Αντώνης Αργυρός: Η συνύπαρξη της ελευθερίας πληροφορίας και του τεκμηρίου αθωότητας

1. Οι εποχές που περνάμε είναι πραγματικά δύσκολες αρχίσαμε με την νομισματική κρίση και μετά ήρθε η πανδημία και ακολούθησε ο εφιάλτης της άλογης βίας, του αίματος και του εγκλήματος. Δεν έφταναν όλα αυτά στον πόρτα μας χτυπά και ο πόλεμος, που μας είχε ξεχάσει πάνω από πενήντα χρόνια. Οι καιροί που περνάμε είναι εφιαλτικοί ,δυσνόητοι αν όχι ακατανόητοι. Σύμφωνα με την § 1 του άρθρου 2 του ισχύοντος Συντάγματος, ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας. Η πρώτη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1946 διακήρυξε ότι «Η ελευθερία της πληροφόρησης είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και …η λυδία λίθος όλων των ελευθεριών στις οποίες είναι αφοσιωμένες τα Ηνωμένα Έθνη» Η ελευθερία της πληροφόρησης συνδέεται με τη σειρά της με την ίδια τη δημοκρατία, καθώς και με την ελευθερία της γνώμης και του Τύπου, αφού, χωρίς αυτήν, δυσχεραίνεται η άσκηση των δικαιωμάτων των πολιτών και ο εκ μέρους τους έλεγχος κάθε εξουσίας.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης οφείλουν να εκπληρώνουν τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη υποχρέωσή τους, που παράλληλα είναι και συνταγματικό δικαίωμα των πολιτών, σε ενημέρωση (άρθρα 14 παρ. 1 και 2 του Σ). Η συνύπαρξη της ελευθερίας πληροφορίας και του τεκμηρίου αθωότητας, δυο φαινομενικά ανταγωνιστικών δικαιωμάτων, καθιστά αναγκαία τη συμφιλίωσή τους. Μία συνηθισμένη κριτική στην τακτική των ΜΜΕ να προβάλουν σκηνές βίας είναι πως εν τέλει μας κάνουν πιο αναίσθητους στην προβολή της βίας, μιας και αυτή μπαίνει στην καθημερινότητά μας. Στα ΜΜΕ οι δράστες παρουσιάζονται ότι έχουν χαρακτηριστικά διαφορετικά από του συνηθισμένου ανθρώπου, και επειδή ο μέσος ακροατής δεν έχει άμεση γνώση  των γεγονότων, δέχεται ως αληθινή την είδηση που του προσφέρεται για πρόσωπα και καταστάσεις.

Σε πολλές ποινικές υποθέσεις, ειδεχθών εγκλημάτων που δικαιολογημένα απασχολούν την κοινή γνώμη, από τα πρώιμα κιόλας στάδια της ποινικής προδικασίας λαμβάνουν χώρα τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές “δίκες”, οι οποίες αναμφίβολα επηρεάζουν δυσμενώς τον κατηγορούμενο. Η πρακτική αυτή τις περισσότερες φορές δυσχεραίνει σημαντικά το έργο των αρμοδίων ανακριτικών αρχών, ενώ παράλληλα πλήττει βάναυσα το θεμελιώδες τεκμήριο αθωότητας είναι προφανής η σύγκρουση του δικαιώματος πληροφόρησης και του τεκμηρίου αθωότητος και η λύση  σ’αυτήν τη περίπτωση είναι η δίκαιη ισορροπία .

2. Αν κάτι με τρομάζει πιο πολύ κι από κάποιον που διέπραξε ένα έγκλημα, αποτρόπαιο, απεχθές κι ακατανόητο συνάμα, όπως αυτό στην Πάτρα, είναι οι «εξαγριωμένοι πολίτες» της διπλανής πόρτας. Αυτός, ο γεμάτος υποκρισία όχλος, που θαρρείς και ξεπηδά με αναμμένους πυρσούς απ’ τον μεσαίωνα. Οι κοινωνίες δεν πάνε μπροστά με αυτοδικίες, λιντσαρίσματα και τιμωρούς. Ούτε με το αποφοράς ολοκληρωτισμού σύνθημα «του κοινού περί δικαίου αισθήματος». Πέραν από περιπτώσεις εξόφθαλμης αδικίας ή παρανομίας, δεν μπορεί να παραγνωρισθεί ότι μία γενικευμένη επίκληση του «κοινού περί δικαίου αισθήματος» ως μέτρου δικαιοδοτικής κρίσεως είναι εξαιρετικά επικίνδυνη σε μία ευνομούμενη πολιτεία, ιδίως όταν το αίσθημα αυτό «ζητεί» καταδίκες. Οι κοινωνίες πάνε μπροστά μόνο με υπεύθυνους και ευαίσθητους πολίτες, που δεν μένουν απαθείς αλλά και δεν δείχνουμε κάποιον ως ένοχο πριν η υπόθεση κλείσει. Όμως κάθε μέρα ζούμε τέτοιες «ανθρωποθυσίες» σε παραβίαση του «τεκμηρίου αθώοτητος» και κάθε έννοιας ηθικής και δικαίου (βλ. Καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης «Κοινό περί δικαίου αίσθημα vs κράτος δικαίου», ομιλία στο «e-κύκλος» στις 3.2.2018).
3. Κατά το άρθρο 6 παρ. 2 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για τα δικαιώματα του ανθρώπου, «παν πρόσωπον κατηγορούμενον επί αδικήματος τεκμαίρεται ότι είναι αθώον μέχρι της νομίμου αποδείξεων της ενοχής του». Το τεκμήριο αθωότητος δεν  αποτελεί  μόνο  ένα θεμελιώδες δικαίωμα  του κατηγορουμένου να τεκμαίρεται αθώος μέχρι τη νόμιμη απόδειξη της ενοχής του, αλλά είναι ταυτόχρονα μία ανεξάρτητη υποχρέωση της πολιτείας αφού διαθέτει αυτόνομη εγγυητική λειτουργία.(βλ αποφάσεις ΕΔΔΑ : Allenet de Ribemont κατά Γαλλίας, Βασίλης Σταυρόπουλος κατά Ελλάδας, Παραπονιάρης κατά Ελλάδας (απόφαση 25-09-2008 ΕΔΔΑ)

Σε εφαρμογή οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2016/343) ψηφίστηκε ο νόμος 4569/2019.Σύμφωνα με το άρθρο 7 του ν 4596/2019 ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 105,106 του ΕισΝΑΚ, προς αποκατάσταση της βλάβης, την οποία υπέστη εξαιτίας της προσβολής του τεκμηρίου αθωότητάς του από δηλώσεις δημόσιων αρχών που έλαβαν χώρα σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας πριν την έκδοση της απόφασης σε πρώτο ή δεύτερο βαθμό, οι οποίες αναφέρονται κατά τρόπο άμεσο στην εκκρεμή ποινική διαδικασία. Η παραβίαση του δικαιώματος αυτού κατά την ποινική διαδικασία οδηγεί σε απόλυτη ακυρότητα αυτής, κατά το άρθρο 171 παρ1 περ δ΄ του ΚΠΔ.

«Μηδενί συμφοράν ονειδίσης. Κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον»

* Πρώην υπηρεσιακός υπουργός Επικρατείας, Δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr