Δημήτρης Αναστασόπουλος: Δικαιοσύνη στη ΜΕΘ

 Η χώρα μας, και ο κόσμος ολόκληρος, εδώ και ένα χρόνο βιώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση εξαιτίας της πανδημίας του covid-19. Μια κατάσταση με δυσμενείς συνέπειες σε όλους σχεδόν τους τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας, σε άλλους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο.

Αυτό, όμως, που οφείλει να κάνει μια δημοκρατική κοινωνία, όπως η δική μας, είναι να ιεραρχεί ορθά τους τομείς εκείνους και τα αγαθά που οφείλει να προστατέψει πρωτίστως, μετά βεβαίως το ύψιστο αγαθό της ζωής και της υγείας.

Δυστυχώς στην Ελλάδα η Δικαιοσύνη βρίσκεται εδώ και ένα χρόνο «διασωληνωμένη» εξαιτίας της πανδημίας, καθώς ζώσες (πέραν μιας ανάπαυλας λίγων μηνών)είναι μόνο οι απολύτως ζωτικές λειτουργίες της. Και παρά το γεγονός ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει πάψει η λειτουργία της ουδείς φαίνεται να ενδιαφέρεται για αυτό, πλην των δικηγόρων και, βεβαίως, εκείνων που βλέπουν είτε την απώλεια δικαιωμάτων τους είτε την εκ νέου πολύ μεγάλη καθυστέρηση προστασίας τους.

Η επικαιρότητα εστιάζεται κάθε φορά στην επαναλειτουργία οποιουδήποτε άλλου τομέα, πλην της Δικαιοσύνης. Ακόμα και τα κομμωτήρια (χωρίς καμία διάθεση υποτίμησης τους) ιεραρχούνται πολύ υψηλότερα από τα δικαστήρια.

Η άλλοτε κοινή παραδοχή ότι πρώτο προαπαιτούμενο του πολιτισμού είναι η Δικαιοσύνη (Ζ. Φρόυντ) φαίνεται να μην αντικατοπτρίζει πλέον τις αξίες-ανάγκες μας σήμερα και αυτό είναι ένα συμπέρασμα που πρέπει να μας προβληματίσει πάρα πολύ το επόμενο διάστημα, όταν με το καλό εξέλθουμε του σκοτεινού τούνελ της πανδημίας, και να μη σταθούμε αποκλειστικά στα μεγάλα ζητήματα της οικονομίας.

Βεβαίως η εικόνα δεν είναι ίδια στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, στις οποίες από το Μάιο και μετά η Δικαιοσύνη άρχισε να λειτουργεί ξανά παντού, μέχρι και σήμερα, ασφαλώς με τα αναγκαία μέτρα και τις έκτακτες ρυθμίσεις που απαιτούνταν για την ασφαλέστερη λειτουργία της.

Αντιθέτως στη χώρα μας η Δικαιοσύνη αντιμετωπίστηκε περίπου ως μια ακόμα δημόσια υπηρεσία και όχι ως μια από τις τρεις, αλληλένδετες, λειτουργίες της δημοκρατίας. Η ανάγκη, όμως, επίλυσης των διαφορών και ικανοποίησης του συνταγματικού δικαιώματος πρόσβασης στη Δικαιοσύνη δεν μπορεί να υποβιβάζεται στο επίπεδο μιας διεκπεραιωτικής λειτουργίας του δημοσίου. Ανωμαλία στη λειτουργία της Δικαιοσύνης συνιστά αυτομάτως και ανωμαλία λειτουργίας της Πολιτείας, της Δημοκρατίας, που δεν μπορεί να επιτρέπεται σε τέτοια έκταση και για τόσο μακρύ χρονικό διάστημα.

Όπως δε σταμάτησε λόγω της πανδημίας η λειτουργία της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας έτσι δεν έπρεπε να σταματήσει και η λειτουργία της Δικαιοσύνης, η ανάγκη συνέχισης της οποίας έχει επισημανθεί επανειλημμένως τόσο από τους δικηγορικούς συλλόγους της χώρας μας όσο και από το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Δικηγορικών Συλλόγων (CCBE).

Η κατάσταση, δε, που επικρατεί σήμερα στην ούτως ή άλλως επιβαρυμένη λειτουργία της Δικαιοσύνης είναι απογοητευτική: χιλιάδες δίκες αναβάλλονται (για πολλοστή φορά πολλές από αυτές) για αργότερα, επιβραδύνοντας ακόμα περισσότερο την ήδη βραδεία απονομή δικαιοσύνης.

Δίκες που αναβάλλονται τώρα προσδιορίζονται ακόμα και για το 2026! Χιλιάδες πολίτες παραμένουν δέσμιοι των ιδιωτικών διαφορών τους ή στη μέγγενη του δημοσίου. Κατηγορούμενοι χάνουν ουσιαστικά το δικαίωμα τους σε δευτεροβάθμια κρίση. Μικρότερες ή μεγαλύτερες επενδύσεις λιμνάζουν στα πλαίσια αντιδικιών. Ο χρόνος πάγωσε για την ελληνική Δικαιοσύνη και η απόψυξη της είναι άγνωστο σε ποια ακριβώς κατάσταση θα τη βρει.

Ωστόσο, όπως κάθε ασθενής στη ΜΕΘ δέχεται μηχανική υποστήριξη έτσι και η ασθενούσα Δικαιοσύνη όλο αυτό το διάστημα δέχτηκε μια ανάσα ζωής από την αξιοποίηση των σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων, κάνοντας ένα σημαντικό βήμα για τον εκσυγχρονισμό της.

Και αυτά είναι τα καλά νέα.

Ό,τι δε γινόταν για χρόνια αποδείχθηκε ότι μπορεί να γίνει σε λίγους μήνες, υπό το βάρος της αναγκαιότητας. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόλις σε ένα έτος (από το 2019 στο 2020) αυξήθηκαν κατά 863,36% τα δικόγραφα που κατατέθηκαν ηλεκτρονικά, ενώ υπερδιπλασιάστηκε ο αριθμός των δικηγόρων που κατέχουν ψηφιακή υπογραφή πανελλαδικά, φτάνοντας στους 15.800.

Παράλληλα από τον Μάρτιο 2020 μέχρι και σήμερα εκδόθηκαν ηλεκτρονικά από το Πρωτοδικείο Αθηνών 180.000 πιστοποιητικά και 123.000 από το Ειρηνοδικείο Αθηνών, ενώ απεστάλησαν επίσης ηλεκτρονικά στους πληρεξουσίους δικηγόρους 44.000 αποφάσεις του Πρωτοδικείου Αθηνών και 37.000 αποφάσεις του Ειρηνοδικείου Αθηνών.

Στην πρόοδο αυτοί πρωταγωνίστησε το δικηγορικό σώμα, από κοινού με άξιους και φιλότιμους εκπροσώπους του δικαστικού σώματος και των δικαστικών υπαλλήλων. Και βεβαίως σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία. Ωστόσο, η πρόοδος αυτή πρέπει να αποτελέσει μόνο το έναυσμα για τον πλήρη εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης, καθώς απομένουν ακόμα πολλά να γίνουν. Οι συνθήκες είναι ώριμες, οι κατάλληλοι άνθρωποι αποδείχθηκε ότι υπάρχουν, η πολιτεία οφείλει να συνεχίσει ακόμα πιο εντατικά στην κατεύθυνση αυτή.

Μέσα από τις αντιφατικές εικόνες που περιγράφονται πιο πάνω, το μήνυμα είναι ένα και σαφές: η Δικαιοσύνη πρέπει και μπορεί να επαναλειτουργήσει άμεσα, συντεταγμένα, με όρους και προβλέψεις που δε θα διακινδυνεύουν την υγεία κανενός. Και με την αξιοποίηση των σύγχρονων μέσων. Οι τρόποι και οι προτάσεις υπάρχουν. Αυτό που έχει εκλείψει μέχρι στιγμής είναι η βούληση.

Η Πολιτεία οφείλει να αποκαταστήσει ένα βασικό της πυλώνα που τραυματίστηκε σοβαρά. Αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τη συμβολή των δικηγόρων σε αυτόν, δια της έμπρακτης στήριξής τους, κάτι που έχει παραλείψει όλο αυτό το διάστημα κατά τρόπο άδικο και ακατανόητο.

Ειδάλλως, αν συνεχίσουμε στην ίδια ρότα, φοβούμαι ότι θα δικαιώσουμε στην Ελλάδα του 2021 τον αμερικανό συγγραφέα WilliamGaddisπου διαπίστωνε σκωπτικά

«Δικαιοσύνη; Θα βρεις δικαιοσύνη στον άλλο κόσμο. Σ’ αυτή τη ζωή έχουμε μόνο νόμους».

Ο Δημήτρης Αναστασόπουλος είναι Σύμβουλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών