Ανδριάνα Ζαχαρίου: Η παθογένεια του μειωμένου καταλογισμού στα εγκλήματα κατά της ζωής- Ύστατο στάδιο της ενδοοικογενειακής βίας

Με αφορμή τη διπλή ανθρωποκτονία της 28χρονης κοπέλας και του 30χρονου αδερφού της από τον 31χρονο δράστη και εν διαστάσει συζυγό της στη Μακρυνίτσα Πηλίου επειδή ένιωθε ότι τον απομακρύνουν από το παιδί του και επειδή στο προσκήνιο  προβλήθηκαν από την πρώτη στιγμή  τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο δράστης εξαιτίας των οποίων η εν διαστάσει σύζυγός του είχε προσφύγει στο πατρικό της σπίτι τους τελευταίους μήνες μαζί με το παιδί τους και είχε αιτηθεί ασφαλιστικά μέτρα ακούσιας νοσηλείας αυτού σε ψυχιατρική κλινική λεκτέα τα εξής:

Είναι προσφιλής υπερασπιστική γραμμή  η προβολή ψυχιατρικών προβλημάτων των δραστών εγκλημάτων κατά ζωής για την αποφυγή της σε βάρος τους καταδίκης για εκ προθέσεως ανθρωποκτονία, σε ήρεμη κατάσταση, προγραμματισμένη και απρόκλητη.

Δυνάμει του άρθρου 34 του ισχύοντος Ποινικού Κώδικα περί διατάραξης των πνευματικών λειιτουργιών ή της συνείδησης: “Η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη αν λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή διατάραξης της συνείδησης κατά τον χρόνο τέλεσής της, δεν είχε την ικανότητα να αντιληφθεί το άδικο της πράξης του ή να ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψή του για το άδικο αυτό.”

Δυνάμει του άρθρου 36 του ισχύοντος Ποινικού Κώδικα περί μειωμένου καταλογισμού: “1. Αν εξαιτίας κάποιας από τις καταστάσεις που αναφέρονται στο άρθρο 34, δεν έχει εκλείψει εντελώς, μειώθηκε όμως σημαντικά η ικανότητα για καταλογισμό, επιβάλλεται μειωμένη ποινή (άρθρο 83).

2. Η διάταξη αυτή δεν εφαρμόζεται σε περίπτωση υπαίτιας κατά την έννοια του άρθρου 35 πρόκλησης της μειωμένης ικανότητας.’’

Είναι εύκολα αντιληπτό  ότι αν η πραγματογνωμοσύνη και μάλιστα η ιδιωτική πραγματογνωμοσύνη, με διορισμό δηλαδή τεχνικού συμβούλου/πραγματογνώμονα  με επιμέλεια του δράστη, αποφανθεί ψυχοπαθολογική συμπεριφορά του δράστη, υπερασπιστικά γίνεται χρήση αυτών των δύο ποινικών διατάξεων καταρχήν περί έλλειψης καταλογισμού κατά τον χρόνο τέλεσης της πράξης και επικουρικά περί μειωμένου καταλογισμού του δράστη, ότι δηλαδή δεν είχε συνείδηση της πράξης του και του άδικου χαρακτήρα αυτής, επομένως δεν μπορεί να τιμωρηθεί ποινικά ως ένας δράστης με πλήρη συνείδηση και σώας φρένας.

Ο νομοθέτης νομοθετώντας τις δύο αυτές ποινικές διατάξεις ήθελε να προβλέψει γενικά τις περιπτώσεις δραστών με διατάραξη πνευματικών και ψυχικών λειτουργιών ή συνείδησης αφήνοντας στη διακριτική ευχέρεια της ψυχιατρικής επιστήμης την κλιμάκωση της ψυχοπαθολογίας του δράστη και της δικανικής κρίσης την ελεύθερη εκτίμηση της κλιμάκωσης αυτής στο αν και σε ποιο βαθμό επηρέασε τον δράστη κατά την τέλεση του εγκλήματος κατά ζωής.

Πρακτικά και δικαστηριακά αν κάποιος δράστης καταφέρει να πείσει (και μέσω της πραγματογνωμοσύνης) για τα ψυχολογικά του προβλήματα στο αδίκημα της ανθρωποκτονίας από πρόθεση του άρθρου 299 του Ποινικού Κώδικα, τότε από προβλεπόμενη καταδίκη σε ποινή ισόβιας κάθειρξης, σύμφωνα με το άρθρο 34 Π.Κ. μένει ατιμώρητος και δεν του καταλογίζεται η άδικη πράξη, σύμφωνα δε με το άρθρο 36 Π.Κ. τιμωρείται με μειωμένη ποινή κάθειρξης.   η οποία σύμφωνα με το άρθρο 52 Π.Κ. δεν υπερβαίνει τα 15 έτη.

Με ευνοικό υπολογισμό του χρόνου κράτησης του στα 3/5 της ποινής του, σημαίνει ότι για τελεσθείσα ανθρωποκτονία όποιος διαγνωσθεί με ψυχολογικά προβλήματα κατά τον χρόνο τέλεσης της πράξης και διατάραξη πνευματικών/ψυχικών λειτουργιών του και συνείδησης κατά την τέλεση αυτής, ακόμη και αν καταδικασθεί στο ανώτερο της ποινής δηλαδή στα 15 έτη, θα παραμείνει σε εγκλεισμό 9 μόνο χρόνια και αυτά λογικά όχι σε κατάστημα κράτησης αλλά σε ψυχιατρική κλινική. Μετά τα 9 έτη εγκλεισμού για μια ανθρωποκτονία ( για την διπλή ανθρωποκτονία η ποινή είναι αυξημένη καθώς το αδίκημα λογίζεται σε συρροή) αποφυλακίζεται και συνεχίζει τη ζωή του.

Βασική αρχή της ποινική δίκης είναι η αρχή της ηθικής απόδειξης, δηλαδή η δικανική κρίση δεν δεσμεύεται από τα αποδεικτικά μέσα αλλά τα εκτιμά ελεύθερα με σκοπό την ανεύρεση της αλήθειας.

Πρέπει όμως να παραδεχθούμε ότι όσο περισσότερο ‘’φωνάζει’’ κάποιος από την πρώτη στιγμή ότι έχει ψυχολογικά προβλήματα , τόσο δημιουργείται μια εντύπωση υπέρ αυτού και καθώς το τεκμήριο της αθωότητας είναι αμάχητο στο ελληνικό δικαιικό σύστημα, υπάρχει πάντα η παραδοχή “καλύτερα ένας ένοχος εκτός φυλακής, παρά εκατό αθώοι μέσα σε αυτή’’.

Προφανώς και υπάρχει κλιμάκωση στην ψυχοπαθολογία των δραστών και προφανώς όλα τα ψυχολογικά προβλήματα ακόμη και αν προβάλλονται από τον δράστη, δεν οδηγούν σε άρση καταλογισμού και ατιμωρησία αυτού. Ουσιώδες στοιχείο είναι κατά τον χρόνο τέλεσης να υπάρχει τέτοια διατάραξη πνευματικών/ψυχικών λειτουργιών ή συνείδησης  που δεν αντιλαμβάνεται καθόλου ή δεν αντιλαμβάνεται μερικώς τι πράττει (και αυτό έχει σημαντική διαφορά από τη τέλεση εν βρασμώ όπου συνειδητοποιεί τι πράττει άλλα το συναίσθημα του τον εξεγείρει να το πράξει). Προφανώς και κρίνονται όλα τα επιμέρους στοιχεία μιας δικογραφίας (όπως η κατ’επανάληψη απειλές προ της τέλεσης, η προγραμματισμένη τέλεση, τα στοχευμένα τραύματα σε σημεία που επιφέρουν θάνατο ή βαριά/επικίνδυνη σωματική βλάβη επομένως ζητούν γνώση και ψυχραιμία κατά τον χρόνο τελεσης κλπ) και όχι αποκλειστικά η ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη που είναι όμως σημαίνουσα.

Αυτό που τέλος πρέπει να απασχολήσει είναι ότι αφού η 28χρονη κοπέλα έπραξε τα πάντα κατά τον νόμο ορθά, δηλαδή λόγω της δύσκολης συμβίωσης με τον δράστη εξαιτίας των προβαλλόμενων ψυχολογικών προβλημάτων του προσέφυγε στο πατρικό της σπίτι με το παιδί τους για να έχει την προστασία της οικογένειας της και για να αποσοβήσει περαιτέρω εντάσεις, είχε ζητήσει την παρέμβαση της αστυνομίας για ενδοοικογενειακή βία, είχε ασκήσει ασφαλιστικά κατά του δράστη με αίτηση για ακούσια νοσηλεία του σε ψυχιατρική κλινική – η οποία δεν είχε συζητηθεί μέχρι την ημέρα της ανθρωποκτονίας λόγω αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων, είχε ειδοποιήσει μέχρι τελευταία στιγμή την αστυνομία ότι “ο δράστης είχε παραβιάσει το πατρικό της  και ευρισκόταν εκεί για να τους σκοτώσει”, ο δε δράστης απειλούσε να σκοτώσει την ίδια και τους δικούς της γιατί ισχυριζόταν ότι τον απομάκρυναν από το παιδί του, είναι άλλη μία περίπτωση που κορυφώθηκε η ενδοοικογενειακή βία με δολοφονία του θύματος, του αδερφού της και απόπειρα κατά της μητέρας της κλπ?

Και αν είναι τέτοια, όπως τόσες άλλες που οι δράστες περνούν συμπεριφορικά  τα προηγούμενα στάδια και φθάνουν ως την ανθρωποκτονία γιατί κανείς δεν τους σωφρόνισε, σταμάτησε, συνέφερε στα στάδια που μπορούσε να προληφθεί  η τέλεση της ανθρωποκτονίας ώστε να προστατευθούν τα θύματα και να νιώσουν ασφαλή? Χρειάζεται αμεσότερη απονομή δικαιοσύνης στα αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας και αυστηρότερη αντιμετώπιση των δραστών οι οποίοι ακόμη και αν συλληφθούν επ’αυτοφώρω την επόμενη ημέρα συνήθως αφήνονται ελεύθεροι? Αμεσότερη παρέμβαση της αστυνομίας στην πρόληψη αυτών των αδικήμάτων? Αυστηροποίηση του νόμου της ενδοοικογενειακής βίας εν γένει ώστε να μην επενέρχεται ο δράστης περισσότερο τιμωρητικός? Τι άλλο θα έπρεπε να προβλεφθεί και να προληφθεί στο μέλλον για να μη σκεφτόμαστε μόνο το “μη σου τύχει” σε τέτοιες παθογένειες που τα θύματα εν τέλει δεν είχαν προστασία του νόμου αν και η συμπεριφορά του δράστη είχε καιρό συγκεκριμενοποιηθεί.

Η Ανδριάνα Ζαχαρίου είναι Δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr