Χρήστος Μπαξεβάνης: E-Justice σε Ελλάδα και Ε.Ε.: Αλλαγή παραδείγματος

Ο εκσυγχρονισμός και η επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης είναι ένας εθνικός στόχος, που απαιτεί συναινέσεις, συνεργασίες, και κυρίως ισχυρή πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα. Ήρθε η ώρα ως κοινωνία και νομικός κόσμος να κάνουμε το μεγάλο και καθοριστικό βήμα της ελληνικής δικαιοσύνης προς τη νέα εποχή, απέναντι σε παγιωμένες αντιλήψεις, κομματικές σκοπιμότητες και εδραιωμένες αναχρονιστικές νοοτροπίες.

Η Ψηφιοποίηση της δικαστικής ύλης, η ενσωμάτωση και η επέκταση της ηλεκτρονικής διαδικασίας προβάλει σήμερα ως μια μεγάλη αναγκαιότητα. Η μετάβαση της Δικαιοσύνης στην ψηφιακή εποχή επιβάλλεται από τις θεσμικές δεσμεύσεις της χώρας και τις καλές πρακτικές του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, αποτελεί διακηρυγμένο στόχο και μία από τις βασικές ευρωπαϊκές αρχές, συμφώνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή́ Ένωση.

Βασικά εργαλεία του ψηφιακού μετασχηματισμού αποτελούν, μεταξύ άλλων, η ψηφιακή επίδοση έγγραφων, η υλοποίηση του ψηφιακού φακέλου δικογραφίας, η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, η ψηφιοποίηση των αρχείων των δικαστηρίων, η δυνατότητα χορήγησης αντιγράφου του ποινικού μητρώου μέσω της θυρίδας των ΚΕΠ, και η αποηχογράφηση πρακτικών των δικαστηρίων, το σύστημα τηλεδιασκέψεων σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα κλπ.

Το έργο το οποίο χρήζει ιδιαίτερης μνείας είναι ο ψηφιακός φάκελος υπόθεσης. Με το συγκεκριμένο έργο, θα καταστεί εφικτή η παρακολούθηση μιας υπόθεσης από την πρώτη ημέρα της εισαγωγής της στη δικαιοσύνη μέχρι την έκδοση απόφασης,  διευκολύνοντας κατά πολύ το δικαιοδοτικό έργο του δικαστικού λειτουργού και συμβάλλοντας κομβικά στην επιτάχυνση απονομής της Δικαιοσύνης. Περαιτέρω, σημαντική παράμετρο στα ψηφιακά έργα, αποτελεί η επέκταση της χρήσης εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στρατηγική για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τις υπηρεσίες του Κράτους προς τους πολίτες και να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό του Δημοσίου Τομέα.

Το πρόγραμμα ψηφιοποίησης της Δικαιοσύνης, συνολικού προϋπολογισμού 220 εκατομμυρίων ευρώ, περιλαμβάνει χρηματοδότηση των παρακάτω έργων, η οποία χρηματοδότηση προέρχεται τόσο από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όσο και από το ΕΣΠΑ. Η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη, οι αυτόματες διαδικασίες και οι καινοτόμες τεχνολογίες μπορούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες, να μειώσουν το κόστος και να αυξήσουν την ποιότητα των υπηρεσιών, λαμβάνοντας υπόψη επιτυχή παραδείγματα χωρών, εντός και εκτός Ε.Ε.

Άλλωστε, ο εκσυγχρονισμός είναι μια πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη προσπάθεια σύγκλισης της ελληνικής κοινωνίας, και  ειδικότερα της Δικαιοσύνης, με τις πιο προηγμένες, ευρωπαϊκές μορφές οργάνωσης της οικονομίας και του κράτους, την εναρμόνιση των ελληνικών θεσμών με τις πρακτικές των ευρωπαϊκών χωρών και την αναβάθμιση της διεθνούς θέσης της χώρας.

Στην Εσθονία το 99% των δημοσίων υπηρεσιών είναι διαθέσιμες ηλεκτρονικά (εξαιρούνται τα διαζύγια!). Όσον αφορά τη δικαιοσύνη, η ψηφιακή βάση δεδομένων e-File αποτελεί την καρδιά του εσθονικού δικαστικού συστήματος και παρέχει δεδομένα στα δικαστήρια, στις εισαγγελίες, στην αστυνομία και στα σωφρονιστικά καταστήματα. Όλες οι επικοινωνίες μεταξύ δικαστικών υπηρεσιών είναι ηλεκτρονικές. Η Αυστρία ήδη από το 1990 έθεσε σε λειτουργία την εφαρμογή ERV (Elektronischer Rechtsverkehr), όντας έτσι η πρώτη χώρα στον κόσμο που εισήγαγε την ηλεκτρονική επικοινωνία μεταξύ δικαστηρίων και διαδίκων. Η Λετονία κατατάσσεται στις πρώτες χώρες της Ε.Ε. σε μια σειρά από δείκτες όπως η διαθεσιμότητα ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας των δικαστηρίων, η ψηφιακή δυνατότητα έναρξης και παρακολούθησης υπόθεσης και η ψηφιακή πρόσβαση σε δημοσιευμένες αποφάσεις. Στο Λουξεμβούργο βρίσκεται σε εξέλιξη το σχέδιο «Paperless Justice», με το οποίο μέχρι το 2026 θα έχουν ψηφιοποιηθεί πλήρως όλοι οι κλάδοι του δικαστικού συστήματος. Η Πορτογαλία ήδη από το 2010 δημιούργησε την ψηφιακή πλατφόρα Citius, η οποία επιτρέπει σε δικηγόρους και πολίτες την πρόσβαση στα δικαστήρια, ενώ η Ολλανδία εφαρμόζει την ψηφιακή πλατφόρμα MyCase, η οποία επιτρέπει την κατάθεση εγγράφων, την επικοινωνία με το δικαστήριο και την παρακολούθηση κάθε σταδίου της διαδικασίας3, εξοικονομώντας 270 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η διαδικτυακή υπηρεσία E-Filing επιτρέπει, τόσο σε δικηγόρους, όσο και σε πολίτες χωρίς δικηγόρο (litigants in person), την κατάθεση του εισαγωγικού δικογράφου της δίκης, την υποβολή όλων των σχετικών εγγράφων, την πληρωμή των τελών, την παρακολούθηση της υπόθεσης και τη λήψη αντιγράφων. Ο χρήστης ενημερώνεται με ειδοποίηση αν η υποβολή είναι τυπικά δεκτή ή αν απαιτούνται διορθώσεις και λαμβάνει ηλεκτρονική επιστολή με οδηγίες για τις περαιτέρω ενέργειές του.

Εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το 2017 η Κίνα δημιούργησε για τις αστικές υποθέσεις διαδικτυακά δικαστήρια, τα οποία διενεργούν όλες τις διαδικασίες αποκλειστικώς online και τα οποία, όπως αποδείχθηκε, εκδικάζουν τις υποθέσεις στο μισό χρόνο σε σχέση με τα παραδοσιακά δικαστήρια. Η Σιγκαπούρη ήδη από το 1997 δημιούργησε το πρώτο παγκοσμίως εθνικό δικαστικό σύστημα χωρίς καθόλου χρήση χαρτιού, με ψηφιακή αίθουσα συνεδριάσεων, ψηφιακά έγγραφα και αυτοματοποιημένη ροή εργασίας. ενώ από το 2017 χρησιμοποιεί την ψηφιακή πλατφόρμα Chrysalis eJudiciary, η οποία με τη χρήση προηγμένων τεχνολογικών χαρακτηριστικών, όπως Τεχνητή Νοημοσύνη, προάγει τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα.

Ο κόσμος προχωρά και η ζωή εξελίσσεται. Για αυτό και αν κάτι τελικά χρειαζόμαστε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στην Ελλάδα, και ειδικότερα στο χώρο της Δικαιοσύνης, είναι μια ειρηνική επανάσταση της κοινής λογικής. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται χρόνος στη Δικαιοσύνη για να απορροφηθούν, να εμπεδωθούν και να αποδώσουν οι αλλαγές, τόσο αυτές που βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης, όσο και αυτές που απαιτείται να ακολουθήσουν (η αναμόρφωση του δικαστικού συστήματος στη χώρα, οι θεσμικές αλλαγές στους Κώδικες, το Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων για την Πολιτική, Ποινική και Διοικητική Δικαιοσύνη, η αναμόρφωση του Εθνικού Ποινικού Μητρώου και το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η ολοκλήρωση της Ψηφιακής Δικαιοσύνης, η μεταφορά δικαστηριακής ύλης, η αναβάθμιση και εμπέδωση θεσμών όπως η διαμεσολάβηση, η ενίσχυση και ανανέωση των κτηριακών και υλικοτεχνικών υποδομών, η ενίσχυση και αναβάθμιση του προσωπικού των δικαστικών υπαλλήλων, η επιμόρφωση δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων, η ίδρυση και λειτουργία της Δικαστικής Αστυνομίας κ.λπ.). Μόνο έτσι μπορεί να διαμορφωθεί μια νέα δικαιική πραγματικότητα. Μικρά βήματα, μεγάλες αλλαγές.

*Χρήστος Μπαξεβάνης, Διδάκτωρ Νομικής Α.Π.Θ – Διεθνολόγος, Ειδικός Εμπειρογνωμόνων στην Ε.Ε., Επικεφαλής του Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης Ο.Π.Ε.Δ.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr