Αγαμέμνων Τάτσης: Η βαρβαρότητα ως στοιχείο άσκησης σωφρονιστικής πολιτικής

Του Αγαμέμνονα Τάτση*

Η απίστευτη εμμονή της Κυβέρνησης, όχι απλά να ικανοποιήσει το αίτημα του κρατουμένου Δημάκη, να συνεχίσει τις σπουδές του, αλλά να μην συμβάλλει ενεργά στην παροχή σχετικών διευκολύνσεων, καταδεικνύει την απόσταση των αντιλήψεων της πολιτικής ηγεσίας, από το σύγχρονο πλαίσιο διαμόρφωσης των σωφρονιστικών πολιτικών.

Μπορεί βέβαια να έχουν μπερδέψει τους ρόλους τους. Ίσως νομίζουν ότι λειτουργούν ως οιωνεί Δικαστήριο που δύναται να επιβάλει ένα είδος «πρόσθετης ποινής». Ότι τους έδωσε η δημοκρατία μας το δικαίωμα να λειτουργούν ως «εκδικητές» στο όνομα της κοινωνίας, έναντι της προγενέστερης εγκληματικής συμπεριφοράς του καταδικασθέντα φοιτητή, κρίνοντας τον εκ νέου.

Ο κ. Δημάκης στράφηκε κατά της κοινωνίας με τις εγκληματικές του πράξεις και η Δικαιοσύνη του τις καταλόγισε και επέβαλε ποινές. Κατά συνέπεια δεν είναι πλέον κατηγορούμενος, αλλά καταδικασμένος, που έχει συγκεκριμένα δικαιώματα τα οποία ευτυχώς προσδιορίζονται και από τις διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει χώρα μας.

Φαντάζομαι δεν είναι δύσκολο να ενημερώσει κάποιος την ηγεσία του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη (στο οποίο υπάγονται τα σωφρονιστικά καταστήματα, άλλο ένα δείγμα της αντίληψης της κυβέρνησης), ότι εδώ και 200 χρόνια έχει αποκρυσταλλωθεί η άποψη στον ευρωπαϊκό χώρο ότι στόχος της ποινής είναι ο σωφρονισμός του καταδικασθέντα. Είναι δε προφανές, ότι έφεση προς τις σπουδές και μάλιστα σε ανώτατο επίπεδο (όπως άλλωστε αποδεικνύει και η προτροπή του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, ως προς το πρόσωπό του κ. Δημάκη), αποτελεί αναμφίβολα στοιχείο που κατατείνει στην ομαλή επανένταξη του κρατουμένου, αλλά κυρίως την αναθεώρηση από πλευράς του της προγενέστερης εγκληματικής συμπεριφοράς του. Επίσης ότι υφίσταται υποχρέωση των κρατών που έχουν συμβληθεί σε μία σειρά διεθνών συνθηκών, όχι απλά να ανέχονται αλλά να υποστηρίζουν με κάθε πρόσφορο μέσο το δικαίωμα των κρατουμένων στην πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα, πολλώ δε μάλλον στην ανώτατη εκπαίδευση.

Στα παραπάνω συνηγορούν μία σειρά από νομικά κείμενα και αποφάσεις διεθνών οργάνων που συνδιαμορφώνουν ένα πλαίσιο θετικών δράσεων υπέρ των κρατουμένων.

Ενδεικτικά παραθέτουμε τα ακόλουθα:

Η Απόφαση 1990/20 του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών κάνει λόγο για την εκπαίδευση στις φυλακές, αναφέροντας τα εξής: α) «Η εκπαίδευση στις φυλακές θα πρέπει να αποσκοπεί στην ανάπτυξη του συνόλου της ανθρώπινης προσωπικότητας, λαμβάνοντας υπ’όψιν το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό υπόβαθρο των κρατουμένων». β) «Όλοι οι κρατούμενοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, η οποία θα περιλαμβάνει και προγράμματα αλφαβητισμού, στη βασική εκπαίδευση, σε επαγγελματική κατάρτιση, σε δημιουργικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, σε φυσική αγωγή και αθλοπαιδιές, σε κοινωνική εκπαίδευση, σε ανώτερη εκπαίδευση και σε βιβλιοθήκη». 190 γ) «Θα πρέπει να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να ενθαρρύνεται η ενεργητική συμμετοχή των κρατουμένων σε όλες τις όψεις της εκπαίδευσης». δ) «Όλοι όσοι συμμετέχουν στη διοίκηση και στη διαχείριση της φυλακής θα πρέπει να διευκολύνουν και να στηρίζουν την εκπαίδευση όσο το δυνατόν περισσότερο». ε) «Η εκπαίδευση θα πρέπει να αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του καθεστώτος της φυλακής· θα πρέπει να αποφεύγεται η παροχή αντικινήτρων στους κρατουμένους που συμμετέχουν σε εγκεκριμένα, επίσημα εκπαιδευτικά προγράμματα». στ) «Η επαγγελματική εκπαίδευση θα πρέπει να αποσκοπεί στη μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη του ατόμου και να είναι ευαίσθητη στις τάσεις της αγοράς εργασίας». ζ) «Θα πρέπει να αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στις δημιουργικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, εφόσον έχουν την ειδική δυνατότητα να καθιστούν τους κρατουμένους ικανούς για ανάπτυξη και αυτοέκφραση». η) «Θα πρέπει να επιτρέπεται η συμμετοχή των κρατουμένων στην εκπαίδευση εκτός φυλακής, κάθε φορά που κάτι τέτοιο είναι εφικτό». θ) «Όταν η εκπαίδευση πρέπει να πραγματοποιείται εντός της φυλακής, η ευρύτερη κοινωνία θα πρέπει να συμμετέχει όσο το δυνατόν περισσότερο». ι) «Θα πρέπει να διατίθενται τα αναγκαία κονδύλια, ο εξοπλισμός και το διδακτικό προσωπικό, ώστε να μπορούν οι κρατούμενοι να λαμβάνουν την ενδεδειγμένη εκπαίδευση».

Στην υπόθεση Κουρέας και λοιποί κατά της Ελλάδος, το ΕΔΔΑ υπενθυμίζει τη νομολογία του, κατά την οποία, γενικά, οι κρατούμενοι συνεχίζουν να χαίρουν όλων των δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών που υπερασπίζει η Σύμβαση, εκτός από το δικαίωμα της ελευθερίας. Όσον αφορά το δικαίωμα της εκπαίδευσης, το άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης, δεν επιβάλλει στα συμβαλλόμενα Κράτη την υποχρέωση, να προβλέψουν αυτή την δυνατότητα να εκπαιδευθούν οι κρατούμενοι, αν αυτή ακόμα δεν υπάρχει. Παρόλο που αυτό το άρθρο δεν επιβάλλει μία θετική υποχρέωση, να προβλεφθεί μία εκπαίδευση εντός της φυλακής υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, όταν όμως ήδη υπάρχει αυτή η δυνατότητα, δεν πρέπει να υπόκειται σε αυθαίρετους και αδικαιολόγητους περιορισμούς. Κάθε περιορισμός αυτού του δικαιώματος πρέπει επομένως, να είναι προβλεπόμενος και να επιδιώκει έναν νόμιμο σκοπό με τον οποίο να είναι αναλογικός (Velyo Velev κατά της Βουλγαρίας, υπ’ αρίθμ.16032/07, §§ 30-34. 27 Μαΐου 2014).

Όμως το ζήτημα δεν είναι τελικά μόνο  νομικό. Είναι ζήτημα φιλοσοφικής και ιδεολογικής προσέγγισης σε σχέση με την έννοια του ποινικού σωφρονισμού. Περιπτώσεις σαν την κρινόμενη δεν θα έπρεπε να είναι αντικείμενο συζήτησης, αλλά θα έπρεπε ήδη να έχουν ληφθεί θετικά μέτρα που να ενισχύσουν την προσπάθεια του κρατούμενου. Διότι από μόνη της η θετική έκβαση και περάτωση των σπουδών του κ. Δημάκη, αποτελεί στοιχείο επιτυχίας του σωφρονιστικού συστήματος. Δυστυχώς όμως, δεν φαίνεται να διακατέχονται από τέτοιες αντιλήψεις. Η πολιτική τους για τα θέματα αυτά διέπεται από τις αντιλήψεις της ακραίας καταστολής, και του μονοσήμαντου τιμωρητικού χαρακτήρα της ποινικής καταδίκης.

Το μόνο που θα καταφέρουν, θα είναι ο εκ νέου νομικός διασυρμός της Ελλάδος διά της καταδίκης της στα διεθνή δικαστήρια.

*Δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr