Αλεξάνδρα Μάμμα: Οι φυσικές βιαιοπραγίες και η ψυχολογική βία 

Η αφαίρεση της ζωής γυναικών από τους συντρόφους ή πρώην συντρόφους τους  έφτασε να αποτελέσει τόσο συχνό φαινόμενο, που παρότι είναι δυσάρεστο,  απέληξε να δημιουργήσει μια  «εξοικείωση» με τη γνωστοποίηση της είδησης για την τέλεση αυτών των άγριων δολοφονιών. Είναι πράγματι τρομακτικό και ανησυχητικό το ότι το σύνολο σχεδόν της κοινωνίας ,έχει οδηγηθεί  στο σημείο να ακούει ως κάτι συνηθισμένο μια τέτοια είδηση.

Εκτός από τη συζήτηση και τις διαφορετικές απόψεις που έχουν διατυπωθεί για τον όρο «γυναικοκτονία», παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι έρευνες των ψυχιάτρων και ψυχαναλυτών, οι οποίοι έχουν μελετήσει περιπτώσεις ύπαρξης βίας μέσα στο ζευγάρι ή εν γένει κακοποιημένων γυναικών, αφού έχουν εντοπίσει συγκεκριμένα στοιχεία, που περιγράφουν την προσωπικότητα και την ψυχοσύνθεση των δραστών αυτών των εγκληματικών πράξεων, τα οποία φαίνονται να είναι κοινά σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες ένας βίαιος σύντροφος οδηγείται στο ακραίο όριο να αφαιρέσει μια ανθρώπινη ζωή. 

Κατά κανόνα πριν οδηγηθούν σε αυτή την πράξη, έχουν ασκήσει είτε φυσική είτε ψυχολογική βία. Η ψυχολογική βία προηγείται και διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ψυχολογική βία είναι δυσδιάκριτη και εντοπίζεται δυσκολότερα, δεν έχει όμως καθόλου ανώδυνες επιπτώσεις στο πρόσωπο που την υφίσταται , αφού επηρεάζει τη ζωή του, την καθημερινότητά του, την αυτοεκτίμησή του αλλά και τη  υγεία του.

Αν ανακαλέσουμε τα πραγματικά γεγονότα που έχουν τεθεί υπόψιν των δικαστικών αρχών   σε όλες τις ανθρωποκτονίες με θύματα γυναίκες,  που έχουν προκαλέσει βαθιά και έντονη αναστάτωση τα τελευταία δύο χρόνια, όσον αφορά τη σκιαγράφηση των δραστών, είναι γεγονός ότι φαίνεται να έχουν κοινά στοιχεία και κοινές νοοτροπίες ή συμπεριφορές.

Η φυσική βία και η μεγαλύτερη ασέβεια προς το έννομο αγαθό της ζωής κατά κανόνα συνυπάρχουν με μια σειρά πράξεων ψυχολογικής βίας που είναι οι ακόλουθες: 

• O ασφυκτικός έλεγχος και η προσπάθεια απομόνωσης της συντρόφου :Ο έλεγχος είναι χαρακτηριστική εκδήλωση του δράστη που λειτουργεί με το σκεπτικό ότι η γυναίκα είναι «κτήμα» του . Μπορεί να συνίσταται σε έλεγχο των κοινωνικών σχέσεων , της καθημερινότητας της συντρόφου, των συνηθειών της, των χρημάτων που έχει στα χέρια της ή που διαχειρίζεται ή να έχει τη μορφή της παρεμπόδισης της επαγγελματικής εξέλιξης της γυναίκας ή της ολοκλήρωσης των σπουδών της όπως για παράδειγμα ειπώθηκε ότι συνέβη στην περίπτωση της Καρολάιν Κράουτς.

Αυτές οι δύο μορφές ψυχολογικής βίας (ελέγχου και απομόνωσης) συνήθως συνδυάζονται, για τον ευνόητο λόγο πως για να συνεχίσει να «ανέχεται» η σύντροφος αυτή τη μορφή σχέσης και να μην απεγκλωβιστεί ή να μην αναζητήσει βοήθεια για όσα υφίσταται ,θα πρέπει να απομονωθεί προοδευτικά από την οικογένεια και τους φίλους της, να μην εργάζεται, να μην έχει κοινωνική ζωή. Άλλοι τρόποι για τη διατήρηση αυτού του ελέγχου, τους οποίους έχει περιγραφεί ότι χρησιμοποιούν οι εν λόγω δράστες, είναι η παρακολούθηση του τηλεφώνου ή του υπολογιστή. Μορφή βίας θεωρούν και οι ψυχολόγοι πλέον ,την παρακολούθηση στο δρόμο, τα συνεχόμενα τηλεφωνήματα προκειμένου να διακριβώνει o εν δυνάμει βίαιος που βρίσκεται η σύντροφος και με ποια πρόσωπα συναναστρέφεται, την αναμονή στην έξοδο από την εργασία που συνεπάγεται την έλλειψη ακόμα και του ελάχιστου προσωπικού χρόνου.  Όλα αυτά μάλιστα συμβαίνουν και στη διάρκεια της σχέσης αλλά και μετά από έναν χωρισμό, αφού τα βίαια άτομα δεν θέλουν να χάσουν το πρόσωπο που θεωρούν ‘κτήμα’ τους.

• Η παθολογική ζήλια :Αφορά μια συνέχεια της διάθεσης ελέγχου και χειραγώγησης, που μπορεί να μην έχει και κανένα πραγματικό έρεισμα και να είναι μόνο καχύποπτη και αρνητική ερμηνεία απόλυτα φυσικών κινήσεων ή κοινωνικών σχέσεων.

• Η υποτίμηση και οι δυσάρεστες παρατηρήσεις :Αυτή η μορφή ψυχολογικής βίας έχει σαν κύριο στόχο να πλήξει την αυτοεκτίμηση της συντρόφου , εκδηλώνεται συνήθως με άσχημες παρατηρήσεις για την εξωτερική εμφάνιση της γυναίκας, με υποτίμηση των ικανοτήτων της ή της εξυπνάδας της, των ιδεών , των επιθυμιών της.  Ιδιαίτερα συνηθισμένη συμπεριφορά εκ μέρους των βίαιων συντρόφων  είναι να προσπαθούν να τις γελοιοποιήσουν με χοντροκομμένα αστεία ή σχόλια ενώπιον τρίτων, μια πολύ λεπτή μορφή υποτίμησης. 

• Οι πράξεις εκφοβισμού και οι απειλές: Σχεδόν παράλληλα με τις ύβρεις και τις διάφορες εκδηλώσεις της υποτίμησης και πριν επιτεθούν ενεργά κατά της σωματικής ακεραιότητας ή της ζωής, τα βίαια άτομα συνήθως  προσπαθούν να προκαλέσουν φόβο στη σύντροφο, ειδικά αν έχουν συνειδητοποιήσει ότι σκέφτεται ή ετοιμάζεται να τους εγκαταλείψει, να φύγει από τη σχέση. Μπορεί να απειλούν ότι θα τους προκαλέσουν κάτι άσχημο, κάποια ανατροπή στη ζωή τους , να εκδηλώνουν αρχικά τη βία τους σπάζοντας αντικείμενα και μετά να στρέφονται κατά της σωματικής ακεραιότητας της συντρόφου. 

Επίσης, μια συνηθισμένη μορφή πράξης εκφοβισμού που έχουν καταγράψει στις μελέτες τους και οι επιστήμονες ψυχικής υγείας ,είναι η επικίνδυνη οδήγηση. Αυτό στη χώρα μας το είδαμε στην ανθρωποκτονία με θύμα τη Γαρυφαλλιά, στην οποία ο δράστης λίγο πριν την πετάξει στα βράχια και αρχίσει να τη χτυπάει, άρχισε να οδηγεί όλο και πιο γρήγορα και επικίνδυνα στη διάρκεια του καβγά που προηγήθηκε της εν λόγω ανθρωποκτονίας.

Σε αυτή τη δυσδιάκριτη μορφή ψυχολογικής βίας εντάσσονται και οι απειλές . Οι απειλές ότι θα τους πάρουν τα παιδιά αν έχουν δημιουργήσει οικογένεια, ότι θα τους στερήσουν χρήματα, ότι θα τις χτυπήσουν, ότι θα αυτοκτονήσουν.

Πράγματι η πλειοψηφία των δραστών, αμέσως μετά την αφαίρεση της ζωής της συντρόφου ή πρώην συντρόφου, απειλούν ότι θα αυτοκτονήσουν ή κάνουν μια πράξη που πλήττει τον εαυτό τους και μπορεί να θεωρηθεί αρχή εκτέλεσης αυτοκτονίας, όπως για παράδειγμα έγινε στην υπόθεση της ανθρωποκτονίας της φαρμακοποιού στην Καβάλα.  Αυτές οι πράξεις  όμως κατά κανόνα  δεν είναι πραγματικές,  αλλά μια εκδήλωση της διάθεσης κυριαρχίας που έχουν και “ανύψωσης” του εαυτού τους. 

• Η αδιαφορία για τις ψυχικές ανάγκες και τα συναισθήματα του άλλου :Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούν εσκεμμένα μια συναισθηματική έλλειψη στη σύντροφο, ώστε να μεγεθύνεται η ανασφάλειά της. 

 Ακόμα και αν μια γυναίκα δεν βιώνει και δεν έχει εμπειρία όλων αυτών των μορφών βίας ,είναι σημαντικό ότι έχει διαπιστωθεί ότι συνδέονται μεταξύ τους και ότι οι δράστες κατά κανόνα περνούν από τη μια  μορφή στην άλλη. Αυτοί οι άξονες της ψυχολογικής βίας μπορούν να λειτουργήσουν ως προειδοποιητικές ενδείξεις και ευχής έργο θα είναι να τις βοηθούν να απομακρύνονται και να προστατεύονται πριν γίνουν ευάλωτες, έχοντας υποστεί μακροχρόνια ψυχολογική βία και πριν  υποστούν κάποια φυσική επίθεση που θα πλήξει το σώμα ή το υπέρτατο αγαθό της ζωής. 

Αλεξάνδρα Μάμμα – Δικηγόρος Αθηνών, Μέλος της Ενώσεως Ποινικολόγων & Μαχόμενων Δικηγόρων 

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr