Χρήστος Κλειώσης: Η κοινωνική παιδεία των δικαστών ως ζητούμενο

Γράφει ο Χρήστος Κλειώσης*

Οι πολιτικές που αφορούν στην απονομή δικαιοσύνης πρέπει να αποσκοπούν πρωταρχικά στην άμεση αποτελεσματικότητά της, δηλαδή στην δυνατότητά της να επιλύει με τον καλύτερο και πιο γρήγορο τρόπο τις διαφορές των πολιτών μεταξύ τους και με το κράτος, ώστε να υπηρετείται η ατομική και συλλογική τους ευημερία. Επομένως, η δικαιοσύνη είναι ένας θεσμός που υπάρχει για την κοινωνία και τους πολίτες, όχι για τους δικαστές ή τους δικηγόρους. Τα δε θεσμικά προνόμια και οι όποιες διευκολύνσεις υπέρ των παραγόντων της δικαιοσύνης οφείλουν να αποτελούν το αντάλλαγμα του καθημερινού μόχθου τους για την βελτίωση αυτής της αποτελεσματικότητας. Η αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης είναι αυτή που νομιμοποιεί δικηγόρους και δικαστές στον ρόλο τους, συγχρόνως δε αποτελεί το κριτήριο αξιολόγησης όλων.

Και η εκτίμηση της κοινωνίας την παρούσα χρονική στιγμή είναι ότι υπάρχει μια σοβαρή δυσλειτουργία στην απονομή της δικαιοσύνης. Το σώμα των δικαστών δεν στιγματίζεται μόνον από τις ανοίκειες παρεμβάσεις πολιτικών και εσωτερικές έριδες που ουδέποτε στο παρελθόν είχαμε συνηθίσει, αλλά σε καθημερινή βάση παρουσιάζει ορισμένα ανησυχητικά συμπτώματα απομάκρυνσης από την κοινωνία και την ολοένα πολυπλοκότερη (συναλλακτική) πραγματικότητα. Κοινωνία και δικαιοσύνη σταδιακά παύουν να έχουν τα ίδια “κοινά συμφωνημένα αυτονόητα”. Ότι είναι κοινωνικά αυτονόητο δεν είναι πάντα αυτονόητο για τη δικαιοσύνη. Δεν είναι δε τόσο η ποιότητα της δικαστικής κρίσης που προβληματίζει τον μέσο κοινωνό, αλλά το γεγονός ότι σιγά σιγά κοινωνία και δικαιοσύνη αναπτύσσουν διαφορετικούς κώδικες σκέψης και νοοτροπίας, διαφορετικά αυτονόητα και αναγκαστικά τίθεται το ερώτημα, πώς μπορεί εξασφαλιστεί ότι ο δικαστής έχει πλήρη επαφή με την κοινωνία ή άλλως τι κοινωνική και συναλλακτική παιδεία θέλουμε να έχει το δικαστικό σώμα; Διότι και ο δικαστής οφείλει να πείθει την κοινωνία με την ποιότητα του έργου του και την συνολική στάση του, αφού δεν ενεργεί ιδίω ονόματι, αλλά στο όνομα του Ελληνικού Λαού.

Η απάντηση που έχει δοθεί στο παραπάνω ζητούμενο μέχρι στιγμής είναι ότι για να γίνει κάποιος δικαστής θα πρέπει να έχει θητεύσει προηγουμένως ως δικηγόρος για 2 περίπου χρόνια. Όμως το αν θα αποκτήσει την κοινωνική ωριμότητα και αντίληψη που χρειάζεται για να γίνει δικαστής μέσα σε αυτά τα δυο χρόνια είναι κάτι για το οποίο γεννώνται εύλογες και σοβαρές επιφυλάξεις. Η κοινωνική ωριμότητα και αντίληψη του κάθε δικαστή σήμερα είναι περισσότερο θέμα προσωπικής του πορείας και στην τελική, είναι θέμα τύχης. Όμως αυτό δεν είναι κάτι που θα πρέπει να αφήνεται στη τύχη, γιατί τα κρούσματα σύγκρουσης της δικανικής πεποίθησης με τα διδάγματα της κοινής πείρας, την συναλλακτική πραγματικότητα (και ενδεχομένως  και με την κοινή περί δικαίου αίσθηση) δεν υποσκάπτουν μόνο το κύρος της δικαιοσύνης, αλλά και την ίδια την δημοκρατία: Η πληγωμένη αίσθηση περί δικαίου από διάφορες μεμονωμένες ενδεχομένως αστοχίες της δικαστικής εξουσίας είναι διαχρονικά το προνομιακό πεδίο δράσης των κάθε είδους δημαγωγών.

Για αυτό τα κριτήρια εισαγωγής στο δικαστικό σώμα τα οποία αφορούν στην κοινωνική εμπειρία και αντίληψη του δικαστή πρέπει να εξασφαλίζουν εν τοις πράγμασι ότι ο δικαστής διαθέτει ένα μίνιμουμ επαγγελματικών και κοινωνικών εμπειριών που θα τού επιτρέπουν, όταν βρεθεί στην έδρα, να είναι άλλοτε επιεικής και άλλοτε αυστηρός στο όνομα μιας κοινωνίας, της οποίας είναι γνώστης και της οποίας έχει γευθεί ο ίδιος και τα καλά και τα στραβά της. Με άλλα λόγια ο δικαστής οφείλει να ξέρει αρκετά καλά στο όνομα ποιου λαού δικάζει. Επιβάλλεται, λοιπόν, να ανοίξει ένας καλοπροαίρετος διάλογος για την κοινωνική παιδεία των δικαστών, και μάλιστα από τον θεσμικό εταίρο τους στην απονομή της δικαιοσύνης, το δικηγορικό σώμα.

Εν όψει όλων των ανωτέρω σκόπιμο είναι το σώμα των δικηγόρων να αποκτήσει συγκεκριμένες και αποκρυσταλλωμένες θέσεις για το ζήτημα της κοινωνικής παιδείας των δικαστών, διεκδικώντας να  αλλάξει το υφιστάμενο καθεστώς προς δύο κατευθύνσεις:

– Αφενός να ελέγχεται ουσιαστικά ότι ο υποψήφιος δικαστής, που δηλώνει ότι υπήρξε για ένα διάστημα δικηγόρος, υπήρξε όντως μάχιμος δικηγόρος. Ο έλεγχος της επαγγελματικής εμπειρίας είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και στο εξωτερικό. Ο δικαστής θα πρέπει να είναι ένας άνθρωπος, τον οποίο εμπιστεύτηκε και έζησε για ένα διάστημα τουλάχιστον η ίδια η κοινωνία, από την οποία απέσπασε ψήφο εμπιστοσύνης ως επαγγελματίας, και όχι απλά το «επικουρικό ταμείο» της οικογενείας του. Αυτό μπορεί να γίνει αν τεθεί ως προαπαιτούμενο του υποψήφιου δικαστή η απόδειξη πραγματικής άσκησης μάχιμης δικηγορίας μέσω της προσκόμισης φακέλου δικογραφιών και υποθέσεων που χειρίστηκε, δικογράφων που συνέταξε, αποφάσεων που προκάλεσε, γραμματίων και τιμολογίων, από το σύνολο των οποίων να προκύπτει η πραγματική και κοπιώδης άσκηση δικηγορίας και όχι μια παθητική αναμονή κάποιων ετών κατοχής δικηγορικής ταυτότητας. Η κοινωνία έχει ανάγκη να δει στην έδρα ανθρώπους, οι οποίοι έχουν την ψήφο εμπιστοσύνης της ως υπεύθυνοι επαγγελματίες.

– Αφετέρου θα πρέπει να αυξηθούν τα χρόνια άσκησης δικηγορίας από 2 σε 8, όσα δηλαδή χρειάζονται για να γίνει Παρ’ Αρείω Πάγω ένας δικηγόρος. Και ο λόγος είναι ότι η κοινωνική εμπειρία και αντίληψη για το πως πραγματικά λειτουργεί η κοινωνία δεν αποκτάται από τη μια στιγμή στην άλλη, χρειάζεται να περάσει ένα ικανό διάστημα για να κριθεί ότι ο ενδιαφερόμενος δικηγόρος “ψήθηκε” αρκετά και ότι η κοινωνία μπορεί να τού αναθέσει ένα ρόλο αυξημένης ευθύνης, όπως είναι αυτός του δικαστή. Και αφ’ ης στιγμής για τους δικηγόρους που θέλουν να προαχθούν σε Παρ’ Αρείω, απαιτείται μια επαγγελματική διαδρομή 8 ετών, εύλογο είναι να ζητηθεί, (ως μέτρο υπέρ του συμφέροντος της κοινωνίας), μια τουλάχιστον αντίστοιχη διαδρομή και για όποιον επιθυμεί να κρίνει αύριο υποθέσεις ενός δικηγόρου Παρ’ Αρείω Πάγω.

Σε κάθε περίπτωση, η αναβάπτιση του δικαστικού σώματος στα νάματα της κοινωνικής και του συναλλακτικής πραγματικότητας θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα τόσο για την κοινωνία όσο και για το κύρος των δικαστικών λειτουργών.

Ολοκληρώνω την πρότασή μου αυτή με την θερμή παράκληση να την στηρίξουν όσο το δυνατόν περισσότεροι συνάδελφοι δικηγόροι, ώστε να γίνει επίσημη θέση του δικηγορικού σώματος. Όποιος συνάδελφος επιθυμεί μπορεί να μού στείλει προσωπικό μήνυμα στο facebook (facebook profile: «Χρήστος Κλειώσης») ή στο [email protected], ώστε να συμπεριλάβω το όνομά του ως συνυπογράφοντος την πρόταση που θα πρωτοκολληθεί την επόμενη εβδομαδα στο γραφείο του προέδρου του ΔΣΑ, Δημήτρη Βερβεσού.

*Δικηγόρος Αθηνών

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr