Χαράλαμπος Ανθόπουλος: Η επίσκεψη του Προέδρου του ΕΔΔΑ στην Τουρκία

Του Χαράλαμπου Ανθόπουλου

Στις 4 Σεπτεμβρίου ο νέος Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), ο Ισλανδός με Ναπολιτάνο πατέρα Ρόμπερτ Σπάνο, ο οποίος διαδέχθηκε τον πρώτο Έλληνα πρόεδρο του ΕΔΔΑ Λίνο-Αλέξανδρο Σισιλιάνο, αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του κρατικού Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Ο νεοαναγορευθείς αφιέρωσε την καθιερωμένη στην περίπτωση αυτή ομιλία στην ακαδημαϊκή ελευθερία και στον ρόλο της στη Δημοκρατία, με αναφορά και σε μια πρόσφατη απόφαση του ΕΔΔΑ (Kula κατά Τουρκίας, 19.6.2018) που καταδίκασε την Τουρκία για παραβίαση του άρθρου 10 § 1 ΕΣΔΑ, στο οποίο κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία ως τμήμα της ελευθερίας της έκφρασης.

Η υπόθεση αυτή αφορούσε πειθαρχική κύρωση (μείωση μισθού) που επιβλήθηκε σε Καθηγητή Πανεπιστημίου επειδή έλαβε μέρος σε τηλεοπτική εκπομπή χωρίς την άδεια του πανεπιστημίου του. Απ’ όλες τις παραβιάσεις της ακαδημαϊκής ελευθερίας στην Τουρκία μετά το 2016 αυτή ήταν μάλλον η πιο ασήμαντη. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 υπήρξε στην Τουρκία η πιο μεγάλη εκκαθάριση πανεπιστημιακών δασκάλων στην Ευρώπη μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο: 6.000 καθηγητές Πανεπιστημίου απολύθηκαν χωρίς δικαίωμα σύνταξης και με αφαίρεση διαβατηρίου, δηλαδή καταδικάστηκαν διά βίου στην ανεργία και τη φτώχεια, αποκλειστικά εξαιτίας των πολιτικών τους πεποιθήσεων. 193 από αυτούς ήταν καθηγητές στο Πανεπιστήμιο που έκανε Επίτιμο Διδάκτορα τον Ισλανδό Δικαστή.

Όλα αυτά έγιναν με συνοπτικές διαδικασίες που κατέλυσαν κάθε έννοια κράτους δικαίου. Κι όμως, την προηγούμενη μέρα της αναγόρευσής του ο Σπάνο, σε ομιλία του στη Σχολή Δικαστών στην Άγκυρα, θεώρησε ότι ήταν η κατάλληλη περίσταση για να αναπτύξει την έννοια του «κράτους δικαίου» στο ακροατήριό του. «Το Κράτος δικαίου», είπε ο Σπάνο, «περιλαμβάνει την αρχή της νομιμότητας, την αρχή της ασφάλειας του δικαίου, την αρχή της ισότητας των προσώπων ενώπιον του νόμου, την αρχή ότι το εκτελεστικό δεν μπορεί να έχει απεριόριστη εξουσία, την αρχή της δυνατότητας προσφυγής ενώπιον ενός ανεξάρτητου και αμερόληπτου δικαστηρίου και το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Όλες αυτές οι αρχές αποβλέπουν στην προστασία του ατόμου από την αυθαιρεσία, ιδίως στις σχέσεις μεταξύ ατόμου και κράτους». Ωραία. Τίποτε απ’ όλα αυτά όμως δεν ισχύει στην Τουρκία, από το 2016 και μετά, ενώ και το νέο τουρκικό Σύνταγμα, που δίνει σχεδόν απεριόριστες εξουσίες στον Πρόεδρο της Τουρκίας, δεν καθιερώνει μια συνήθη μορφή προεδρικής δημοκρατίας, αλλά είναι πιο κοντά στην έννοια του «σουλτανισμού» όπως τη γνωρίζουμε από τον Μαξ Βέμπερ, πάντως σε καμία περίπτωση δεν είναι συμβατό με την έννοια της φιλελεύθερης και συνταγματικής δημοκρατίας στην οποία στηρίζεται η Ευρωπαϊκή Σύμβαση.

Από τη στιγμή βέβαια που δέχθηκε την πρόσκληση του τουρκικού Κράτους, το οποίο είναι από τα αρχαιότερα μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, ο Σπάνο δεν θα μπορούσε να μην συναντήσει και τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος τον κάλεσε στο προεδρικό μέγαρο και φωτογραφήθηκε μαζί του. Ο Σπάνο ίσως να μην θυμόταν στη συνάντησή του αυτή ότι το Δικαστήριο στο οποίο τώρα είναι Πρόεδρος είχε καταδικάσει την Τουρκία στην υπόθεση Καβάλα κατά Τουρκίας (10.12.2019) για «κατάχρηση εξουσίας» σε βάρος του Οσμάν Καβάλα, ενός από τους πιο γνωστούς προασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, επικαλούμενο, μεταξύ άλλων, την ονομαστική στοχοποίηση του Καβάλα από τον ίδιο τον Πρόεδρο Ερντογάν.

Κατά την τελευταία περίοδο της διακυβέρνησης Ερντογάν η Τουρκία μεταβλήθηκε σε μια «καφκική» χώρα για τους αντιφρονούντες. Η επίσημη επίσκεψη του Ρόμπερτ Σπάνο στην Τουρκία ήταν αχρείαστη και αποδείχθηκε επικίνδυνη: όχι για την Τουρκία, αλλά για το κύρος του ΕΔΔΑ.

Καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ” στις 13/9/2020

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr