Δημήτρης Αναστασόπουλος: Αξιολόγηση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου

Η αυξανόμενη επιρροή της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στην καθημερινή ζωή απαιτεί αυστηρά πλαίσια αξιολόγησης για τον μετριασμό των πιθανών κινδύνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Αναγνωρίζοντας το γεγονός αυτό, το Συμβούλιο της Ευρώπης ανέπτυξε τη μεθοδολογία HUDERIA, έναν ολοκληρωμένο, ευέλικτο οδηγό για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων και των επιπτώσεων των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης καθ’όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Ακολουθεί μια ανάλυση των βασικών συστατικών στοιχείων και της σημασίας της HUDERIA.

Η HUDERIA είναι ένα δομημένο πλαίσιο που έχει σχεδιαστεί για τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και τον μετριασμό των κινδύνων που ενέχουν τα συστήματα TN για τις θεμελιώδεις κοινωνικές αξίες. Αν και δεν είναι δεσμευτικό, ευθυγραμμίζεται με τα διεθνή πρότυπα και υποστηρίζει τη διαλειτουργικότητα με καθιερωμένα πλαίσια, όπως η πράξη της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη και το πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων τεχνητής νοημοσύνης του NIST. Αναπτύχθηκε μέσω των συνεργατικών προσπαθειών του Ινστιτούτου Alan Turing και της ad hoc Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη και προσφέρει προσαρμόσιμα εργαλεία τόσο για τον δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα. Εγκρίθηκε επίσημα από την Επιτροπή για την Τεχνητή Νοημοσύνη του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Νοέμβριο του 2024.

Οι βασικοί στόχοι της HUDERIA είναι να διασφαλιστεί ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, να καθοδηγήσει τις οντότητες στον εντοπισμό και τον μετριασμό των κινδύνων σε διάφορες τεχνολογίες ΤΝ και να προωθηθεί η συμβατότητα με τα υφιστάμενα διεθνή πρότυπα, με παράλληλη προσαρμογή σε διαφορετικά εθνικά νομικά και πολιτικά περιβάλλοντα. Υιοθετεί μια κοινωνικο-τεχνική προσέγγιση, αναγνωρίζοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ της τεχνολογίας και των κοινωνικών παραγόντων. Η ευελιξία της επιτρέπει την προσαρμογή στις ανάγκες του εκάστοτε πλαισίου, εξασφαλίζοντας πρακτική εφαρμογή σε διάφορους κλάδους και πλαίσια διακυβέρνησης.

Η μεθοδολογία HUDERIA αποτελείται από τέσσερα βασικά στοιχεία:

1. Ανάλυση κινδύνων με βάση το πλαίσιο: Μια προκαταρκτική αξιολόγηση που χαρτογραφεί τους πιθανούς κινδύνους, κατηγοριοποιώντας τους με βάση τα πλαίσια εφαρμογής, σχεδιασμού και ανάπτυξης του συστήματος.
2. Διαδικασία συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών: Ενθάρρυνση του συμμετοχικού διαλόγου με όσους επηρεάζονται από τα συστήματα ΤΝ, ιδίως με περιθωριοποιημένες ή ευάλωτες ομάδες.
3. Αξιολόγηση κινδύνων και επιπτώσεων: Ανάλυση της κλίμακας, του πεδίου εφαρμογής, της αναστρεψιμότητας και της πιθανότητας των εντοπισμένων κινδύνων.
4. Σχέδιο μετριασμού: Πρόταση δράσεων για την αποφυγή, τη μείωση ή την αποκατάσταση των κινδύνων, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε ένδικα μέσα για τα θιγόμενα άτομα.

Δεδομένης της δυναμικής φύσης της ΤΝ και των περιβαλλόντων της, η HUDERIA προβλέπει μια συνεχή διαδικασία αναθεώρησης για την επικαιροποίηση των εκτιμήσεων κινδύνου και των σχεδίων μετριασμού. Αυτό εξασφαλίζει τη συνεχή ευθυγράμμιση με τις κοινωνικές και κανονιστικές αλλαγές και αντιμετωπίζει απρόβλεπτες επιπτώσεις. Αποτελεί, δε, ζωτικό εργαλείο για την υπεύθυνη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, προωθώντας τη δεοντολογική διακυβέρνηση και εξισορροπώντας παράλληλα την τεχνολογική καινοτομία. Η έμφαση που δίνει στην προσαρμοστικότητα και τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών θέτει ένα σημείο αναφοράς για τη διαχείριση των κινδύνων ΤΝ, προωθώντας συστήματα που είναι ασφαλή, δίκαια και ευθυγραμμισμένα με τις δημοκρατικές αρχές.

Το 2025, η CAI σχεδιάζει να επεκτείνει περαιτέρω τους πόρους της HUDERIA, ενισχύοντας την πρακτική χρησιμότητά του για κυβερνήσεις, οργανισμούς και προγραμματιστές σε παγκόσμιο επίπεδο. Από πλευράς μας, ως χώρα, οφείλουμε να συμμετέχουμε ενεργά στις εξελίξεις αυτές, συνδιαμορφώνοντας το πλαίσιο λειτουργίας της ΤΝ, με επίκεντρο πάντα τον άνθρωπο και την ανάγκη σεβασμού του κράτους δικαίου και των ατομικών δικαιωμάτων.

*Δημήτρης Αναστασόπουλος, Σύμβουλος ΔΣΑ

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr