Ε.Χριστοφιλοπούλου: Μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: με το βλέμμα στο μέλλον

Η σύγκρουση για το ζήτημα των μη κρατικών Πανεπιστημίων έχει μεταφερθεί πλέον στο Κοινοβούλιο, όπου αντιπαρατάσσονται δύο λογικές: από τη μια πλευρά η συντήρηση, η εμμονή στο παρελθόν, η στείρα αντιπολίτευση  και από την άλλη το όραμα, η πρόοδος,  η κίνηση προς τα εμπρός, που υποστασιοποιούνται σε μια από τις πιο τολμηρές μεταρρυθμιστικές τομές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Κατ’ αρχάς δυο αναγκαίες διευκρινίσεις, για να αποσαφηνιστεί το πραγματικό διακύβευμα: Πρώτον, το σχέδιο νόμου δεν αφορά, όπως σκοπίμως αφήνει να εννοηθεί η αντιπολίτευση, τη σύσταση ελληνικών ανώτατων σχολών από ιδιώτες (κάτι που απαγορεύει η γραμματική διατύπωση του άρθρου 16 Συντ.). Αφορά στον τρόπο και τις προϋποθέσεις με τις οποίες ΑΕΙ άλλων κρατών-μελών της Ε.Ε. ή τρίτων χωρών που είναι συμβαλλόμενα μέρη της GATS (στην οποία μετέχει η Ε.Ε.), μπορούν να εγκαθίστανται και να παρέχουν τις υπηρεσίες τους στην Ελλάδα. Αφορά δηλ. στον τρόπο με τον οποίο ασκούνται από τους φορείς αυτούς οι θεμελιώδεις ενωσιακές ελευθερίες της εγκατάστασης και της παροχής υπηρεσιών. Συνεπώς, η αντιμετώπιση του ζητήματος αποκλειστικά υπό το φως του άρθρου 16 του Συντάγματος είναι άστοχη, καθώς διεκδικούν ταυτόχρονη εφαρμογή θεμελιώδεις διατάξεις του πρωτογενούς ενωσιακού δικαίου και του διεθνούς δικαίου, το συνταγματικό έρεισμα των οποίων ευρίσκεται στο άρθρο 28 του Συντάγματος (το οποίο βεβαίως είναι ισοσθενές με το άρθρο 16 και ως εκ τούτου επιβάλλεται η πρακτική εναρμόνιση των πλειόνων εφαρμοστέων διατάξεων).

Δεύτερον, το νομοσχέδιο δεν αφήνει ανεξέλεγκτα τα ιδρύματα που θα δραστηριοποιηθούν στη χώρα. Θέτει αυστηρές τυπικές και ποιοτικές προδιαγραφές: αναγκάζει τις οντότητες αυτές να αποκτούν στην Ελλάδα τη μορφή ελληνικού νομικού προσώπου (Νομικού Προσώπου Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης), επιβάλλει τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα αυτών των νομικών προσώπων πανεπιστημιακής εκπαίδευσης που ιδρύονται από πανεπιστήμια άλλων κρατών-μελών της Ε.Ε. ή κρατών-μερών της GATS και τα υποβάλλει σε καθεστώς αδειοδότησης, αξιολόγησης και πιστοποίησης από κρατικά όργανα, των προγραμμάτων σπουδών τους καθώς και των κτιριακών, εργαστηριακών και ερευνητικών υποδομών τους. Ο έλεγχος και η εποπτεία από την Εθνική Ανώτατη Αρχή Εκπαίδευσης, που είναι ανεξάρτητη αρχή, είναι ουσιώδης δικλείδα ασφαλείας.

Πέρα από το ζήτημα της συνταγματικότητας και της συμβατότητας με το ενωσιακό δίκαιο, οι μεταρρυθμίσεις κρίνονται από το πρακτικό τους αποτύπωμα και από τα προσδοκώμενα εξ αυτών οφέλη. Ας ξεκινήσουμε όμως με την εκτίμηση της αναγκαιότητας της εξέλιξης αυτής. Μέχρι σήμερα κυριάρχησαν στη δημόσια πολιτική όσοι υποστήριζαν ότι μια ανοικτή και εξωστρεφής τριτοβάθμια εκπαίδευση θα οδηγούσε αυτομάτως σε υποβάθμιση του δημοσίου Πανεπιστημίου. Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο παρέμεινε έτσι μέχρι και σήμερα «αλώβητο» και «προφυλαγμένο». Έγινε όμως καλύτερο; Η κοινή, λυπηρή διαπίστωση είναι ότι δυστυχώς δεν κατόρθωσε να απαλλαγεί από τα χρόνια προβλήματα που το ταλανίζουν: την γραφειοκρατία, την υποχρηματοδότηση, την υποστελέχωση σε διδακτικό και διοικητικό προσωπικό, την ισοπεδωτική νομοθετική ομοιομορφία και τον κρατικό εναγκαλισμό. Την ίδια στιγμή δεν υπήρχε μέχρι σήμερα επαρκής έλεγχος στη δράση των «ιδρυμάτων» που παρέχουν τίτλους σπουδών αλλοδαπών πανεπιστημίων με πλήρη επαγγελματικά δικαιώματα. Θα ήταν δηλαδή στουρθοκαμηλισμός εάν δεν αναγνωρίζαμε ότι ιδιωτικά πανεπιστήμια με διάφορες μορφές δραστηριοποιούνται ήδη στην πράξη στη χώρα μας, χωρίς όμως επαρκές ρυθμιστικό πλαίσιο, που να εξασφαλίζει την απαιτούμενη ποιότητα σπουδών. Το συμφέρον της κοινωνίας επιβάλλει, λοιπόν, να προχωρήσουμε, όπως και οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, διασφαλίζοντας βέβαια με τους αυστηρότερους όρους την ισότιμη πρόσβαση στην επιστημονική γνώση και την χωρίς εξαρτήσεις έρευνα που αποτελούν τους βασικούς πυλώνες  της συνοχής και της ανάπτυξης της κοινωνίας.

Ο εμπλουτισμός λοιπόν της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με αυστηρούς όρους ποιότητας και ελέγχου, μόνο κέρδος μπορεί να αποτελέσει για την εκπαίδευση, την έρευνα, την ανάπτυξη και την ελληνική οικογένεια. Η  λειτουργία μη κρατικών Πανεπιστημίων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στην Ελλάδα θα οδηγήσει σε σημαντική ανάσχεση του ρεύματος εξόδου Ελλήνων φοιτητών σε πανεπιστήμια του εξωτερικού· το ακαδημαϊκό περιβάλλον μέσα από συνέργειες που θα αναπτυχθούν και τον επιστημονικό ανταγωνισμό που θα ενισχυθεί, θα ωφεληθεί· η ελληνική οικογένεια και οι φοιτητές μας θα αποκτήσουν περισσότερες επιλογές.

Είναι εθνικό καθήκον, η τριτοβάθμια δημόσια εκπαίδευση να καταστεί συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας μας. Μιας χώρας που πίστεψε στην εκπαίδευση, περισσότερο από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα, αν κρίνουμε από τις στερήσεις στις οποίες υποβάλλονται οι γονείς εδώ και χρόνια προκειμένου να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Οφείλουμε αυτό να το σεβαστούμε. Όχι απαγορεύοντας τη λειτουργία μη κρατικών Πανεπιστημίων, αλλά αναβαθμίζοντας τα δημόσια Πανεπιστήμια και ταυτόχρονα επιβάλλοντας στα μη κρατικά Πανεπιστήμια αυστηρές προϋποθέσεις λειτουργίας και συνεχή αξιολόγηση του επιστημονικού τους έργου και του διδακτικού τους προσωπικού.

Και τούτο είναι ένα κομβικό σημείο, που αγνοείται στο δημόσιο διάλογο. Το νομοσχέδιο προβαίνει σε περαιτέρω ουσιώδη βελτίωση της λειτουργίας των δημόσιων Α.Ε.Ι. μέσω της έμπρακτης ενίσχυσης του αυτοδιοίκητου (π.χ. με τις διατάξεις για τη διευκόλυνση της διαδικασίας ανάδειξης και λειτουργίας των οργάνων διοίκησής τους)· της ενίσχυσης της οικονομικής και της διοικητικής αυτοτέλειάς τους, (π.χ. με την αναβάθμιση του ρόλου του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας)· της εξωστρέφειας των Α.Ε.Ι. με τη χρηματοδότηση κοινών προγραμμάτων σπουδών β’ κύκλου και την παροχή δυνατότητας σε φοιτητές τρίτων χωρών να παρακολουθούν ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών για βραχείες περιόδους σπουδών· της προώθησης του ψηφιακού μετασχηματισμού των διαδικασιών τους και τέλος της αποτελεσματικότερης αξιοποίησης της περιουσίας τους μέσω της υποχρεωτικής καταγραφής της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους.

Οι διαρκείς παλινδρομήσεις της αντιπολίτευσης, η κοντόφθαλμη, ισοπεδωτική ρητορική δεν εγκλωβίζει μόνο την αντιπολίτευση σε ένα ατελέσφορο αυτοαναφορικό σχήμα (αυτό είναι το λιγότερο)· πρωτίστως επιδιώκει να εγκλωβίσει τη χώρα και την ελληνική οικογένεια στο παρελθόν. Χρέος δικό μας, να κοιτούμε το μέλλον.

*Εύη Χριστοφιλοπούλου, Πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ, νυν στέλεχος της ΝΔ

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr