Αντώνης Αργυρός: Αποζημίωση από θεομηνία

Στο άρθρο 65 παρ 1 του ν 4663/2020ορίζεται ότι: «1. Η διακοπή της κυκλοφορίας σε οποιοδήποτε τμήμα του βασικού και του δευτερεύοντος εθνικού οδικού δικτύου, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 1 παράγραφοι 1 α και β του π.δ. 209/1998, απαγορεύεται.»

1. ΓΕΝΙΚΑ:

Α.  Οι ευθύνες αποζημιώσεως του Δημοσίου από την ΑΤΤΙΚΗ ΟΔΟ[1]  προβλέπονται αναλυτικά στο άρθρο 65 του ν 4663/2020,όπου  προβλέπεται ρητά διοικητική διαδικασία επιβολής προστίμου υπέρ του Δημοσίου. Στο άρθρο 65 του σχετικού νόμου ορίζει ξεκάθαρα ότι επιβάλλονται κυρώσεις στις υπαίτιες υπηρεσίες σε περίπτωση διακοπής της κυκλοφορίας σε οποιοδήποτε τμήμα του εθνικού οδικού δικτύου, συνεπεία δυσμενών καιρικών φαινομένων ή βλάβης στοιχείου της οδικής υποδομής για χρονικό διάστημα άνω της μίας ώρας. Πρόστιμο από 5.000 ευρώ έως και 1 εκατ. ευρώ μπορεί να επιβληθεί στην εταιρεία διαχείρισης της Αττικής Οδού σύμφωνα με το νόμο 4663/2020.

Β. Στις επιχειρήσεις και στους μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς που πλήττονται από θεομηνίες, δύναται να παρέχεται επιχορήγηση από το Δημόσιο  για την αντιμετώπιση των ζημιών από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζεται στον ν 4797/2021(ΦΕΚ 66/Α/23-4-2021). Αφορά αποζημιώση μεταξύ άλλων φυτικής παραγωγής και του ζωϊκού κεφαλαίου

2. Οι ευθύνες αποζημιώσεως των ιδιωτών που υπέστησαν ταλαιπωρία ή βλάβη από την θεομηνία(Ευθύνες Αττικής οδού)

Από τα άρθρα 297, 298, 300 και 330 ΑΚ, συνάγεται ότι προϋπόθεση της ευθύνης για αποζημίωση από αδικοπραξία, είναι η υπαιτιότητα του υπόχρεου, η οποία υπάρχει και στην περίπτωση της αμέλειας, δηλαδή όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές, η παράνομη συμπεριφορά του υπόχρεου σε αποζημίωση έναντι εκείνου που ζημιώθηκε και η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς και της ζημίας. και κανονική πορεία των πραγμάτων, το επιζήμιο αποτέλεσμα. Η κρίση του Δικαστηρίου της ουσίας, ότι τα πραγματικά περιστατικά που δέχτηκε ως αποδειχθέντα εκτρέπουν το συμπέρασμα να θεωρηθεί κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας ορισμένο γεγονός ως πρόσφορη αιτία της ζημίας, υπόκειται στον έλεγχο του Αρείου Πάγου, γιατί είναι κρίση νομική, αναγόμενη στην ορθή ή μη υπαγωγή από το Δικαστήριο της ουσίας των διδαγμάτων της κοίτης πείρας στην αόριστη νομική έννοια της αιτιώδους συνάφειας (ΑΠ 831/2005, Ελλ. Δικ. 47, 95). Περαιτέρω, κατά το άρθρο 914 ΑΚ, όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια, έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει σύμφωνα με όσα ορίζονται στα άρθρα 297 και 298 ΑΚ. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι για να υπάρχει αδικοπραξία και, συνεπώς, υποχρέωση του δράστη να αποζημιώσει τον παθόντα, απαιτούνται: α) ζημία κάποιου, β) η ζημία αυτή να προκλήθηκε από το δράστη παρανόμως, γ) ο ζημιώσας να βρίσκεται σε υπαιτιότητα, η οποία υπάρχει και στην περίπτωση της αμέλειας, όταν δηλαδή, κατά το άρθρο 330 του ΑΚ δεν καταβάλλεται από το δράστη η επιμέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές, δ) η παράνομη συμπεριφορά του υπαίτιου να οφείλεται σε πράξη ή παράλειψη αυτού και ε) να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της ζημιογόνου πράξεως ή παραλείψεως και της ζημίας που επήλθε (ΑΠ 831/2005, ΕλλΔικ 47, 95). Η προκληθείσα από το δράστη ζημία είναι παράνομη όταν προσβάλλεται με τη συμπεριφορά του (πράξη) ή παράλειψη) δικαίωμα του παθόντος προστατευόμενο από το νόμο και η υπαίτια παράλειψη του δράστη γεννά την προς αποζημίωση υποχρέωση του, όταν αυτός ήταν υποχρεωμένος στην πράξη από το νόμο ή τη δικαιοπραξία ή την καλή πίστη, κατά την κρατούσα κοινωνική αντίληψη (Α.Π. 996/2004 ΕλλΔικ 47, 1624). Ειδικότερα, για την περίπτωση αδικοπραξίας που τελείται με παράλειψη, για να υπάρξει υποχρέωση αποζημίωσης, η παράλειψη πρέπει να είναι παράνομη. Αυτό συμβαίνει όταν ο υπαίτιος παραλείπει να προβεί σε θετική ενέργεια, στην οποία είναι υποχρεωμένος να προβεί από το νόμο, τη δικαιοπραξία, την καλή πίστη και από τις κρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ερευνηθεί το πραγματικό  κάθε μιας υποθέσεως (πχ πτώση δέντρου σε αυτοκίνητο να εντοπισθεί ευθύνη πχ ΟΤΑ,πχ εντοπισμός ευθύνης της Αττικής Οδού πχ εγκλωβισμός σε οδικό κόμβο ευθύνης της Περιφέρειας κλπ) εν όψει μάλιστα της κατηγορηματικής ρύθμισης του άρθρου65 παρ 1 του ν 4663/2020.

3. ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ-ΠΕΡΘΦΕΡΕΙΑΣ κ.λπ.(Αποκλεισμός Κεντρικών Αρτηριών)

Ο  Εισαγωγικός Νόμος του Αστικού Κώδικα (Π.Δ. 456/1984, Α-164 – Εισ.Ν.Α.Κ.) ορίζει στο άρθρο 105 ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. …». Κατά την έννοια των διατάξεων αυτών,  ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνον από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή από παραλείψεις οφειλόμενων νόμιμων υλικών ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με την οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών. Εξάλλου, υπάρχει ευθύνη του Δημοσίου, πληρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνον όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης (ΣτΕ 2669/2015, 4133/2011, 1019/2008, 2741/2007, 2796/2006 7μ). Ο κατά τα ανωτέρω παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του Δημοσίου, χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του (ΣτΕ 1413/2006 7μ) εν όψει τηςρύθμισης του άρθρου65 παρ 1 του ν 4663/2020.

. Απαραίτητη, πάντως, προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημίωσης είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημόσιου οργάνου και της ζημίας που επήλθε. Αιτιώδης δε σύνδεσμος υπάρχει όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή η παράλειψη είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου περιστατικού να επιφέρει τη ζημία και την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση (βλ. ΣτΕ 473/2011, 322/2009 7μ, 334/2008 7μ, 1024/2005, πρβλ. ΑΠ 425/2006).  Εξάλλου, η διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου έχει ως προϋπόθεση την παρεμβολή άλλων μεταγενεστέρων όλως εξαιρετικών και απρόβλεπτων γεγονότων, ιδίως δε ενέργειες τρίτων προσώπων (ΣτΕ 2776/2016, 4410-22/2015, 3124/2011, ΑΠ 999/2010).

4. Ειδικότερα ζητήματα:

1.Η άσκηση αγωγής αποζημιώσεως μπορεί να γίνει  είτε στα Πολιτικά δικαστήρια για τις ευθύνες  της Αττικής Οδού είτε ή στα διοικητικά δικαστήρια (Δημόσιο) με αγωγή ΕΙΣΝΑΚ  για τις ευθύνες του Δημοσίου (Περιφέρειας).

2.Υπάρχει σοβαρό  ζήτημα  που πρέπει να διευκρινισθεί σαφώς και υπεύθυνα, πώς θα δοθούν τα 2000 € ,αν θα δοθούν ως διοικητική ποινή από την παραβίαση των όρων της σύμβασης παραχώρησης ή συμβατικά μεταξύ δημοσίου και Αττικής οδού υπερ. των εγκλωβισμένων  ή ως αποζημιώση ,οπότε αλλάζουν τα δεδομένα της αξιώσεως.

3. Νομολογία[2]
4. ΠΤΩΣΗ ΚΛΑΔΙΩΝ:Κρίθηκε με την ΣτΕ 4331/2000.: «…ο δήμος είναι αρμόδιος, μεταξύ άλλων, για τη συντήρηση, επίβλεψη και ασφαλή χρήση από πλευράς των πολιτών, των χώρων στους οποίους έχουν φυτευτεί δένδρα
5. Αποζημίωση για τις φονικές πλημμύρες στη Μάνδρα (απόφαση υπ’ αριθμόν 6816/2021 Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών)

*Πρώην υπηρεσιακός υπουργός Επικρατείας, Δικηγόρος

Πηγές:

[1] ΒΛ  και τον Νόμος 2445/1996 :Κύρωση σύμβασης παραχώρησης της μελέτης, Κατασκευής, αυτοχρηματοδότησης και εκμετάλευσης της ελεύθερης λεωφόρου Ελευσίνας-Σταυρού-Αεροδρομίου Σπάτων και Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Υμηττού – Ρύθμιση συναφών Θεμάτων και άλλες διατάξεις. ΦΕΚ 274/Α/16-12-1996

[2]Βλ αναλυτικά Αντώνη Αργυρού.«Αστική ευθύνη του Δημοσίου και το δικαίωμα αποζημίωσης (έκδοση της «Νομική Βιβλιοθήκη») 2021.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr