Χρ. Σεβαστίδης: Τα ανθρώπινα δικαιώματα

Με ιδιαίτερη χαρά κηρύσσω την έναρξη του Συνεδρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα μπροστά σε ένα τέτοιο εκλεκτό ακροατήριο και με τόσο λαμπρούς εισηγητές. Η διοργάνωση ενός τριήμερου Συνεδρίου με τη συγκεκριμένη θεματική όφειλε να γίνει εδώ και πολλά χρόνια. Αργήσαμε κάπως. Θεωρήθηκε ενδεχομένως ένα αντικείμενο που βρίσκεται μακριά από τον κύκλο των άμεσων επαγγελματικών ενδιαφερόντων ενός δικαστικού λειτουργού των πολιτικών- ποινικών δικαστηρίων αν και στην πραγματικότητα είναι η ψυχή της κάθε νομικής διάταξης που εφαρμόζουμε. Νομικός ο οποίος δεν γνωρίζει, δεν μελετά, δεν ενδιαφέρεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν ερευνά αν στην κάθε μεμονωμένη περίπτωση υπάρχει κάποια υποψία παραβίασή τους ή θεωρεί περιττή ευρωπαϊκή πολυτέλεια την ενασχόληση με αυτά, ότι πρόκειται για κάτι ξένο με την ελληνική κουλτούρα, εκφράζει μια εντελώς αντιδραστική αντίληψη.  Το εύρος των θεμάτων και η πολυδιάστατη οπτική κάτω από την οποία πρέπει να εξεταστούν αυτά τα δικαιώματα θεωρήθηκε ίσως αποτρεπτικός παράγοντας για να διοργανωθεί ένα συνέδριο. Ας κρατήσουμε ως θετικό στοιχείο τη δυνατότητα που έχουμε να συζητάμε ελεύθερα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, συνθήκη όχι αυτονόητη αν αναλογιστούμε την κατάσταση που επικρατεί σήμερα σε δεκάδες χώρες στις οποίες «χρειάζεται πολλή αρετή και τόλμη για να μιλήσει κανείς για δικαιώματα του ανθρώπου και ακόμα περισσότερο για να αγωνισθεί γι’ αυτά» όπως έγραφε ο Αριστόβουλος Μάνεσης.  Διότι το ουσιώδες δεν είναι να μιλά κανείς για Ανθρώπινα Δικαιώματα αλλά να φροντίζει και να αγωνίζεται για την κατοχύρωσή τους.

Ιστορική εξέλιξη

Τα δικαιώματα του Ανθρώπου δεν απονεμήθηκαν σ’ αυτόν ipso jure ούτε είναι φυσικά, απαραβίαστα και αναπαλλοτρίωτα όπως συνηθίζουν κάποιοι να λένε. Αποτελούν αρχές ενταγμένες στο θετικό δίκαιο. Έχουν την δική τους ιστορική διαδρομή και δεν γεννήθηκαν ως αδέλφια από τον ίδιο τοκετό. Διατυπώθηκαν για πρώτη φορά ως δικαιώματα ατομικά και πολιτικά στη Γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1789, συνδεόμενα με την άνοδο της αστικής τάξης και την χειραφέτησή της από την φεουδαρχία. Τα κοινωνικά δικαιώματα ως δικαιώματα δεύτερης γενιάς είναι απόρροια των διεκδικήσεων του παγκόσμιου εργατικού κινήματος στα τέλη του 19^ου αιώνα. Σήμερα μιλάμε για τα τρίτης γενιάς δικαιώματα, τα δικαιώματα ομάδων, τα δικαιώματα στο περιβάλλον. Στις αρχές του 20^ου αιώνα τα κράτη πιεζόμενα από τις λαϊκές διεκδικήσεις αποφάσισαν να εντάξουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στα Συντάγματά τους. Το ιστορικό αυτό σημείο είναι καθοριστικό καθώς η κρατική εξουσία για πρώτη φορά αυτοπεριορίζεται ρυθμίζοντας την άσκησή τους και οργανώνοντας την προστασία τους. Το αποκορύφωμα της διεθνούς αναγνώρισης έρχεται με τη λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου και την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1948, ένα κείμενο που δεν έχει νομική δεσμευτική ισχύ αλλά ένα προγραμματικό ηθικοπολιτικό περιεχόμενο. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.) που υπογράφηκε δύο χρόνια αργότερα ως διεθνής συνθήκη ενσωματώθηκε στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών και μάλιστα με υπερνομοθετική ισχύ. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων είναι πλέον ευρύς: δικαίωμα στη ζωή, απαγόρευση βασανιστηρίων, απαγόρευση δουλείας και καταναγκαστικών έργων, δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια, δικαίωμα στη χρηστή απονομή δικαιοσύνης, μη επιβολή ποινής χωρίς νόμο, δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, ελευθερία έκφρασης, ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, δικαίωμα σύναψης γάμου, απαγόρευση διακρίσεων, δικαίωμα παροχής ασύλου, δικαίωμα ιδιοκτησίας, δικαίωμα κοινωνικής προστασίας, δικαίωμα συμμετοχής στη διακυβέρνηση της χώρας, δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία, δικαίωμα σε βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίζει υγεία και ευημερία, τροφή, ρουχισμό, κατοικία και ιατρική περίθαλψη.

Ενταγμένα στα Συντάγματα- Κρατικός αυτοπεριορισμός και σχετικοποίηση της προστασίας

Η αναγνώριση και η ρύθμιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κρατική εξουσία και μάλιστα στο επίπεδο του θεμελιώδους Νόμου δεν θα μπορούσε παρά να οδηγήσει σε μια περιορισμένη αναγνώριση. Ο αυτοπεριορισμός στον οποίο υποβάλλονται οι κρατικές εξουσίες έχει μια μορφή σχετικότητας. Η αναγνώριση γίνεται πάντα υπό την επιφύλαξη του νόμου. Το Κράτος δεν μπορεί να αυθαιρετήσει καταργώντας ένα δικαίωμα που περιβάλλεται με συνταγματική ισχύ, μπορεί ωστόσο να το περιορίσει ή να το διευρύνει. Έχει δε τόσο εκτεταμένα όρια η κρατική αυτή εξουσία που ορισμένα κοινωνικά δικαιώματα έχουν δεχτεί αλλεπάλληλους νομοθετικούς περιορισμούς ώστε να έχει απομείνει μόνο η τυπική τους αναγνώριση.  Μία δεύτερη επισήμανση έχει να κάνει με το λεγόμενο «κοινωνικό κεκτημένο», το επιτρεπτό δηλαδή της απομείωσης ενός αναγνωρισμένου δικαιώματος. Όσο κι’ αν σε θεωρητικό επίπεδο μπαίνουν όρια στον κοινό νομοθέτη, ιδίως της μη ουσιώδους δυσμενούς μεταβολής του δικαιώματος, η πράξη και η πολιτική εμπειρία δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Θυμίζω τον Αριστόβουλο Μάνεση: «Εξαρτάται από τον εκάστοτε συσχετισμό των κοινωνικο- πολιτικών δυνάμεων δηλαδή από τις αντικειμενικές και υποκειμενικές δυνατότητες των εξουσιαζόμενων αλλά και γενικότερα από ποικίλους παράγοντες, κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτικούς, πολιτισμικούς, ιδεολογικούς, εθνικούς που επικαθορίζουν, προσδιορίζουν ή επηρεάζουν την συμπεριφορά των κρατούντων». Αυτό που μας λέει ο μεγάλος ακαδημαϊκός δάσκαλος επιβεβαιώνεται ως κανόνας μέχρι τις μέρες μας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν βρίσκονται σε μια ευθύγραμμη πορεία ανόδου και συνεχόμενης διεύρυνσης. Ούτε συμβαδίζουν με την τεχνολογική, επιστημονική και οικονομική πρόοδο μιας χώρας. Διευρύνονται ή συρρικνώνονται ανάλογα με την εποχή, την πλημμυρίδα ή την άμπωτη των λαϊκών διεκδικήσεων, την αδυναμία ή την ισχύ της πολιτικής εξουσίας να επιβάλει τις θέσεις της. Εξαρτώνται άμεσα από την διεθνή πολιτική συγκυρία και τους ανταγωνισμούς μεταξύ των κρατών. Κυμαίνονται ανάλογα με τον εκάστοτε συσχετισμό των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων. Ακόμα και η ίδια η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν θεωρείται πέρα και πάνω από τα Συντάγματα αλλά δέχεται τους ίδιους περιορισμούς με τα άλλα δικαιώματα, όπως συμβαίνει πχ στην έννομη τάξη του Ισραήλ όπου «ενδέχεται να περιορίζεται ώστε να εξυπηρετεί και άλλα συμφέροντα ή δικαιώματα» ή όπως έκρινε το Γαλλικό Συνταγματικό Δικαστήριο το 2001 στην απόφαση για τις αμβλώσεις «μολονότι η αξιοπρέπεια συνιστά ενδεχομένως μια συνταγματικά προστατευόμενη αρχή δεν θεωρείται ωστόσο απαραβίαστη ή υπέρτατη».

Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σήμερα στον κόσμο

Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας για τα έτη 2020 και 2021 αποτυπώνει μια θλιβερή εικόνα των αποτυχιών της παγκόσμιας κοινότητας και μια απόλυτη περιφρόνηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολλές χώρες. Η πανδημία του κορονοϊού επιδείνωσε την ήδη επισφαλή κατάσταση των προσφύγων και των μεταναστών, εγκλωβίζοντας δεκάδες χιλιάδες σε άθλιους καταυλισμούς, τα συστήματα υγείας τέθηκαν σε απόλυτη δοκιμασία και αρκετά από αυτά έχουν ήδη καταρρεύσει χωρίς να μπορούν να διασφαλίζουν το δικαίωμα στην ιατρική περίθαλψη, ενώ αξιοποιήθηκε η έκτακτη κατάσταση για την εφαρμογή μιας σκληρής και αυταρχικής διακυβέρνησης. Στη Νικαράγουα απολύθηκαν εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας διότι εξέφρασαν ανησυχίες για την έλλειψη Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, στην Ουγγαρία τροποποιήθηκε ο Ποινικός Κώδικας εισάγοντας ποινές φυλάκισης μέχρι πέντε έτη για διάδοση ψευδών πληροφοριών για τον Covid, στις Φιλιππίνες η αστυνομία έλαβε εντολή να πυροβολήσει ανθρώπους που υπήρχε περίπτωση να προκαλέσουν προβλήματα κατά την διάρκεια της πανδημίας. Στη Βραζιλία του Μπολσονάρο σκοτώθηκαν πέρσι στο πρώτο εξάμηνο από αστυνομική βία 3.181 άτομα. Οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν σταματούν έξω από την πόρτα των ανεπτυγμένων κρατών. Η παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη, οι ΗΠΑ, αγόρασαν το μεγαλύτερο μέρος των εμβολίων στον κόσμο αφήνοντας ελάχιστα έως καθόλου σε άλλες χώρες που ήδη πλήττονται από πείνα και λιμούς. Ήδη από το 2004 η Διεθνής Αμνηστία καταγγέλλει τις ΗΠΑ για την κατάσταση στις φυλακές του Γκουαντάναμο και τις μεθόδους βασανισμού των ιρακινών κρατουμένων στο Αμπου Γκράϊμπ στη Βαγδάτη. Είναι γνωστή η υπόθεση του Salim Hamdan, ενός κρατούμενου στις φυλακές του Γκουνατάναμο, στον οποίο εφαρμόστηκε ο περίφημος Νόμος για την μεταχείριση των κρατουμένων (DTA) που αφαιρούσε από όλα τα δικαστήρια την δικαιοδοσία να εξετάζουν αιτήματα κρατουμένων και ανέθετε τη σχετική δικαιοδοσία σε στρατιωτικές επιτροπές που είχαν δημιουργηθεί από την τότε κυβέρνηση Μπους. Για πρώτη φορά τέθηκε ανοιχτά σε αμφισβήτηση σε μια δημοκρατική χώρα η «διάκριση των εξουσιών».  Αλλά και στη γειτονιά μας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Η σύμμαχός μας, Πολωνία, έθεσε από τον Ιανουάριο σε ισχύ την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου να απαγορεύσει το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση, μια εξέλιξη που μας γυρίζει πολλές δεκαετίες πίσω σε περιόδους σκοταδισμού και προκαταλήψεων όταν δεν θεωρούνταν δικαίωμα της γυναίκας ο αυτοκαθορισμός της. Η απόφαση αυτή που καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνδέεται αναπόσπαστα με τις μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν στο δικαστικό σύστημα της χώρας από το 2015 και έχουν οδηγήσει σε πλήρη εξάρτηση της δικαστικής από την εκτελεστική εξουσία και σε ευθεία αμφισβήτηση του δικαιώματος πρόσβασης σε ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Πως αναγνωρίζεται το ανθρώπινο δικαίωμα του ασύλου στη Δανία στη χώρα που κρίνει πως οι Σύριοι πρόσφυγες πρέπει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους γιατί ορισμένες περιοχές της χώρας είναι ασφαλείς παρά τις αντιδράσεις της Διεθνούς Αμνηστίας και την έκθεση του ΟΗΕ που αναφέρει ότι δεκάδες χιλιάδες Σύριοι που τέθηκαν υπό κράτηση κατά την διάρκεια του εμφυλίου, έχουν εξαφανιστεί; Οι μηχανισμοί καταστολής ενισχύονται σε όλο τον κόσμο και εισάγονται έννοιες όπως αυτή του υπόπτου ή της αρχής της πρόληψης, που περιορίζουν ουσιαστικά την ελευθερία της σκέψης, την ελευθερία του λόγου, την ελεύθερη διάδοση των ιδεών. Οι συλλήψεις και φυλακίσεις καλλιτεχνών στην Ισπανία για λεκτικές υπερβολές στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής και πολιτιστικής δράσης προκάλεσαν τα άμεσα αντανακλαστικά της κοινωνίας και της Διεθνούς Αμνηστίας. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται καθημερινά όσο επιτείνονται οι διακρίσεις σε βάρος των κοινωνικά και οικονομικά αδύναμων, όσο καθυποτάσσεται η κρατική εξουσία στις πιέσεις του μεγάλου πλούτου και των αγορών, όπως γράφει και η τέως πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, Αλίκη Γιωτοπούλου- Μαραγκοπούλου. Παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις και την αποτύπωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνή κείμενα και Συντάγματα παραμένει αναμφισβήτητο γεγονός αυτό που γράφει ο Gabriel Marcel «ότι η ανθρώπινη ζωή ποτέ δεν είχε αντιμετωπιστεί σε τόσο ευρεία κλίμακα ως ευτελές και αναλώσιμο αγαθό όσο στην εποχή μας». Λαοί και ήπειροι ζουν στην ακραία φτώχεια, χωρίς τροφή, χωρίς νερό και φαγητό. Ανήλικα παιδιά αναγκάζονται να εργάζονται μέχρις εξαντλήσεως σε βιομηχανίες από την πιο μικρή τους ηλικία για λίγα δολάρια την ημέρα στερούμενα της στοιχειώδους εκπαίδευσης. Εκατομμύρια άνθρωποι στις ανεπτυγμένες χώρες πεθαίνουν στους δρόμους αβοήθητοι χωρίς καμία υγειονομική περίθαλψη, την ίδια στιγμή που μια χούφτα δισεκατομμυριούχων συγκεντρώνει στα χέρια της τον παγκόσμιο πλούτο. Όπλα μαζικής καταστροφής συνθλίβουν αμάχους. Τεράστιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και επενδυτικά σχέδια καταστρέφουν το περιβάλλον.  Και για να θυμηθούμε λίγο τον Ιωάννη Μανωλεδάκη : «Για τον άστεγο το άσυλο της κατοικίας δεν έχει περιεχόμενο. Ούτε για τον προλετάριο το δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Γι’ αυτόν που ανήκει σε θρησκευτική μειονότητα σε μια κοινωνία με επικρατούσα θρησκεία, η θρησκευτική ελευθερία ως ατομικό δικαίωμα αποτελεί περισσότερο κοινωνικό στίγμα και λιγότερο προσωπική ελευθερία. Στον αναλφάβητο η ελευθερία έκφρασης γνώμης και η ελευθερία πληροφόρησης προκαλούν μάλλον συναισθήματα μειονεξίας».

Η επίκληση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τα Κράτη

Κι’ αν τελικά τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δεν μπορεί να τα απαιτήσει η τεράστια πλειοψηφία των λαών, η ανθρωπότητα στο όνομα της οποίας διακηρύσσονται, ποιος έχει τελικά αυτό το μοναδικό προνόμιο; Ο νέος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, διαβεβαιώνει ότι η κυβέρνηση της χώρας του «θα εναντιωθεί σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων οπουδήποτε συμβαίνουν και ανεξάρτητα από το αν οι υπεύθυνοι είναι αντίπαλοι ή εταίροι». Αναφέρεται «στη γενοκτονία που διαπράττεται εναντίον των μουσουλμάνων Ουιγούρων στην κινεζική επαρχία Σιντζιάνγκ και στην καταστολή των ενόπλων δυνάμεων της Μιανμάρ» ενώ επικαλείται και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Ρωσία στην υπόθεση του Αλεξέι Ναβάλνι. Η Ρωσία από την άλλη μεριά υπενθυμίζει τον αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ παρά τα πολυάριθμα ψηφίσματα της ΓΣ του ΟΗΕ καθώς και τις φυλετικές εντάσεις, το επίπεδο του ρατσισμού, του αντισημιτισμού και της ισλαμοφοβίας που αυξάνεται στην απέναντι όχθη του ωκεανού. Τα ανθρώπινα δικαιώματα όπως και οι πωλήσεις όπλων και οι εμπορικές κυρώσεις είναι εργαλεία της διεθνούς πολιτικής που χρησιμοποιούνται από τα ισχυρά Κράτη προκειμένου να βοηθούν τους φίλους και να βλάπτουν τους εχθρούς.  Με την επίκληση στα ανθρώπινα δικαιώματα ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί στο Ιράκ το 1998 και στη Σερβία το 1999. Η συνέχεια είναι γνωστή. Άλλες φορές πάλι οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από κράτη όσο ωμές κι’ αν είναι δεν σταματούν τις πωλήσεις οπλικών συστημάτων ούτε τους ανταγωνισμούς για μια καλύτερη θέση στη διεθνή σκακιέρα και τέτοια παραδείγματα είναι οι πωλήσεις όπλων στο καθεστώς Σουχάρτο στην Ινδονησία το 1997, η χλιαρή απάντηση της Δύσης στη γενοκτονία στη Ρουάντα το 1994 και στις μέρες μας ο διεθνής διπλωματικός πόλεμος για ανάπτυξη οικονομικών και πολιτικών σχέσεων με το Αφγανιστάν. Όταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και το εθνικό συμφέρον συμπίπτουν, οι κυβερνήσεις γίνονται οι μεγαλύτεροι υπερασπιστές τους. Ορθά νομίζω ειπώθηκε ότι το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που χειρίζονται οι κυβερνήσεις είναι το καλύτερο παράδειγμα λαθροθήρα που μετατράπηκε σε θηροφύλακα. Πολλοί μιλούν για την «μαγεία της βιομηχανίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», τον ρόλο ορισμένων ανθρωπιστικών οργανώσεων που συμβάλουν στην διαμόρφωση της διεθνούς κοινής γνώμης και προετοιμάζουν το έδαφος για μια στρατιωτική επέμβαση με την κατάλληλη επιλογή του χρόνου και του τόπου παρουσίασης μιας αλήθειας η οποία θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών.

Και στο εσωτερικό των κρατών οι πολίτες βιώνουν την αντίφαση ανάμεσα στις διακηρύξεις των δικαιωμάτων και στην εφαρμογή τους από το κράτος. Τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται ή εφαρμόζονται στον δρόμο, στον χώρο εργασίας, στο τοπικό αστυνομικό τμήμα, στις δομές φιλοξενίας των προσφύγων, στα καταστήματα κράτησης. Η απόσταση που χωρίζει τις θεωρητικές εξαγγελίες από την καθημερινή ζωή φαίνεται ακόμα πιο χτυπητά όταν η επίκληση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γίνεται από αυταρχικές ή δικτατορικές κυβερνήσεις. Στην Ελλάδα για παράδειγμα το δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας θεσπίστηκε για πρώτη φορά από τη δικτατορία των συνταγματαρχών στο άρθρο 9 των ψευτοσυνταγμάτων του 1968 και 1973! Αλλά και σε δημοκρατικές περιόδους διακυβέρνησης η ισότιμη αναγνώριση ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων σε όλους τους πολίτες έρχεται σε πλήρη αντίφαση με την ζώσα οικονομική και κοινωνική ανισότητα. Παραπέμπω και πάλι στον Ιωάννη Μανωλεδάκη «Όποια εξουσία επαγγέλλεται την απόλαυση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στους υπηκόους της χωρίς να τους εξασφαλίζει στοιχειώδη κοινωνική ισότητα, μάλλον τους εμπαίζει. Ο αγώνας για ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα δεν σταματά. Αλλά δεν έχει νόημα χωρίς παράλληλο αγώνα για κοινωνική ισότητα, που είναι ένα πραγματικό μέγεθος, σε αντίθεση με τη νομική ισότητα, που αποτελεί απλό ιδεολόγημα της εξουσίας».

Υπάρχει κάποια αξία στις Διακηρύξεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων;

Αποτελεί τελικά η διεθνής και συνταγματική αναγνώριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων ένα ευχολόγιο ή όπως ειπώθηκε από κάποιον αμερικανό εκπρόσωπο στα Ηνωμένα Έθνη, είναι απλά ένα «γράμμα στον Άη Βασίλη»; Υπάρχει κάποια πρακτική χρησιμότητα στον μεγάλο αυτόν κατάλογο και αν ναι πως μπορεί να αξιοποιηθεί θετικά; Όπως ειπώθηκε και αρχικά η αποτύπωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνείς συμβάσεις συνιστά μία σημαντική πρόοδο. Ακόμα και ως  βούληση προθέσεων έχει ιδιαίτερη αξία. Αποτελεί αναμφισβήτητα ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στα χέρια ιδίως των ερμηνευτών του νόμου, των δικαστικών λειτουργών. Αρχικά διότι η επιβολή των κυρώσεων που εγγυώνται την αποτελεσματική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκεται στα χέρια της δικαστικής λειτουργίας. Κατά δεύτερο εναπόκειται στους ερμηνευτές του δικαίου μια περαιτέρω βελτίωση της νομολογίας ως ένα είδος παγκόσμιας διαδικασίας εκπολιτισμού και εξανθρωπισμού της. «Όσο υπάρχει ενεργός δικαστική εξουσία, τόσο η ιδέα της αξιοπρέπειας όσο και η προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γενικότερα προσλαμβάνουν ρόλο γενικών αρχών του δικαίου οι οποίες διαφέρουν από τους ενσωματωμένους στο θετικό δίκαιο κανόνες» (Βασίλειος Τσεβρένης, Ανθρώπινη αξιοπρέπεια, σελ. 251). Έχω την ελπίδα ότι οι νέες γενιές δικαστών και εισαγγελέων θα χρησιμοποιούν πιο συχνά την έννοια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ως καθοδηγητικής αρχής στις αποφάσεις τους και θα έχουν κατά νου τα λόγια του William Brennan, δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, ότι «ακόμα και ο χειρότερος εγκληματίας παραμένει άνθρωπος και διαθέτει εξίσου ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Τέλος μένει αποκλειστικά έργο των λαών η συνεχής και αγωνιστική διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους απέναντι στην εξουσία. Η διαρκής επαγρύπνηση ώστε οι πολιτικοί αγώνες και οι διεκδικήσεις να μην μετατραπούν σε ανούσιες ακαδημαϊκές διαμάχες. Οι διακηρύξεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι ένα παγκόσμιο κεκτημένο, μια αφετηρία διεκδικήσεων και αδιάκοπων αγώνων.

Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας που τίμησε με την αποψινή της παρουσία το Συνέδριό μας.

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τους εξαιρετικούς δικαστικούς λειτουργούς, καθηγητές πανεπιστημίου, δικηγόρους, οι οποίοι ως εισηγητές και ως πρόεδροι των θεματικών ενοτήτων λαμπρύνουν με το κύρος και την επιστημοσύνη τους την εκδήλωσή μας, η οποία καταγράφεται ως μία από τις σημαντικότερες που έχει αναλάβει μέχρι σήμερα η Ένωσή μας.

Ευχαριστούμε όλους για την παρουσία σας και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου.

* Ο Χρ. Σεβαστίδης είναι Πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών Εισαγγελέων

* Εισήγηση για την έναρξη του Συνεδρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr