Αλέξης Αναγνωστάκης: Τεχνητή νοημοσύνη για πιο “Δίκαιες Δίκες”;

H τεχνητή νοημοσύνη, χρησιμοποιώντας εξελιγμένους αλγόριθμους, έχει πλέον τη δυνατότητα να εξετάσει τεράστια μεγέθη υλικού δικογραφιών, δικαστικών αποφάσεων, βάσεων δεδομένων κ.λ.π, προκειμένου να προβλέψει την απόφαση  ενός δικαστηρίου για συγκεκριμένο κύκλο υποθέσεων.

Αλγοριθμικές τεχνικές, συμβάλλουν στην κατηγοριοποίηση των εγκληματιών σε κλίμακες επικινδυνότητας μέσω πιθανοτήτων υποτροπής αυτών, ως εργαλεία αξιολόγησης του δικαστή στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο αγγλοσαξονικό δίκαιο, υφίσταται η δυνατότητα της ηλεκτρονικής συλλογής των αποδείξεων (e-discovery, predictive coding) ενώ ειδικά προγράμματα, προβλέπουν την έκβαση της υπόθεσης, μέσω της διερεύνησης της νομολογίας και της συμπεριφοράς των δικαστών (Judge Analytics).

O αντίλογος είναι σαφής  και σε κάποιες από τις περιπτώσεις, φαίνεται εύλογος.

Μπορεί να μοντελοποιηθεί η απονομή δικαιοσύνης και εν τέλει οι απoφάσεις να παίρνονται από υπολογιστικά συστήματα και όχι από ανθρώπους;

Ας μην παραγνωρίζουμε ωστόσο ότι το υπάρχον δικαστικό σύστημα δεν διεκδικεί το αλάθητο, καθώς συχνά λαμβάνουν χώρα παραλείψεις και δικαστικές πλάνες, με άδικο και συχνά εξοντωτικό για τους πολίτες, χαρακτήρα.

Ας στρέψουμε έστω για λίγο τη συζήτηση από τη μονολεκτική άρνηση ή αποδοχή της νέας τεχνολογίας, στο ερώτημα αν, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να συνεισφέρει στην ποιότητα και την ακρίβεια των δικαστικών αποφάσεων και αν εάν ναι, με ποιο τρόπο αυτό μπορεί να  συμβεί.

Καταρχήν, κατά την άποψή μου, η τελική απόφαση θα πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται από άνθρωπο, τον “φυσικό δικαστή”.    Και όχι από το μηχανικό σύστημα.

Όμως τα εξελιγμένα υπολογιστικά συστήματα, μπορούν να χρησιμεύσουν ως ισχυρές ενδείξεις  για τη βελτίωση του περιεχομένου των αποφάσεων και την προστασία των δικαιωμάτων.

Ενδεικτικά, συχνά τα Δικαστήρια χρησιμοποιούν στερεότυπες φράσεις όπως “υπότροπος”, “επικίνδυνος”, “ύποπτος φυγής” κλπ , για να θεμελιώσουν αυστηρές άλλοτε εξοντωτικές  ενοχές και ποινές.

Η υιοθέτηση, μέσω αλγορίθμων, πάντα με τη συναίνεση του κατηγορουμένου, «προφίλ προσωπικότητας» του,  με βάση το υλικό της δικογραφίας αλλά και γενικότερα των βάσεων δεδομένων του, σίγουρα θα μπορούσε να υποβοηθήσει συμβουλευτικά την κρίση του δικαστή, κατά την αξιολόγηση του χαρακτήρα και γενικά της συμπεριφοράς, σε σχέση με την κατηγορία.

“Αξιολόγηση Διαδικασίας/Προφίλ Δικαστή”: Η χρήση αλγοριθμικών υπολογισμών μπορεί να προσφέρει πολλά σε συμβουλευτικό επίπεδο, όσον αφορά τη δικαστική διαδικασία που ακολουθήθηκε και το πρόσωπο του δικαστή, (διεύθυνση διαδικασίας κλπ) , όπως επίσης στο περιεχόμενο των δικαστικών αποφάσεων,  μέσω συσχετισμών αυτών με  νομολογία και άλλα σταθερά επιστημονικά και εγκληματολογικά δεδομένα.

Επίσης υφίσταται η δυνατότητα υιοθέτησης κλιμάκων αποζημίωσης, με βάση νομολογιακά δεδομένα, καθώς και  σύνδεση εγκληματολογικών αρχείων, χαρτών, επικοινωνιακών δεδομένων κλπ με σκοπό την προβλεπτική πολιτική, για αποτροπή πράξεων και παραβιάσεων δικαιωμάτων ζωής και ασφάλειας.

Η συζήτηση σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη σίγουρα τώρα ξεκίνησε και πιθανότατα δεν γνωρίζουμε όλες τις κοινωνικές, νομικές και ηθικές παραμέτρους που μπορούν να προκληθούν. Στοίχημα όμως αποτελεί, να γίνει χρήση της πρωτόγνωρης αυτής τεχνολογικής μορφής, υπέρ των δικαιωμάτων και της δίκαιης δίκης και όχι το αντίθετο, όπως τώρα δυσοίωνα προδικάζεται.

Ο Αλέξης Αναγνωστάκης είναι Ποινικολόγος – Μέλος Δ.Σ. της Ένωσης Ευρωπαίων Ποινικολόγων/European Criminal Bar Association