Αλεξάνδρα Μάμμα: Το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας

Της Αλεξάνδρας Μάμμα

Η πρωτόγνωρη και δύσκολη κατάσταση που βιώνουμε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο αυτή τη χρονική περίοδο, μας έχει αναγκάσει να ζούμε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας κατ’οίκον, περιορισμένοι στο περιβάλλον του σπιτιού μας. Αυτό πέραν από τα αρνητικά που συνεπάγεται, είναι μια συγκυρία που μας επιτρέπει να έχουμε περισσότερο χρόνο με τον εαυτό μας, περισσότερό χρόνο για να σκεφτούμε.

Όπως κάθε φορά στην ιστορία συμβαίνει όταν άνθρωπος βιώνει τόσο δύσκολες καταστάσεις και η ζωή του βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο ,είναι μια αφορμή να σκεφτούμε και να αναθεωρήσουμε αυτά που έχουν αξία στη ζωή, να επανεκτιμήσουμε αγαθά που τα θεωρούσαμε δεδομένα και παραγκωνίζαμε τη σημασία τους. Επειδή όντως αυτό που ζούμε μοιάζει με έναν πόλεμο, αφού χιλιάδες ανθρώπινες ζωές έχουν χαθεί και αφού έχει εγκατασταθεί μέσα μας ο φόβος, προσωπικά με κινητοποίησε να διαβάσω και να επεξεργαστώ ξανά λογοτεχνικά κείμενα και καλλιτεχνικά έργα, γραμμένα την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου αλλά και στα χρόνια του μεσοπολέμου, την περίοδο που ακολούθησε μέχρι να ξεσπάσει ο δεύτερος «Μεγάλος Πόλεμος»

Στην περίοδο αυτή αναπτύχθηκε μεταξύ άλλων καλλιτεχνικών ρευμάτων, το κίνημα του υπερρεαλισμού ή σουρεαλισμού. Διαβάζοντας ένα ποίημα από τη συλλογή του Έλληνα υπερρεαλιστή ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου ,αισθάνθηκα ότι είναι το κυρίαρχο δίδαγμα που μπορούμε να αποκομίσουμε από αυτή την εμπειρία.

«Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια. Υπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και από αυτήν την αγαλματώδη παρουσία του περασμένου έπους. Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη. Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας. Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις κάθε ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων. Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεως μας».

Θα ξεκινήσω από το τέλος και ας φαίνεται δυσοίωνο. Η μετοχή «σεσημασμένος» είναι μετοχή παθητικού παρακειμένου του αρχαίου ρήματος σημαίνω ,στην επιστημονική ορολογία χρησιμοποιείται για να αποδώσει το γαλλικό marque-σημαδεύω,το οποίο αναφερόταν στους καταδίκους , οι οποίοι στιγματίζονταν με πυρωμένο σίδερο, ώστε να φέρουν στον ώμο ένα κρινολούλουδο.

Η ύπαρξη μας, η ζωή μας δηλαδή, είναι σεσημασμένη – σημαδεμένη. Όλοι φέρουμε ένα σημάδι στο σώμα μας με μεταφορική έννοια, με την έννοια ότι η ύπαρξη μας είναι φθαρτή, είμαστε «καταδικασμένοι» στη φθορά του χρόνου αλλά και του θανάτου, είναι δεδομένο ότι κάποια χρονική στιγμή θα πεθάνουμε.

Αυτή η συνειδητοποίηση ωστόσο, που ο άνθρωπος δυστυχώς την κάνει μόνο όταν βιώνει ακραίες καταστάσεις, μπορεί να λειτουργήσει θετικά. Η ίδια η ζωή αποτελεί ένα δώρο, γι’ αυτό πρέπει να την εκτιμάμε και κυρίως να τη ζούμε στο έπακρο , να αξιοποιούμε το χρόνο που μας δίνεται, να απολαμβάνουμε κάθε στιγμή,την καθημερινότητα αλλά τις μικρές καθημερινές χαρές.

Ο άνθρωπος έχει μπει σε ένα ρυθμό πολύ γρήγορο , δουλεύει ατέλειωτες ώρες για να αποκτήσει υλικά αγαθά , να ανέβει κοινωνικά, να αποκτήσει αναγνωρισιμότητα, προφανώς επειδή πιστεύει ότι με αυτόν τρόπο θα κατακτήσει την ευτυχία, που είναι ζητούμενο για όλους μας. Όμως τώρα όπως και στο παρελθόν σε εξίσου κρίσιμες περιόδου, όπως υπήρξαν οι δύο μεγάλοι παγκόσμιοι πόλεμοι , που διακυβεύεται η ίδια η ζωή και συνειδητοποιούμε πόσο φθαρτοί είμαστε, πόσο εύκολα μπορούμε να τη χάσουμε, μαθαίνουμε να δίνουμε αξία σε πιο απλές και ουσιώδεις χαρές και καταστάσεις.

Ο Εμπειρίκος που γράφει σε μια περίοδο κατά την οποία οι άνθρωποι έχουν βιώσει μεγάλο πόνο και μεγάλη φτώχεια εξαιτίας των ιστορικών συγκυριών που έχουν προηγηθεί , Α’ παγκόσμιος πόλεμος, Ελληνοτουρκικός Πόλεμος 1919-1922, Μικρασιατική Εκστρατεία, Μικρασιατική Καταστροφή, Ξεριζωμός, Προσφυγιά και εν γένει η κακοπάθεια κυριαρχεί αφού επιπρόσθετα «απειλούνται» από πολλές αρρώστιες με κυριότερη απειλή αυτή της φυματίωσηςκαι συνοψίζει το νόημα της ζωής στις ακόλουθες φράσεις. Οι φράσεις αυτές ηχούν μέσα μας πολύ δυνατά και σήμερα και μας αλαφρύνουν τον πόνο και τον προβληματισμό, μας «υποδεικνύουν» που πρέπει να εστιάσουμε για να είμαστε ευτυχείς.

«Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη»

«Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας»

Ευχής έργον θα είναι μετά από αυτή την εμπειρία την πανδημίας, να μετατοπιστούμε εσωτερικά, να δώσουμε μεγαλύτερη αξία και σημασία στο να δημιουργήσουμε ανθρώπινες σχέσεις, στο να δίνουμε και να εισπράττουμε αγάπη.

Η μάζα μας είναι το σώμα μας αλλά και το πνεύμα μας, τα δύο στοιχεία που συγκροτούν την ύπαρξή μας και είναι ατελεύτητη, δηλαδή δεν έχει τέλος, έχει απεριόριστες δυνατότητες και είναι απεριόριστα τα ευχάριστα συναισθήματα που μπορεί να μας δώσει. Συνεπώς άλλο ένα μέσο για την κατάκτηση της πραγματικής ευτυχίας , άλλος ένας τρόπος για να δώσουμε νόημα στη ζωή μας είναι να χαιρόμαστε τις σωματικές απολαύσεις, τη ζεστασιά μιας αγκαλιάς, τη χαρά του έρωτα, την ευχαρίστηση που προέρχεται από ένα φαγητό , από την επαφή με ένα αγαπημένο πρόσωπο, από την επαφή με τη φύση. Αλλά και οποιαδήποτε γνώση ή εμπειρία μας βοηθάει να εξελιχθούμε σωματικά ήπνευματικά. Νομίζω ότι ήδη έχουμε αντιληφθεί την τεράστια αξία του να είμαστε υγιείς, την αξία δηλαδή της ίδιας της ύπαρξης, ένα αγαθό που αν υφίσταται μπορούμε εν δυνάμει να πραγματοποιήσουμε όλες μας τις ευχές, όλες μας τις επιθυμίες , όλα μας τα όνειρα και ήδη «αναμοχλεύουμε την αξία των υπαρχόντων» όπως το φαγητό με τα αγαπημένα μας πρόσωπα , όπως η μεγάλη χαρά που δίνει μια βόλτα ή αυτό που παροδικά στερούμαστε -το να βρεθούμε σε ένα χώρο με άλλους ανθρώπους και να χορέψουμε, το να δούμε ένα ωραίο τοπίο, το να αθληθούμε.

«Σκοπός της ζωής μας είναι λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας» Λυσιτελής από το αρχαίο λύω – λύσι +τελής <τέλος είναι αυτός που παρέχει οφέλη, ο χρήσιμος, ο ωφέλιμος. Σε αυτόν τον ύμνο της αγάπης , ο ποιητής μας παροτρύνει να ζούμε τη ζωή μας με τρόπο ωφέλιμο για την ψυχή μας και όχι με χαμέρπεια. Χαμέρπεια είναι η ευτέλεια και κάθε πράξη ή συμπεριφορά που περιέχει ευτέλεια ή μικροπρέπεια ή αναξιοπρέπεια.

Είναι αυτή η στάση που αποτελεί τον κανόνα και που τότε υπήρχε η ελπίδα ότι θα αλλάξει και σήμερα αποδεικνύεται ότι έχει σημασία να αλλάξει. Ο κανόνας είναι ότι ο άνθρωπος βάζει μπροστά προσωπικούς, επαγγελματικούς, οικονομικούς στόχους και για να τους πραγματοποιήσει υιοθετεί συμπεριφορές που τον καθιστούν αναξιοπρεπή, ανέντιμο, αρνητικό, κακό, μικροπρεπή, ανήθικο. Φθείρεται εσωτερικά για να επιτύχει αυτούς τους στόχους.

Η εμπειρία που ζούμε σήμερα πιστεύω θα βοηθήσει τον άνθρωπο να καταλάβει ότι δεν αξίζει να υφίσταται αυτή την εσωτερική φθορά γιατί όλα αυτά είναι παροδικά και αβέβαια και η πραγματική ευτυχία βρίσκεται στην αγάπη και στις ανθρώπινες σχέσεις.

Είδα πολλές αναλογίες με το σήμερα και τα προβλήματα που έχουμε διαβάζοντας την «Αστροφεγγιά» του Ι.Μ Παναγιωτόπουλου όπως οι ανισότητες που υπήρχαν ή η δυσκολία να βρει κάποιος μια δουλειά.Τη δεκαετία του 1920 σάρωνε μια άλλη μεγάλη μεταδοτική ασθένεια για την οποία υπήρχε ο ίδιος φόβος, η φυματίωση. Και με συγκίνησε αυτή η περιγραφή :

«Ίσως να μη χρειάζεται παρά να γίνουμε καλύτεροι από μέσα μας, να πλάσουμε μια καινούρια καλοσυνάτη ψυχή , ένα ξάστερο μυαλό και τίποτες άλλο. Λίγη ανθρωπιά μας χρειάζεται αδερφέ μου, μια καθάρια συνείδηση ευθύνης».

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr