Αντώνης Π. Αργυρός: Η πρότυπη δίκη

Εισαγωγικά:

Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος,[1]έγραφε το 1929:

« Διά της ταχείας εκδικάσεως κινείται ευχερέστερον ου μόνον η δικονομική μηχανή, αλλά και αυτή η σκέψις του δικαστού εν τηουσία της. Διότι η δικαζόμενη παρ΄ αυτού σχέσις είναι εισέτι καθάρα και λεία και δεν υποφέρει από την σκωρίαν ή τις διά της παρόδου του χρόνου επικάθηται επί της παρακαίρως και οψίμωςεκδικαζόμενης υποθέσεως. Η σκωρία αυτή επιδρά και επί της σκέψεως του δικαστού και ελαττώνει την διάθεσίν του να επιβάλη λύσεις αι οποίαι δυσκόλως θα τελεσφορήσουν, επειδή πρόκειταινα προσκρούσουν εις την εκ του χρόνου δημιουργημένην και ήδη «σκληράν» γενομένην διοικητικήν κατάστασιν».

1. Η πρότυπη δίκη στα διοικητικά δικαστήρια:

Με το άρθρο 1 του ν. 3900/2010 (ΦΕΚ Α΄ 213/17.12.2010), όπως τροποποιήθηκε από το ν. 4055/2012 «Δίκαιη δίκη και εύλογη διάρκεια αυτής» (ΦΕΚ Α΄51/12.3.2012), ο νομοθέτης επιχείρησε μια δικονομική καινοτομία: όταν μια υπόθεση που εκκρεμεί στα διοικητικά δικαστήρια και υφίσταται ένα ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος με συνέπειες για ευρύτερο κύκλο προσώπων, επιτρέπεται τόσο στους διαδίκους, διοίκηση και ιδιώτες, όσο και στα διοικητικά δικαστήρια, παρακάμπτοντας την συνηθισμένη μακροχρόνια  διαδρομή της (διοικητικό πρωτοδικείο – διοικητικό εφετείο – Συμβούλιο της Επικρατείας), να απευθύνονται απʼ ευθείας στο ανώτατο δικαστήριο, ώστε αυτό να χαράσσει σύντομα, μια ώρα αρχύτερα, μια Νομολογιακή θέση.

Οι ρυθμίσεις που εισάγετο άρθρο 1 του ν. 3900/2010 κατατείνουν στην ταχύτερη επίλυση των διαφορών και στην επιτάχυνση της διοικητικής δίκης[2] αλλά και την ενότητα της νομολογίας των διοικητικών δικαστηρίων[3].

Προκειμένου το Συμβούλιο της Επικρατείας να επιληφθεί ζητήματος που εκκρεμεί σε διοικητικό δικαστήριο, το άρθρο 1 του ν. 3900/2010: α)στην παράγραφο 1 την απευθείας εισαγωγή ενδίκου μέσου ή βοηθήματος ύστερα από αίτημα ενός των διαδίκων ή του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας στα Διοικητικά δικαστήρια και β) στην παράγραφο 2 την υποβολή προδικαστικού[4]ερωτήματος του διοικητικού δικαστηρίου στο οποίο εκκρεμεί η διαφορά.

Αναμφισβήτητά η ρύθμιση λειτουργεί απρόσκοπτα  μέχρι σήμερα  και αποτελεί σημαντική εξέλιξη  για τα ελληνικά δεδομένα, και μία άκρως ριζοσπαστική πρόταση του Συμβουλίου της Επικρατείας[5]που προκάλεσε  σημαντικές αντιδράσεις στους θεωρητικούς [6].Meτο σύστημα της πρότυπης δίκης επιλύθηκαν πολλά ζητήματα από το ΣτΕ όπως μεταξύ άλλων :της ευθύνης του δημοσίου από παραβιάσεις των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας και του κοινοτικού δικαίου (βλ Ολ.ΣτΕ 799-803/2021),περικοπών στην καταβολή της κύριας και επικουρικής σύνταξής (ΣτΕ Ολ 1439/2020),περικοπές των νόμων 4051 (A’ 40) και 4093 (A’ 222) του 2012, που ετέθησαν σε εφαρμογή του Β’ Μνημονίου Συνεννόησης (ΣτΕ Ολ 2287-8/2015), ΣτΕ 540/2021 – Παράνομη παράλειψη εργοδότη τήρησης προδιαγραφών ασφαλείας και υγείας σε εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης.

2. Η πρότυπη δίκη στα πολιτικά δικαστήρια :

Την καθιέρωση πρότυπης πιλοτικής δίκης στον Άρειο Πάγο για θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος προβλέπει μεταξύ άλλων το σχέδιο νόμου του υπουργείου Δικαιοσύνης «Ταχεία Πολιτική Δίκη, προσαρμογή των διατάξεων της Πολιτικής Δικονομίας για την Ψηφιοποίηση της Πολιτικής Δικαιοσύνης και άλλες Τροποποιήσεις στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας».

Καθιερώνεται η πρότυπη ή πιλοτική δίκη στον Άρειο Πάγο για θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος. Με την πιλοτική δίκη σύμφωνα με τις απόψεις του Υπουργού της Δικαιοσύνης επιλύονται ζητήματα, που εξαιτίας της φύσης τους προκαλούν σημαντικό αριθμό εκκρεμών δικών, αποφεύγεται ο κίνδυνος έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων και η διαιώνιση των δικών ενώπιον των δικαστηρίων της ουσίας, με δυσμενείς συνέπειες για τους πολίτες.

Είναι γεγονός ότι αρκετές σημαντικές για τους διαδίκους υποθέσεις που  εκκρεμούν και εκκρεμούσαν στα πολιτικά δικαστήρια και υφίσταται σ’ αυτές ένα ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος με συνέπειες για ευρύτερο κύκλο προσώπων και η ταλαιπωρία των διαδίκων και η απασχόληση των δικαστηρίων ήταν και είναι μεγάλη όπως και η καθυστέρηση απονομής της δικαιοσύνης. Τέτοιες υποθέσεις όπως υποθέσεις: στην περίπτωση των δανείων σε ελβετικό φράγκο, οι πρώτες πρωτοβάθμιες εκδοθείσες αποφάσεις ανάγονται στο έτος 2010, η δε Ολομέλεια του Αρείου Πάγου (4/2019) που επέλυσε ένα από τα τιθέμενα δογματικά ζητήματα απεφάνθη μόλις το έτος 2019, δηλαδή μετά από μία περίπου δεκαετία, οι δίκες των «υπερχρεωμένων νοικοκυριών», θα μπορούσε να αποτελέσει η συνταγματικότητα της ρύθμισης του δικαστικού ενσήμου στις αναγνωριστικές αγωγές[7], όπως η κρίση για την εργασιακή σχέση εργαζομένων  που καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, για ειδικά επιδόματα που  πρέπει αμετάκλητα να κριθεί αν δικαιούνται μεγάλες κατηγορίες εργαζομένων, για ομαδικές απολύσεις, για τις συνέπειες του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε μεγάλες κατηγορίες εργαζομένων.

ΕΙΔΙΚΗ  ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:

Η πρότυπη δίκη[8] δεν θα έχει κανένα νόημα για την επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης[9] και την ασφάλεια δικαίου. αν δεν συνδυάζεται με την προστασία των δικαιωμάτων των διαδίκων και οπωσδήποτε με την άμεση συζήτηση της υποθέσεως, χωρίς τις συνήθεις αναβολές και κυρίως στην άμεση διάσκεψη της υποθέσεως και δημοσίευση της αποφάσεως, αλλιώς η πρότυπη δίκη θα αποτελεί ένα ακόμη πρόβλημα στην απονομή της δικαιοσύνης

Αντώνης Π. Αργυρός, Πρώην υπηρεσιακός υπουργός Επικρατείας, Δικηγόρος

ΠΗΓΕΣ: Αρναούτογλου Φ:«Η «ΠΡΟΤΥΠΗ» Η «ΠΙΛΟΤΙΚΗ» ΔΙΚΗ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ» «Νομική Βιβλιοθήκη» 2012.