Δημήτρης Ορφανίδης: Προλαβαίνει η Δημοκρατία την Αγορά; – Η προσθήκη ενός Άρθρου 2Α στο Σύνταγμα

Ο Αριστοτέλης υποστήριξε ότι η δουλεία είναι φυσικό φαινόμενο. Παράλληλα υποστήριξε ότι σωστοί είναι οι νόμοι που επιδιώκουν το κοινό συμφέρον, το κοινό καλό. Προφανώς σωστοί δεν θα μπορούσαν να ήταν νόμοι που θα καταργούσαν τη δουλεία γιατί θα αντιστρατεύοντο τη φύση· ωστόσο υποστήριξε ότι οι δούλοι ήταν έμψυχη ιδιοκτησία και γι’ αυτό οι δουλοκτήτες έπρεπε να τους συμπεριφέρονται καλά.

Πίστευε, όμως, ο Αριστοτέλης πραγματικά ότι η δουλεία είναι φυσικό φαινόμενο; Μήπως άλλαξε γνώμη στην πορεία του χρόνου, αλλά απέφυγε να τη διατυπώσει ευθέως; Όταν άρχισε να εξετάζει το ζήτημα της τεχνολογίας εξέφρασε τη θέση ότι «εἰ γὰρ ἠδύνατο ἕκαστον τῶν ὀργάνων κελευσθὲν ἢ προαισθανόμενον ἀποτελεῖν τὸ αὑτοῦ ἔργον, ὥσπερ τὰ Δαιδάλου φασὶν ἢ τοὺς τοῦ Ἡφαίστου τρίποδας, οὒς φησὶν ὁ ποιητὴς αὐτομάτους θεῖον δύνασθαι ἀγῶνα, οὕτως αἰ κερκίδες ἐκέρκιζον αὑταὶ καὶ τὰ πλῆκτρα ἐκιθάριζεν, οὐδὲν ἂν ἔδει οὔτε τοῖς ἀρχιτέκτοσι ὑπηρετῶν, οὔτε τοῖς δεσπότες δούλων». Εξέφρασε, δηλαδή, τη θέση ότι η εξελιγμένη τεχνολογία, η αυτοματοποιημένη, όχι μόνο θα απαλλάξει τον άνθρωπο από τον μόχθο, αλλά και από τὸ («φυσικό») φαινόμενο της δουλείας! Συνεπώς ο Αριστοτέλης α) δεν θεωρούσε ότι η εξελιγμένη τεχνολογία, ας πούμε με τα σημερινά δεδομένα, της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), θα αντικαθιστούσε τον άνθρωπο οντολογικά, αλλά β) μόνο στην παραγωγική διαδικασία, καταργώντας έτσι την εξάρτηση του ανθρώπου-δούλου από τον άνθρωπο-δουλοκτήτη, γ) όχι, όμως, μόνο και μόνο επειδή η τεχνολογία θα είχε εξελιχθεί στο επίπεδο μίας ΤΝ, παρά εφόσον κάθε μηχανή εχρησιμοποιείτο για το έργο για το οποίο προορίζετο.

Από τότε η τεχνολογία έχει εξελιχθεί, έχουν σημειωθεί τρεις αποκλειστικά βιομηχανικές επαναστάσεις και η πρώτη βιοτεχνολογική αναδύεται· ωστόσο, ο άνθρωπος δεν έχει απαλλαγεί από τον μόχθο και την οδύνη και η εξάρτηση της εργασίας εξακολούθησε με άλλες μορφές· γιατί άραγε; Μήπως δεν χρησιμοποιήθηκαν οι μηχανές για το έργο για το οποίο προορίζοντο ή μήπως προορίζοντο ακριβώς για αυτό το έργο; Τι πρόκειται να αλλάξει και θα απαλλαγεί τώρα; Η δουλοκτησία ήταν το κοινωνικό σύστημα της αρχαιότητας. Ο Αριστοτέλης είχε αξιολογήσει 158 συντάγματα πόλεων-κρατών, εκ των οποίων άλλα ήταν δημοκρατικά, άλλα ολιγαρχικά, άλλα μοναρχικά, άλλα τυραννικά· όμως όλα, μηδενός εξαιρουμένου, βάσιζαν την ύπαρξή τους στη δουλοκτησία. Στην εποχή μας κοινωνικό σύστημα είναι η αγορά. Αν εγκύψουμε στην Ιστορία θα παρατηρήσουμε ότι και η αγορά λειτουργεί υπό διαφορετικά πολιτεύματα και θεσμούς· επί παραδείγματι η Χιλή του Πινοτσέτ ήταν δικτατορία και οι ΗΠΑ του Προέδρου Φορντ δημοκρατία· όμως το κοινωνικό σύστημα και των δύο χωρών ήταν η αγορά· η Γαλλία του Ζωρζ Πομπιντού ήταν δημοκρατία και η Ελλάδα των Παπαδόπουλου-Ιωαννίδη δικτατορία, αλλά το κοινωνικό σύστημα και των δύο χωρών ήταν η αγορά, ενώ, έχει, πλέον, αποδειχθεί ότι μπορεί να λειτουργήσει ακόμα και όταν όχι μόνο το πολίτευμα δεν είναι δημοκρατικό, αλλά και όταν είναι θεωρητικά αντίθετο προς αυτήν. Άρα, όπως και η δουλοκτησία, έτσι και η αγορά δεν συμπίπτει απαραιτήτως με τη δημοκρατία. Συνεπώς, όλοι όσοι ζούμε σε δημοκρατική αγορά οφείλουμε να το εκτιμούμε δεόντως, να διαθέτουμε πλήρη επίγνωση της διακριτής αξίας της δημοκρατίας και να την υπερασπιζόμαστε και ως πολίτες και από εκεί που έχουμε ταχθεί. Η Πρώτη Βιοτεχνολογική «Επανάσταση» μας θέτει ενώπιον του ερωτήματος: Προλαβαίνει η δημοκρατία την αγορά; Ως κοινωνικό σύστημα η αγορά κινείται με τους δικούς της ρυθμούς, οι οποίοι επιφέρουν διαρκώς ανακατατάξεις και στην περίπτωση της βιοτεχνολογικής φάσης της ιλιγγιώδεις. Μέχρι σήμερα δεχόμαστε ως αυτονόητο ότι η νομοθεσία έπεται των κοινωνικών εξελίξεων, ότι οι νόμοι είναι το αποτέλεσμά τους, λόγω του ότι αυτό συμβαίνει εδώ και χιλιετίες στις έννομες τάξεις μας, ακόμα και στις δημοκρατικές· όμως μέσα στη διαπάλη επιβολής συμφερόντων σε βάρος άλλων, μέσα στη διαπάλη εξισορρόπησής τους, μέσα στη διαπάλη μεταξύ δικαίου και αδίκου ο Άνθρωπος παρέμενε αλώβητος ως βιολογική ύπαρξη, ως ψυχοσωματική υπόσταση. Τώρα, για πρώτη φορά για πρώτη φορά στην Ιστορία της Ανθρωπότητας, η υπάρχουσα βιοτεχνολογική αγορά, μπορεί να μεταλλάξει τον Άνθρωπο οντολογικά χωρίς να προβληματιστεί με το αν αυτή η μετάλλαξη αντιστρατεύεται το δημοκρατικό πολίτευμα· ως εκ τούτου, για πρώτη φορά στην ιστορία του δικαίου, η έννομη τάξη πρέπει να προηγηθεί εξελίξεων που μπορεί να είναι η μετάβαση από την ανθρωπόκαινο στην υβριδιόκαινο περίοδο· που μπορεί να είναι μια απόφαση εθνικού ανωτάτου δικαστηρίου ή δικαστηρίου κάποιου υπερκρατικού ή διεθνούς οργανισμού ότι ο Άνθρωπος είναι αόριστη νομική έννοια.

Με βάση όσα είχα είχα αναπτύξει σε προηγούμενο άρθρο στις 8.10.2024 στον φιλόξενο αυτόν χώρο και στο παρόν άρθρο αναπτύσσω, προτείνω με βάση τον ανωτέρω προβληματισμό την εισαγωγή στο Σύνταγμα ενός άρθρου 2^Α, παρουσιάζοντας το περιεχόμενό του, όπως είχα επιφυλαχθεί να πράξω:

ΑΡΘΡΟ 2^Α

1.Με το άρθρο 2^Α κατοχυρώνεται στο Ελληνικό Σύνταγμα η Ανθρωποκεντρική Αρχή. Το παρόν άρθρο ούτε αναθεωρείται, ούτε αναστέλλεται.

2.Το θεμελιωδέστερο δικαίωμα του Ανθρώπου, καθώς αποτελεί την αναγκαία και λογική προϋπόθεση ασκήσεως κάθε άλλου, είναι να υπάρχει ως είδος, είτε συλλογικά, είτε κατά μόνας, και η ύπαρξή του ως είδους να προστατεύεται από το Κράτος έναντι πράξεων και παραλείψεων, τόσο του ιδίου, όσο και ιδιωτών, είτε φυσικών, είτε νομικών προσώπων.

3.Η φυσική βιοσωματική και πνευματική υπόσταση του Ανθρώπου συγκροτούν σε αδιάσπαστη ενότητα την ύπαρξή του, η οποία είναι απαραβίαστη. Κάθε τεχνολογική ή άλλου είδους επέμβαση, η οποία αποσκοπεί ή θα έχει ως συνέπεια την μετάλλαξη, μετασχηματισμό ή αλλοίωση της ύπαρξης του Ανθρώπου, ήτοι την ανατροπή της, συνιστά παραβίασή της και απαγορεύεται. Η εφαρμογή της μνημονεύεται με ιδιαίτερο άρθρο κάθε νόμου του κοινού δικαίου, ο οποίος άπτεται άμεσα ή έμμεσα της υπόστασης του Ανθρώπου.

4. Μετάλλαξη, μετασχηματισμός, αλλοίωση της υπόστασης του Ανθρώπου είναι η συγχώνευσή του με τις μηχανές και η μετατροπή του σε ένα εν μέρει ή πλήρως εκμηχανισμένο είδος, καθώς και κάθε άλλη κατάσταση που θα αποσκοπεί ή θα κατατείνει να ανατρέψει την ύπαρξή του. Κάθε πράξη ή παράλειψη που τεκμηριωμένα ή αποδεδειγμένα αποσκοπεί ή κατατείνει στην μετάλλαξη, μετασχηματισμό, αλλοίωση της βιοσωματικής και πνευματικής υπόστασης του ανθρώπου, τώρα και στο μέλλον, απαγορεύεται.
5. Ο Άνθρωπος υπόκειται αποκλειστικά στη φυσική εξέλιξη του είδους του. Καμμία πολιτική, κοινωνική, φιλοσοφική, οικονομική, τεχνολογική αντίληψη και εφεύρεση, που διαμορφώνεται και κατασκευάζεται στο πέρασμα του χρόνου, δεν ανατρέπει την αντικειμενική φυσική κατάσταση και εξέλιξη του Ανθρώπου και συνεπώς δεν επιτρέπεται να αποτελέσει νομιμοποίηση επέμβασης σε αυτήν αποσκοπούσα ή κατατείνουσα στην μετάλλαξη, μετασχηματισμό, αλλοίωσή της. Παραίτηση του Ανθρώπου σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο από την βιοσωματική και πνευματική υπόστασή του απαγορεύεται.
6. Κάθε διεθνής διάταξη που παρέχει την ίδια με το άρθρο 2^Α προστασία του Ανθρώπου επιτρέπεται να ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη. Κάθε διεθνής διάταξη που παρέχει πληρέστερη προστασία της ανθρώπινης ύπαρξης από την απόπειρα αλλοίωσης ή την αλλοίωση ή μετάλλαξη από το άρθρο 2^Α επιτρέπεται να ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη. Νόμος ορίζει τη διαδικασία κρίσεως επί του επιπέδου προστασίας.
7. Καμμία διεθνής διάταξη, η οποία επιτρέπει τα αντίθετα από τα ανωτέρω ή παρέχει μικρότερη προστασία του ανθρώπου από το άρθρο 2^Α δεν επιτρέπεται να ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη, ούτε και υπερισχύει έναντι αυτής. Νόμος ορίζει τη διαδικασία κρίσεως των επί του επιπέδου προστασίας.
8. Διατάξεις της εσωτερικής έννομης τάξης και διεθνείς διατάξεις, οι οποίες είναι ασύμβατες με την προστασία του ανθρώπου, σύμφωνα με το παρόν άρθρο, είναι ανεφάρμοστες από την θέση σε ισχύ του παρόντος άρθρου και καταργούνται εντός χρονικού διαστήματος, κατ’ ανώτατο όριο, ενός (1) έτους από τη θέση σε ισχύ του παρόντος άρθρου.
9. Φορέας όλων των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, είτε σε επίπεδο Συντάγματος, διεθνούς δημοσίου και ιδιωτικού δίκαιου, είτε κοινού δικαίου, είναι αποκλειστικά και μόνον ο Άνθρωπος, με βάση την Ανθρωποκεντρική Αρχή του παρόντος άρθρου.
10. Όλες εξουσίες, οι θέσεις και τα καθήκοντα, οι οποίες και τα οποία αφορούν στην Μορφή του Πολιτεύματος, στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας, στην Οργάνωση της Πολιτείας, στην Κυβέρνηση, στην Δικαστική Εξουσία, πηγάζουν, καταλαμβάνονται και επιτελούνται όπως προβλέπει το Σύνταγμα και ορίζουν οι εφαρμόζοντες αυτό νόμοι αποκλειστικά και μόνο από τον Άνθρωπο, με βάση την Ανθρωποκεντρική Αρχή του παρόντος άρθρου, υπό την προϋπόθεση εν προκειμένω ότι είναι Ελληνίδα και Έλληνας.
11. Από το παρόν άρθρο εκπορεύονται αγώγιμα δικαιώματα του Ανθρώπου τόσο σε ατομικό, όσο και συλλογικό επίπεδο, έναντι και του Κράτους και των ιδιωτών, είτε φυσικών, είτε νομικών προσώπων.

Ένα άρθρο τέτοιου περιεχομένου προτείνω να εισαχθεί στις Συνθήκες Λειτουργίας της ΕΕ ή όποιου άλλου Θεμελιώδους Κανόνα Δικαίου της ΕΕ μπορεί να υπάρξει στο μέλλον.

Ο Καβάφης, σε ένα προσωπικό σημείωμά του της 19.10.1902, γράφει: «…Ἕνας ἁπλοῦς ἄνθρωπος ( μὲ ἁπλοῦς δὲν ἐννοῶ βλάξ: ἀλλὰ ὄχι διακεκριμμένος ) ἔχει μιὰν ἰδέα…ξεύρει ὅτι ἡ μεγάλη πλειοψηφία σκέπτεται ἀντιθέτως πρὸς αὐτή· ὡς ἐκ τούτου σιωπᾷ, θαρρῶντας πὼς δὲν ὀφελεῖ νὰ ὁμιλήσῃ, στέκοντας ποὺ μὲ τὴν ὁμιλία του δὲν θ’ ἀλλάξῃ τίποτε. Εἶναι ἕνα μεγάλο λάθος. Ἐγὼ πράττω ἀλλέως. Κατακρίνω λ.χ. τὴν θανατικὴν ποινήν…τὸ κηρύττω, ὄχι διότι νομίζω ὅτι ἐπειδὴ θὰ τὸ πῶ ἐγὼ θὰ τὴν καταργήσουν αὔριο τὰ κράτη…ἀλλὰ δὲν νομίζω πὼς τὰ λόγια μου εἶναι περιττά. Θὰ πράξῃ ἄλλος. Ἀλλὰ τὰ πολλά μου τὰ λόγια  ἐμοῦ τοῦ δειλοῦ – θὰ τὸν εὐκολύνουν τὴν ἐνέργεια. Καθαρίζουν τὸ ἔδαφος».

*Δημήτρης Ορφανίδης, Πρόεδρος Εφετών Αθηνών, Αντιπρόεδρος του Κύκλου Ελλήνων Λογοτεχνών Δικαστών

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr