να μη διασαλευθεί η αρχαιότητα των ήδη υπηρετούντων Πρωτοδικών.
• Για τους νεοεισερχόμενους Δικαστικούς Λειτουργούς εισαγωγή στο Δικαστικό σώμα με εξετάσεις στην ΕΣΔι για τον βαθμό του παρέδρου Πρωτοδικείου.
• Διατήρηση των λοιπών υπηρετούντων Ειρηνοδικών.
• Με την αφυπηρέτηση εκάστου Ειρηνοδίκη κατάργηση της οργανικής του θέσης.
• Αναλόγως του βαθμού αποχώρησης από τον κλάδο των Ειρηνοδικών, σταδιακή μείωση της ύλης των Ειρηνοδικείων έως την πλήρη κατάργησή τους.

Β. Δημιουργία Μικρών και Μεγάλων Πρωτοβάθμιων Δικαστηρίων (Γερμανικό πρότυπο). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με:

• Μεταφορά τουλάχιστον 300 υπηρετούντων Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο, κατόπιν αίτησής τους και κρίσης από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ανάλογη ρύθμιση για την μετάταξη Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο ίσχυσε και στο πρόσφατο παρελθόν δύο φορές μετά το Σύνταγμα του 1975).
• Κυκλική, περιορισμένης διάρκειας, εκπαίδευσης των 300 Ειρηνοδικών στην ΕΣΔι.
• Εισαγωγή των 300 Ειρηνοδικών στον κλάδο των Πρωτοδικών σε παράλληλη επετηρίδα, προκειμένου να μη διασαλευθεί η αρχαιότητα των ήδη υπηρετούντων Πρωτοδικών.
• Καθιέρωση του Ειρηνοδίκη ως εισαγωγικού βαθμού.
• Για τους νεοεισερχόμενους Δικαστικούς Λειτουργούς εισαγωγή στο Δικαστικό σώμα με εξετάσεις στην ΕΣΔι για τον βαθμό του δόκιμου Ειρηνοδίκη.
• Μεταφορά ύλης από το Πρωτοδικείο στο Ειρηνοδικείο ανεξαρτήτως ποσού και δη για τις πιο κοινές και απλές συμβάσεις, μισθώσεις, οροφοκτησία κ.ο.κ., προκειμένου αφενός να συγκρατηθεί και να μην αυξηθεί οριζόντια η καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Ειρηνοδικείου και αφετέρου να συνεχίσουν να εκδικάζονται από τα Ειρηνοδικεία οι ίδιες υποθέσεις που εκδικάζονται και σήμερα, χωρίς την επιβάρυνσή τους με δικαστική ύλη νέας φύσης, όπως συνέβη στο πρόσφατο παρελθόν.
• Για τους νεοεισαχθέντες Ειρηνοδίκες, μετά την ευδόκιμη υπηρεσία τους στον βαθμό του Ειρηνοδίκη και στην επίλυση των πιο απλών υποθέσεων, προαγωγή τους στον βαθμό του Πρωτοδίκη όπου και θα επιλαμβάνονται δυσκολότερων υποθέσεων εμπορικού κ.ο.κ..
• Εξέλιξη στη δικαστική ιεραρχία με βάση τα χρόνια υπηρεσίας. Λ.χ. 2 έτη Ειρηνοδίκης, 6 χρόνια Πρωτοδίκης. Στα 8 χρόνια συνολικής υπηρεσίας προαγωγή στο βαθμό του Προέδρου Πρωτοδικων κ.ο.κ..
• Διατήρηση των λοιπών υπηρετούντων Ειρηνοδικών χωρίς δυνατότητα προαγωγής.
• Αναλόγως του βαθμού αποχώρησης των Ειρηνοδικών, παλιών λόγω αφυπηρέτησής τους ή νέων λόγω εξάντλησης της ιεραρχίας, κάλυψη των κενών με τον εισαγωγικό διαγωνισμό στην ΕΣΔι.

*Ακριβή Ερμίδου, Ειρηνοδίκης Α’ πρώην Υπεύθυνη Οικονομικής Διαχείρισης της ΕνΔΕ

*Γεώργιος Δελής, υπ. ΔΝ Ειρηνοδίκης Αθηνών

Πηγή: antimolia.gr

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr