Αντώνης Αργυρός: Πανδημία και θρησκευτικά δικαιώματα  

Στις ΗΠΑ, με πέντε ψήφους, έναντι τεσσάρων  το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ δικαίωσε την Ρωμαιοκαθολική Επισκοπή του Μπρούκλιν και δύο συναγωγές υπερορθόδοξων Εβραίων που είχαν προσφύγει κατά των περιορισμών που υιοθέτησε η πολιτεία της Νέας Υόρκης προκειμένου να ανασχέσει την εξάπλωση της επιδημίας του κορονοϊού.

Οι προσφεύγοντες κατάγγειλαν  ότι οι περιορισμοί για τους χώρους λατρείας παραβιάζουν την ανεξιθρησκεία η οποία προστατεύεται από την Πρώτη Τροπολογία του αμερικανικού Συντάγματος. Παράλληλα, επεσήμαναν ότι στους χώρους λατρείας επιβάλλονταν πιο αυστηροί περιορισμοί απ’ ό,τι σε απαραίτητα καταστήματα, όπως τα καταστήματα πώλησης τροφίμων.

Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας ακύρωσε την απόφαση της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης με την οποία απαγορεύονται οι εκδηλώσεις λατρείας ως μέτρο πρόληψης για την εξάπλωση του κορονοϊού, χαρακτηρίζοντάς την αντισυνταγματική, καθώς έκρινε ότι παραβιάζει την ελευθερία του θρησκεύματος.

Έπειτα από προσφυγή μουσουλμανικής ένωσης λόγω της έναρξης του Ραμαζανιού, το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάσισε ότι θα πρέπει να επιτρέπονται εξαιρέσεις στον γενικό κανόνα, υπό τον όρο ότι θα τηρούνται τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και υγιεινής για να προληφθεί η διασπορά του ιού. Πρόκειται για απόφαση χωρίς προηγούμενο και αφορά μουσουλμανικά τεμένη, χριστιανικές εκκλησίες και εβραϊκές συναγωγές.

Η θρησκευτική ελευθέρια κατοχυρώνεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.) και συγκεκριμένα στο άρθρο 9. Το δικαίωμα που διασφαλίζεται στην παράγραφο 2 αντιστοιχεί στις εθνικές συνταγματικές παραδόσεις και στην εξέλιξη των εθνικών νομοθεσιών ως προς το σημείο αυτό. Σε εθνικό επίπεδο η θρησκευτική ελευθερία κατοχυρώνεται στο άρθρο13 του Συντάγματος ως ατομικό δικαίωμα.

Σύμφωνα με το ισχύον στην Ελλάδα συνταγματικό και νομοθετικό καθεστώς της θρησκευτικής ελευθερίας, οι εκδηλώσεις της διακρίνονται κατ’ αρχήν σε ελευθερία θρησκευτικής συνειδήσεως και σε ελευθερία ασκήσεως θρησκευτικών εκδηλώσεων, από τις οποίες η πλέον κεφαλαιώδους σημασίας, αλλά και συνηθέστερη στην πράξη, είναι η λατρεία.

Η προστασία της δημόσιας υγείας είναι, χωρίς αμφιβολία, ένας σκοπός δημοσίου συμφέροντος, και μάλιστα συνταγματικά προστατευόμενος, σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ. 3 του ισχύοντος Συντάγματος το «Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών», ενώ το άρθρο 5 παρ. 5 ορίζει ότι καθένας «έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας». Όταν όμως διακινδυνεύεται όχι απλώς η υγεία αλλά ακόμη και η ίδια η ζωή των πολιτών, είναι προφανές ότι η προστασία της ανθρώπινης ζωής εισέρχεται με αυξημένη βαρύτητα στη διαδικασία της στάθμισης με βάση τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά που κάθε φορά υπάρχουν.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας με τις 1294 και 1295/2020 αποφάσεις του κατήργησε την σχετικές δίκες που αφορούσαν την άσκηση της της θρησκευτικής λατρείας με το σκεπτικό ότι εκδόθηκαν μεταγενέστερες πράξεις με διαφορετικό περιεχόμενο.

Το Συμβούλιο Επικρατείας η Επιτροπή Αναστολών  σχετικά με την απαγόρευση της τέλεσης κάθε είδους λειτουργιών και ιεροπραξιών στους θρησκευτικούς χώρους λατρείας(με τις οποίες απέρριψε τις αιτήσεις (ΣτΕ-ΕΑ  99/2020, 60/2020, 49/2020).

Το Συμβούλιο Επικρατείας για την απαγόρευση της μεταλήψεως της Θείας Κοινωνίας (ΣτΕ 161/2020) απέρριψε την αίτηση, κρίθηκε ότι: «ο κανονιστικός νομοθέτης, εν όψει και της κατά το Σύνταγμα (άρθρο 25 παρ. 1) και τον εξουσιοδοτικό νόμο (άρθρο πρώτο παρ. 2 και 4) υποχρέωσής του να λαμβάνει υπόψη την αρχή της αναλογικότητας, ώστε, μετά από αιτιολογημένη εισήγηση ειδικής επιστημονικής επιτροπής, τα θεσπιζόμενα για τον πιο πάνω λόγο μέτρα να είναι τα ηπιότερα δυνατά, εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση, με την οποία δεν επανέλαβε την προηγούμενη απαγόρευση, αλλά επέλεξε μέτρα ηπιότερου χαρακτήρα (τήρηση αποστάσεων, μέγιστος αριθμός παρευρισκόμενων στους χώρους λατρείας κ.ά.), τα οποία θεώρησε, στη δεδομένη στιγμή, πρόσφορα και αναγκαία για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Κατά την άσκηση, εξ άλλου, της κανονιστικής αυτής αρμοδιότητας οι αρμόδιοι Υπουργοί έχουν, υπό τους εκτεθέντες όρους, διακριτική ευχέρεια να επιλέξουν κατά περίπτωση τα κατάλληλα και αναγκαία μέτρα και όχι υποχρέωση να επιβάλουν απαγόρευση των σχετικών δραστηριοτήτων,» η «ορθότητα των ουσιαστικών εκτιμήσεων του κανονιστικού νομοθέτη αναφορικά με την επιλογή του καταλληλότερου στη δεδομένη χρονική στιγμή μέτρου αντιμετώπισης της επιδημίας,.… είναι ακυρωτικώς ανέλεγκτες».

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας, ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας νοσηλεύθηκαν έχοντας αναπτύξει συμπτώματα κορονοϊού, ενώ ένας μητροπολίτης στη βόρειο Ελλάδα καθώς και ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου, ο Πατριάρχης της Σερβίας έχουν πεθάνει την περασμένη βδομάδα. Και πολλοί άλλοι κληρικοί της Ορθοδόξου Εκκλησίας νοσούν ή είναι καταγραμμένα κρούσματα. Υπάρχει λοιπόν σημαντικό πρόβλημα εξ των όσων έχουν ήδη έχουν αναφερθεί ,μου έκανε εντύπωση η παρρησία  και  το θάρρος ενός Επισκόπου.

Ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος, σε εκτενές άρθρο του γράφει:  «Πιστέψαμε ότι είμαστε υπεράνθρωποι, κρύψαμε την προσβολή μας από τον ιό και οδηγηθήκαμε στον τάφο, αντί να ομολογήσουμε το λάθος μας και να σαλπίσουμε το ορθό. Δεν είναι ταπεινωτικό να παραδεχτείς ότι ως άνθρωπος κι εσύ πάσχεις. Αλαζονικό είναι να το κρύψεις, μόνο και μόνο για να μη διαψευστεί δημόσια ο εγωισμός σου. Όταν επικρέμεται θάνατος, τότε, καλά ειπώθηκε, «μαγκιές» δεν επιτρέπονται. Οι ευλαβείς εγωισμοί… σκοτώνουν!».

Αντώνης Αργυρός – Πρώην υπηρεσιακός υπουργός Επικρατείας, Δικηγόρος