Αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας Σουπουρτζής: Η εκλογή του νέου Πάπα: Η διαδικασία σύμφωνα με το Εκκλησιαστικό και Κανονικό Δίκαιο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας

Η εκλογή του Πάπα, ως Προκαθημένου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και Επισκόπου Ρώμης, συνιστά όχι μόνο ύψιστη εκκλησιαστική πράξη διαδοχής αλλά και γεγονός εξαιρετικής σημασίας πολιτικά. Η διαδικασία της παπικής εκλογής είναι αυστηρά καθορισμένη και διέπεται από πληθώρα θεσμικών διατάξεων, οι οποίες συνδυάζουν τη μακραίωνη κανονική παράδοση της Δυτικής Εκκλησίας με την ανάγκη διασφάλισης της ενότητας και της συνέχειας της ρωμαιοκαθολικής ταυτότητας σε οικουμενικό επίπεδο.

Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο εδράζεται κατά κύριο λόγο στην Αποστολική Διάταξη Universi Dominici Gregis του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄ (1996), η οποία έχει υποστεί τροποποιήσεις εκ μέρους των διαδόχων του, προκειμένου να ανταποκριθεί στις εκάστοτε ιστορικές, ποιμαντικές, νομικές και πρακτικές συνθήκες. Η εκλογή ενεργοποιείται σε περίπτωση Sede Vacante, δηλαδή όταν η Αποστολική Έδρα καθίσταται κενή είτε λόγω θανάτου είτε, πλέον και ρητώς, λόγω παραίτησης του Πάπα, σύμφωνα με το άρθρο 332 §2 του Codex Iuris Canonici.

Η παραίτηση Ποντίφικα δεν απαιτεί αποδοχή εκ μέρους άλλου οργάνου ή θεσμού, αλλά αρκεί να εκφραστεί ελεύθερα, ρητώς και με πλήρη βούληση από τον ίδιο τον Πάπα. Η πρόσφατη παραίτηση του Βενεδίκτου ΙΣΤ΄ (2013) επιβεβαίωσε τη λειτουργικότητα και την εγκυρότητα της σχετικής διάταξης του Κανονικού Δικαίου, καταδεικνύοντας ότι η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διαθέτει θεσμικές ασφαλιστικές δικλίδες για τη μετάβαση εξουσίας ακόμη και σε μη αναμενόμενες περιστάσεις.

Με την έναρξη της περιόδου interregnum, η διοίκηση της Καθολικής Εκκλησίας αναλαμβάνεται προσωρινά από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων, το οποίο όμως περιορίζεται αυστηρά στην εκτέλεση απλώς διαχειριστικών καθηκόντων. Η νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία του Πάπα αναστέλλεται πλήρως έως την εκλογή του διαδόχου του. Η βασική και πρωταρχική αποστολή του Κολλεγίου είναι η προπαρασκευή και διενέργεια της εκλογής του νέου Πάπα μέσω του Κονκλαβίου.

Το Κονκλάβιο διεξάγεται στο παρεκκλήσιο της Καπέλα Σιστίνα, υπό καθεστώς πλήρους απομόνωσης και αυστηρής μυστικότητας. Δικαίωμα ψήφου διαθέτουν μόνο οι καρδινάλιοι που δεν έχουν υπερβεί το 80ό έτος της ηλικίας τους κατά την ημέρα της έναρξης της Sede Vacante. Ο συνολικός αριθμός των εκλεκτόρων δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους 120. Οι εκλέκτορες στερούνται κάθε επαφής με τον έξω κόσμο, απαγορεύεται η χρήση οποιουδήποτε μέσου επικοινωνίας και η διαδικασία ελέγχεται από αξιωματούχους του Βατικανού με απόλυτη τήρηση κανονικής εχεμύθειας. Η παραβίαση της μυστικότητας επισύρει βαρύτατες ποινές, μεταξύ των οποίων και ο αυτόματος αφορισμός (excommunicatio latae sententiae), κατά τις προβλέψεις της Universi Dominici Gregis (άρθρ. 55 επ.).

Η εκλογή πραγματοποιείται μέσω μυστικής ψηφοφορίας, και η εγκυρότητα αυτής εξαρτάται από την επίτευξη πλειοψηφίας δύο τρίτων των παρόντων εκλεκτόρων. Οι ψηφοφορίες επαναλαμβάνονται καθημερινά, με δύο γύρους το πρωί και δύο το απόγευμα. Όταν επιτευχθεί η αναγκαία πλειοψηφία, ο εκλεγείς ερωτάται αν αποδέχεται την εκλογή. Με τη ρητή αποδοχή του, καθίσταται αμέσως Πάπας, ακόμη και εάν δεν είναι ήδη Επίσκοπος – οπότε και προηγείται η επισκοπική του χειροτονία, πριν την άσκηση των καθηκόντων του.

Μετά την αποδοχή, ο εκλεγείς επιλέγει το παπικό όνομα με το οποίο θα ασκήσει τη διακονία του. Ακολουθεί η δημοσιοποίηση του αποτελέσματος στον λαό του Θεού, δια του παραδοσιακού μηνύματος του Πρωτοδιακόνου Καρδιναλίου: Habemus Papam. Ο νέος Ποντίφικας απευθύνει αμέσως την πρώτη του αποστολική ευλογία Urbi et Orbi, εγκαινιάζοντας και επισήμως τη διακονία του.

Η εν λόγω διαδικασία φέρει τεράστια θεολογική και εκκλησιολογική, αλλά και διεθνούς-πολιτική βαρύτητα. Η εκλογή του Πάπα δεν συνιστά απλώς μία θεσμική μετάβαση εξουσίας, αλλά έχει μυστηριακό χαρακτήρα, καθώς θεωρείται ότι, μέσα από την προσευχή και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, η Εκκλησία δια της συνείδησης των καρδιναλίων καλείται να διακρίνει το κατάλληλο πρόσωπο για την ποιμαντική καθοδήγηση του παγκόσμιου ποιμνίου.

Εν κατακλείδι, η νομική και κανονική διαδικασία εκλογής του Πάπα αποτελεί πρότυπο θεσμικής ακρίβειας και εγκυρότητας, το οποίο διασφαλίζει την ενότητα εκατομμυρίων πιστών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας παγκοσμίως υπό τον Ποντίφικα.

* Του Αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Σουπουρτζή, Καθηγητή Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου Θεολογικής Ακαδημίας Volyn Ουκρανίας- Επισκέπτη Καθηγητή Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr