Αντώνης Αργυρός: Η επιβολή κυρώσεων για «αθέμιτες πρακτικές» από το Ελληνικό Δημόσιο

Του Αντώνη Αργυρού*

1.  Η ανακοίνωση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ, για κλείσιμο της υπόθεσης Novartis με την επιβολή προστίμου 112 εκατομμυρίων δολαρίων, δίνει το έναυσμα για την αναζήτηση αποζημίωσης από το Ελληνικό Δημόσιο. Οι έρευνες αυτές των αμερικανικών αρχών, δηλαδή της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (SEC) και του υπουργείου Δικαιοσύνης (DoJ) οδηγήθηκαν στο κλείσιμο, χωρίς περαιτέρω ποινικές συνέπειες ή την επιβολή διοικητικών κυρώσεων στη Novartis, αφού η εταιρεία συμφώνησε να πληρώσει ιδιαίτερα υψηλά πρόστιμα, πολλαπλάσια του οφέλους που είχε από τις παράνομες και αθέμιτες πρακτικές της: 111,8 εκατ. δολ. στην SEC και 233,9 εκατ. δολ. στο DoJ, δηλαδή συνολικά 346,7 εκατ. δολ. Σημειώνεται ότι το υπολογιζόμενο από τις αμερικανικές αρχές όφελος ήταν 70,1 εκατ. δολ. στην Ελλάδα. Δηλαδή, τα ποσά που καταβλήθηκαν στις αμερικανικές αρχές ήταν σχεδόν τετραπλάσια του οικονομικού οφέλους.Το άκρως παράδοξο συμπέρασμα από τη δημοσιοποίηση των αμερικανικών εγγράφων είναι ότι η Novartis πληρώνει ένα υψηλό τίμημα στις αμερικανικές αρχές για τις αθέμιτες πρακτικές που εφάρμοσε στην Ελλάδα, με βάση τον αμερικανικό νόμο για τη διαφθορά στο εξωτερικό (Foreign CorruptPractices Act). Ήδη ανακοινώθηκε ότι θέμα ερευνά το ΝΣΚ[1].

Ανεξάρτητα από την ποινική διάσταση  μεγάλων ποινικών υποθέσεων με δημόσιο ενδιαφέρον  και εν όψει του γεγονότος ότι στις ΗΠΑ[2] γίνεται ολόκληρη συζήτηση και διαδικασία για την επιβολή κυρώσεων για «αθέμιτες πρακτικές», πιστεύω ότι θα ήταν σκόπιμο να ερευνηθούνκαι στην Ελλάδα παράλληλακαι η επιβολή κυρώσεων (διοικητικών) σε ανάλογες περιπτώσεις. Οι διεθνείς εξελίξεις κατατείνουν στην αυστηροποίηση[3] των νομικών πλαισίων γύρω από τη δραστηριότητα των εταιριών, με σκοπό πάνω από όλα την καλύτερη λειτουργία του παγκόσμιου κράτους δικαίου.

2. Κατά τα παγίως γενόμενα δεκτά από τη νομολογία αναφορικά με την ευθύνη των νομικών προσώπων κατ’ άρθρον 71 Α.Κ.[4] «Από το άρθρο 71 Α.Κ. προκύπτει ότι το νομικό πρόσωπο ευθύνεται για τις πράξεις ή τις παραλείψεις των οργάνων, που, κατά τα άρθρα 65, 67 και 68 Α.Κ., το αντιπροσωπεύουν και εκφράζουν τη βούλησή του, εφόσον η πράξη ή η παράλειψη έλαβε χώρα κατά την ενάσκηση των καθηκόντων που τους είχαν ανατεθεί και παράγει υποχρέωση προς αποζημίωση.Έτσι, προϋποθέσεις της κατά τη διάταξη αυτή αυτοτελούς αδικοπρακτικής ευθύνης του νομικού προσώπου είναι:

α) πράξη ή παράλειψη, που να μην είναι δικαιοπραξία και να παράγει υποχρέωση αποζημιώσεως με βάση άλλες διατάξεις, όπως είναι εκείνες των άρθρων 914 και 919 Α.Κ.,

β) να πρόκειται για πράξη ή παράλειψη των οργάνων που αντιπροσωπεύουν το νομικό πρόσωπο (ως όργανα, κατά τον νομοθετικό λόγο της διάταξης αυτής, νοούνται όχι μόνο τα πρόσωπα που διοικούν το νομικό πρόσωπο κατά τους ορισμούς των άρθρων 65 έως 70 A.K. (καταστατικά όργανα), αλλά και εκείνα των οποίων οι εξουσίες συναλλαγής με τρίτους προσδιορίζονται στο καταστατικό, τη συστατική πράξη ή τον κανονισμό λειτουργίας του νομικού προσώπου ακόμα και αν τα πρόσωπα αυτά δεν μετέχουν στη διοίκηση του τελευταίου)  και

γ) η πράξη ή η παράλειψη να έγινε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων που είχαν ανατεθεί στο όργανο, πρέπει δηλαδή να βρίσκεται σε εσωτερική συνάφεια με την εκτέλεση των καθηκόντων του οργάνου, είναι δε αδιάφορο για την ευθύνη του νομικού προσώπου, αν το όργανο ενήργησε καθ’ υπέρβαση των καθηκόντων αυτών ή κατά κατάχρηση της εξουσίας του. Δεδομένου δε ότι η υπαιτιότητα, η οποία ορίζεται ως «η επιλήψιμη ψυχική κατάσταση ενός προσώπου απέναντι στην παράνομη εξωτερική συμπεριφορά του» προσήκει μόνο σε φυσικά πρόσωπα, το νομικό πρόσωπο δεν αδικοπρακτεί, αλλά ευθύνεται για την αδικοπραξία είτε των οργάνων του, κατ’ άρθρο 71 Α.Κ., είτε των προστηθέντων απ’ αυτό, κατ’ άρθρο 922 A.K.».

3. Από την επισκόπηση της ελληνικής ποινικής νομοθεσίας είναι φανερό, ότι ουδέποτε καθιερώθηκε στην Ελλάδα ποινική ευθύνη των νομικών προσώπων. Στο ελληνικό δίκαιο τα νομικά πρόσωπα δεν μπορούν να έχουν ποινική ευθύνη, στο μέτρο που ούτε κατά κυριολεξία πράττουν ούτε έχουν ενοχή για τις πράξεις που κατά πλάσμα δικαίου τους καταλογίζονται. Έτσι το δίκαιό μας αναγνωρίζει μόνο τη δυνατότητα επιβολής αστικών και διοικητικών κυρώσεων σε βάρος τους.Αρμόδια διοικητικά όργανα υπάρχουν και μπορούν άμεσα να προχωρήσουν με βάση τις  έρευνες των αμερικανικών αρχών, δηλαδή της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (SEC) και του υπουργείου Δικαιοσύνης (DoJ) και να ζητήσουν, με δικαστική συνδρομή,τα στοιχεία που προέκυψανκαι να προχωρήσουν στην άμεση επιβολή διοικητικών κυρώσεων. Η άσκηση αγωγών φοβούμαι ότι θα περιπλέξει την κατάσταση,έν όψει των εκκρεμών ποινικών υποθέσεων και θα οδηγήσει τα πράγματα «στις Ελληνικές καλένδες». Ενδεχομένως θα έπρεπε να εξετασθεί η παράλληλη δυνατότητα προσφυγής στην Αμερικανική Δικαιοσύνη. Είναι προς το συμφέρον της Χώρας και  της Δικαιοσύνης, η άμεση ολοκλήρωση της ποινικής προδικασίας και η αρχειοθέτηση των υποθέσεων ή η παραπομπή των υποθέσεων στα αρμόδια δικαστήρια σύμφωνα και την ΕΣΔΑ.

4. Έπειτα, λοιπόν, από επισκόπηση  των  συναφών διατάξεων καθίσταται πλέον σαφής ο προσανατολισμός του Έλληνα νομοθέτη στην επιβολή αμιγώς διοικητικών κυρώσεων, όπως τα διοικητικά πρόστιμα, ο αποκλεισμός από δημόσιες παροχές και ενισχύσεις, η προσωρινή ή και οριστική απαγόρευση άσκησης ορισμένης επιχειρηματικής δραστηριότητας, η δικαστική εποπτεία και εσχάτως το προσωρινό ή οριστικό κλείσιμο των εγκαταστάσεων, που χρησιμοποιήθηκαν ως μέσω για την τέλεση των αξιοποίνων πράξεων κυρίως όμως η επείγουσα ολοκλήρωση των σχετικών διαδικασιών.

*Πρώην υπηρεσιακός υπουργός Επικρατείας, Δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr