Αγαμέμνων Τάτσης: Περί κυριαρχικών δικαιωμάτων και των Ελλήνων υποτελών

Διακινείται τις τελευταίες ημέρες από μερίδα υπέρμαχων του δήθεν διαλόγου με την Τουρκία, η άποψη ότι άδικως παραπονούμεθα, για τις κινήσεις του τουρκικού ερευνητικού σκάφους καθόσον αυτό, αφού δεν εκίνη το εντός οριοθετημένης ΑΟΖ, τότε εκτελούσε αβλαβή διέλευση, και ως εκτούτου καμιά προσβολή της εθνικής κυριαρχίας της Ελλάδος δεν υπήρξε.Η άποψη αυτή, αν δεν έχει πολιτική σκοπιμότητα, δηλαδή την εκπεφρασμένη άποψη κάποιων να οδηγηθούμε σε διμερή διάλογο με την Τουρκία με σκοπό την σύναψη διμερούς συμφωνίας ως προς την «επίλυση των διαφορών μας» (ποιων διαφορών άραγε εκτός του καθορισμού των ορίων της υφαλοκρηπίδας;), καταδεικνύει πρωτοφανή άγνοια θεμελιωδών εννοιών του δικαίου που διέπει το όλο ζήτημα.

Κρίσιμο λοιπόν στοιχείο στην κατανόηση της όλης προβληματικής,είναι η διασαφήνιση της έννοιας της υφαλοκρηπίδας. Η διεθνής σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας καθορίζει με σαφήνεια την έννοια και τα όρια. Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 76§1 της Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας: «Η υφαλοκρηπίδα ενός παράκτιου κράτους αποτελείται από το θαλάσσιο βυθό και το υπέδαφός του που εκτείνεται πέραν της χωρικής του θαλασσας καθ’ όλη την έκταση της φυσικής προέκτασης του χερσαίου του εδάφους μέχρι του εξωτερικού ορίου του υφαλοπλαισίου ή σε μια απόσταση 200 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος της χωρικής θάλασσας όπου το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου δεν εκτείνεται μέχρι αυτή την απόσταση.».

Η διάταξη αυτή αφορά την υφαλοκρηπίδα ηπειρωτικών κρατών. Τι γίνεται όμως με τα νησιά; Την ξεκάθαρη απάντηση την δίνει το άρθρο 121§2της ίδιας σύμβασης:

«2. Εκτός όπως προβλέπεται στην παράγραφο 3, η χωρική θάλασσα, η συνορεύουσα ζώνη, η αποκλειστική οικονομική ζώνη και η υφαλοκρηπίδα μιας νήσου καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης που εφαρμόζονται στις άλλες ηπειρωτικές περιοχές.3. Οι βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα.»

Τι δικαιώματα δίνει η υφαλοκρηπίδα; Σύμφωνα με το άρθρο 77 της σύμβασης ορίζεται ότι: “1. Το παράκτιο κράτος ασκεί στην υφαλοκρηπίδα κυριαρχικά δικαιώματα προς το σκοπό της εξερεύνησης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων αυτής. 2. Τα δικαιώματα που αναφέρονται στην παράγραφο 1, είναι αποκλειστικά υπό την έννοια ότι άν το παράκτιο κράτος δεν εξερευνά την υφαλοκρηπίδα ή δεν εκμεταλλεύεται τους φυσικούς της πόρους, κανείς δεν μπορεί να αναλάβει αυτές τις δραστηριότητες χωρίς ρητή συναίνεση του παράκτιου κράτους. 3. Τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα δεν εξαρτώνται από την πραγματική ή ιδεατή κατοχή ή από οποιαδήποτε ρητή διακήρυξη.”

Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι το δικαίωμα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα είναι αυθύπαρκτό, αυτοτελές, και είναι ήδη γεννημένο και ηρτημένο νομικά με μόνη την άσκηση της κυριαρχίας του κράτους επί των παράκτιων εδαφών και νησιών.

Και η ΑΟΖ;

Η ΑΟΖ είναι το δικαίωμα παράκτιου κράτους να εκμεταλλεύεται κατ’ αποκλειστικότητα μία θαλάσσια ζώνη πλάτους μέχρι και 200 μιλίων. Πιο συγκεκριμένα, να εκμεταλλεύεται το υπέδαφος του βυθού, τον βυθό, τα ύδατα (αλιεία) και την επιφάνεια της θάλασσας (ακόμα και με τη δημιουργία τεχνητών νησιών). ΑΟΖ έχουν ανακηρύξει σχεδόν 140 παράκτιες χώρες. Μεταξύ αυτών και οι ΗΠΑ, συμπεριλαμβάνοντας βεβαίως και την ΑΟΖ όλων ανεξαιρέτως των νησιών τους (1983). Δηλαδή, χωροθετικά ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα ταυτίζονται. Εν τέλει, η υφαλοκρηπίδα συνιστά μορφή κυριαρχίας επί του βυθού, ενώ η ΑΟΖ συνιστά δικαίωμα εκμετάλλευσης. Η Ελλάδα με το αρ. 156 του Ν. 4001/2011 είχε ορίσει τα απώτερα όρια της υφαλοκρηπίδας της και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα όρια αυτά καθορίστηκαν με βάση τον κανόνα της «μέσης γραμμής» και με πλήρη επήρεια των νήσων. Ο πρόνοιες αυτές του αρ. 156 του ν.Ν. 4001/2011 γνωστοποιήθηκαν στον ΟΗΕ.

Το τουρκικό παράδοξο

Η Τουρκία παρά το εκτεταμένο μήκος των ακτών της, από ένα πλέγμα διεθνών συμβάσεων και ιδίως των συνθηκών της Λωζάνης και της σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας εμφανίζεται με περιορισμένα δικαιώματα, λόγω κυρίως του γεωγραφικού ανάγλυφου. Στο Αιγαίο πέλαγος το οποίο αποτελεί συνέχεια του ηπειρωτικού εδάφους Ελλάδος, το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδος (ακόμη και με την επίκληση των 6ν.μ και όχι των 12), περιορίζει δραματικά την έκταση των διεθνών υδάτων εντός του Αιγαίου, ενώ με βάση την οριοθέτηση των συνόρων με βάση την μέση γραμμή, με αφετηρία τα παρακείμενα των τουρκικών ακτών ελληνικά νησιά, η Τουρκία λαμβάνει περιορισμένη αιγιαλίτιδα ζώνη.

Τα πράγματα είναι διαφορετικά στην ανατολική Μεσόγειο. Στο χώρο αυτό η Τουρκία έχει ένα μεγάλο παραλιακό μέτωπο που εκτείνεται ανατολικά του 28ου μεσημβρινού (δηλαδή περίπου στην περιοχή απέναντι απ’ τη Ρόδο).

Δυστυχώς όμως για αυτήν, το δικαίωμα της στην υφαλοκρηπίδα των 200 ναυτικών μιλίων και εντεύθεν σε αντίστοιχη ΑΟΖ, περιστέλλεται αφενός μεν από το Καστελόριζο (το οποίο μέχρι να υπάρξει απόφαση του διεθνούς δικαστηρίου, η άλλη διεθνής συμφωνία έχει πλήρη δικαιώματα αιγιαλίτιδας ζώνης, υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ), αλλά και από τα δικαιώματα των νησιών που αποτελούν το νησιωτικό σύμπλεγμα της Δωδεκανήσου, της Καρπάθου, της Κάσου και της Κρήτης. Τα νησιά της Δωδεκανήσου δε, αποτελούν ενιαίο νησιωτικό σύμπλεγμα, προέκταση της ηπειρωτικής χώρας και συνορεύουν και με άλλες νησιωτικές νήσους και νησιωτικά συμπλέγματα στο Αιγαίο και ως εκτούτου δεν θεωρούνται «αποκομμένα» από τα ηπειρωτικά εδάφη της χώρας μας. Παρά το γεγονός ότι με βάση τη διεθνή αυτή σύμβαση, η Ελλάδα δεν θεωρήθηκε «αρχιπελαγικό κράτος», αφού κατά την διατύπωση του άρθρου 46 της σύμβασης, δεν συγκροτείται η κρατική οντότητα της αποκλειστικά από νησιά, εντούτοις διαθέτει αρχιπελαγικές περιοχές, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου:

“αρχιπέλαγος σημαίνει σύμπλεγμα νήσων, περιλαμβανομένων και τμημάτων νήσων, αλληλοσυνδεόμενα ύδατα και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά τα οποία είναι τόσο στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους ώστε να σχηματίζουν μιά αυτοτελή γεωγραφική, οικονομική και πολιτική ενότητα, ή που θεωρούνται ιστορικά ότι σχηματίζουν μιά τέτοια ενότητα.”

Βεβαίως, αναφορικά με το Καστελόριζο, το πλέον πιθανόν στην περίπτωση που υπάρξει προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο, είναι να του αποδοθεί πολύ μειωμένη επήρεια, αφενός μεν λόγω του μικρού μεγέθους του, αλλά κι αφετέρου εκ του λόγου ότι βρίσκεται μακριά από την ηπειρωτική χώρα και έχει απέναντι του ένα μεγάλο μέτωπο ακτογραμμών της Τουρκίας και μάλιστα εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης της, στοιχεία όμως που δεν υπάρχουν για τα υπόλοιπα νησιά και ιδίως αυτά της Δωδεκανήσου που αποτελούν στοιχεία ενός ενιαίου νησιωτικού χώρου. Όμως δεν πρέπει να διαλάθει της προσοχής μας οτι στην απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με το καθεστώς των Γαλλικών νήσων Saint Pierre and Miquelon τα οποία βρίσκονται στις ακτές του Καναδά, αποδόθηκε σε αυτά μία ιδιότυπη ΑΟΖ μήκους 188 ναυτικών μιλίων και πλάτους 10 ½ ναυτικών μιλίων.

Με βάση λοιπόν όλα τα παραπάνω, η Τουρκία θα έπρεπε να ήταν η επισπεύδουσα χώρα ως προς την προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο. Διότι μόνο εκεί θα είχε πιθανότητες να της αναγνωριστεί ελαττωμένη υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στο Καστελόριζο και ίσως σε κάποια νησιά των Δωδεκανήσων. Αντιθέτως η Τουρκία όχι μόνο δεν έχει υπογράψει την διεθνή σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας, αλλά και επιμόνως αρνείται να υπογράψει το σχετικό συνυποσχετικό για την προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο. Ο λόγος είναι απλός: το διεθνές δικαστήριο με βάση την πάγια νομολογία του, θα αναγνωρίσει ότι όλα τα νησιά έχουν δικαίωμα αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια, ότι όλα τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, και ότι όλα τα νησιά έχουν ΑΟΖ. Έτσι λοιπόν, επιδιώκει τον καθορισμό με διμερή συμφωνία, των ορίων της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, ώστε να αποφύγει το νομικό σκόπελο της δικαστικής απόφασης, γνωρίζοντας ή άλλως πιθανολογώντας, το δυσμενές για αυτήν αποτέλεσμα. Επιδιώκει λοιπόν, όπως και πρόσφατα έπραξε, με επίδειξη ισχύος, να θεμελιώσει πράξεις κυριαρχίας σε θαλάσσιες ζώνες.

Οι Έλληνες υποτελείς

Απέναντι σε αυτή την προκλητική αμφισβήτηση του διεθνούς δικαίου, δυστυχώς η Τουρκία βρίσκει στη χώρα μας πρόθυμους «Chamberlain», θιασώτες του κατευνασμού, που θεωρούν ότι είναι προς το εθνικό συμφέρον, η επιδίωξη κατάρτισης μίας διμερούς συμφωνίας με την Τουρκία, που θα επιλύσει δήθεν τα παραπάνω ζητήματα.

Είναι οι ίδιοι που ισχυρίστηκαν ότι παρά το ότι το OrucReis βρισκόταν εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αυτό εκτελούσε “πλου διέλευσης”, πάρα τη ρητή οριοθέτηση της σχετικής έννοιας από το άρθρο 38§3 , της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, με βάση την οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Τουρκία παραβιάζει όλεςτις αρνητικές προϋποθέσεις που εισαγάγει το σχετικό άρθρο. Οι απόψεις αυτές δεν είναι μόνο νομικά έωλες και πολιτικά ανόητες. Πιθανόν κρύβουν και υποκείμενα οικονομικά συμφέροντα για την εκμετάλλευση των πλουσίων πόρων της περιοχής. Πιθανόν επίσης να εκφράζουν και έναν ιδιότυπο «ραγιαδισμό», ή τελικά κάποιοι να επιθυμούν να οδηγηθούμε σε μία νέα συνθήκη εθνικής μειοδοσίας, ανάλογου περιεχομένου με αυτό των συνθηκών Ζυρίχης – Λονδίνου, που όμως θα δώσουν τη δυνατότητα στα επιχειρηματικά συμφέροντα, ντόπια και αλλοδαπά, να αναπτύξουν την δραστηριότητα τους.

Στην πιο αθώα εκδοχή της υποτέλειας τους, ότι δηλαδή έτσι θα αποφύγουμε την αντιπαράθεση παραθέτουμε απλά την ίδια την απάντηση του Τσώρτσιλ στο Chamberlain το 1938: “The government had to choose between war and shame. They chose shame. They will get war, too.”

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr