Ελένη Τροβά: Η  Δικαιοσύνη  στην  οθόνη

Της Ελένης Τροβά*

Η πραγματικότητα μέσα από την οθόνη με τη βοήθεια του κορωνοιού εδραιώθηκε. Την γνωρίζαμε καιρό τώρα και μάλιστα με τρόπο που να πείθει ότι αυτή είναι η μόνη πραγματικότητα που ισχύει περισσότερο ίσως από την άλλη που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις. Ο πόλεμος στην οθόνη είναι γνωστός από πολλές ταινίες αλλά και από βιώματα που η γενιά μου κατανόησε από τα χρόνια του πολέμου του Ιράκ (αν και τότε με πολλές αμφιβολίες για το αν είναι αλήθεια όσα βλέπαμε). Το σεξ στην οθόνη είναι εδραιωμένο καθεστώς που έχει πια παλιώσει: με γνωστούς ή αγνώστους, με παρακολούθηση ή συμμετοχή, ακόμη και τα παιδιά μας μεγαλώνουν με το φόβο, όχι του να μην υποστούν βία αλλά του να μην εμφανισθεί η βία στην οθόνη. Η εργασία στη οθόνη κοινή πραγματικότητα. H οικονομική ζωή, οι ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί μέσω ΕΣΗΔΗΣ, η τραπεζική κίνηση στην οθόνη έχουν εγκαθιδρυθεί. Και τα πλείστα επαγγέλματα πληκτρολογούν: ακόμη και οι χειρουργοί. Η δικαιοσύνη και η απονομή της[1];

Κάθε σύγχρονος νομικός προσβλέπει στην ψηφιακή δικαιοσύνη, στην ηλεκτρονική διαδικασία, την ψηφιοποίηση των δικαστικών και εξωδικαστικών διαδικασιών, την κατάθεση δικογράφων την δημοσίευση αποφάσεων και όλες τις άλλες εκδοχές της. Μόνον η διαδικασία στο ακροατήριο φαίνεται ακόμη να έχει ένα περιορισμένο ενδιαφέρον ως «γεγονός» εκτός οθόνης. Όμως όχι για πολύ. Τούτο ιδίως διότι όπου αρκεί ένα συζητείται είναι πραγματικά περιττή η φυσική παρουσία, αλλά και γιατί εν τέλει έχουμε εθιστεί στην εικόνα δικών από τα διεθνή δικαστήρια σε απευθείας μετάδοση. Η ψηφιακή δικαιοσύνη είναι πολύ κοντά να συντελεσθεί σε απόλυτο βαθμό ως διεξαγωγή δίκης, προδικασία, έκδοση απόφασης κ.λπ.

Από το ιερατείο, στους δικαστές η δικαιοσύνη τείνει να μην έχει πλέον πρόσωπο. Η δικαιοσύνη της οθόνης δεν απέχει πολύ δηλαδή από την δικαιοσύνη χωρίς ανθρώπους δικαστές. Ο ηλεκτρονικός δικαστής για πολλούς είναι μια ασφαλής λύση. Τα όρια σε αυτή τη διαδρομή είναι απροσδιόριστα προς το παρόν και οι ενδοιασμοί περιορισμένοι.

Αν ο πολιτισμός στο στάδιο που τον βιώσαμε βασίσθηκε στο γραπτό κανόνα δικαίου και την ερμηνεία του, αν η δικαιοσύνη είναι υπόθεση γραφής, αν οι πρωταγωνιστές της είναι οι εγγράμματοι που ελέγχουν την απονομή της, το μέλλον δεν θα είναι στη γραφή και τη μέθοδο σκέψης που προσδιόρισε τους νομικούς των κωδίκων. Η ηλεκτρονική διάσταση της δικαιοσύνης επιτρέπει, εκτός από τη διατήρηση της μνήμης των κειμένων στο σκληρό μας δίσκο, και την υπαγόρευση και την μεταβολή του λόγου σε γραφή, την μετάφραση στιγμιαία, την επικοινωνία με τρόπο που κανείς δεν θα ανησυχεί αν είναι ανορθόγραφος ή δυσλεκτικός αν έμαθε ή όχι ξένες γλώσσες. Ο προφορικός λόγος γίνεται εργαλείο αποτελεσματικό όπως και τα σύμβολα επικοινωνίας. Και εδώ δεν αναφέρομαι μόνον στα likesκαι τις χαριτωμένες φατσούλες.

Η δικαιοσύνη της οθόνης απέχει πολύ από τα χρόνια που η τηλεοπτική προβολή μίας δίκης ήταν ζήτημα προς συζήτηση. Διότι η δικαιοσύνη είναι και η εικόνα που έχει έκαστος γι’ αυτήν. Βιώνουμε το μια εποχή που θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πέρασμα: λίγο πριν ο Μωυσής λάβει το νόμο χαραγμένο σε πέτρες. Με το Φαίδρο αδίδακτο σε μεγάλο βαθμό στους νέους, λόγω της ομοφοβίας της εκπαίδευσης, ο προβληματισμός για τη σχέση του προφορικού με το γραπτό λόγο δεν έχει τύχει εξοικείωσης και τριβής ώστε να μπορεί κανείς να φαντασθεί τη δικαιοσύνη με άλλο τρόπο. Πολλά αλλάζουν ραγδαία και χωρίς επιστροφή.

Δεν ανήκω σε αυτούς που υποστηρίζουν τον παλιό κόσμο ως το μόνο ορθό και φοβούνται το αύριο. Το γνωρίζουμε πως το ποτάμι έχει κυλίσει και δεν γυρίζει πίσω. Η πανδημία ήταν μόνον μια αφορμή.

Ποιες είναι οι αρετές του προσώπου στη δικαιοσύνη της οθόνης;

Ο Αμμωνας αναφέρει στο Φαίδρο τις αδυναμίες του γραπτού: «Γιατί τα γράμματα θα προκαλέσουν λήθη στις ψυχές όσων θα τα μάθουν, εφόσον οι ίδιοι δε θα φροντίζουν για την άσκηση της μνήμης τους, μια και, αποκτώντας εμπιστοσύνη στη γραφή, θα φέρνουν τα πράγματα στη μνήμη τους όχι από μόνοι τους, από μέσα τους, αλλά από έξω, διαμέσου ξένων σημείων. Δε βρήκες, λοιπόν, το φάρμακο της μνήμης, αλλά της υπενθύμισης»[2].

Πράγματι η γραφή έβγαλε το άτομο από το εδώ και το τώρα. Ο θεός είναι μέσα σε βιβλίο, ο νόμος είναι μέσα σε βιβλίο, το έργο μας είναι μέσα σε βιβλία και η αθανασία μας εξαρτάται από παραπομπές. Η δικαιοσύνη συνέβη και συμβαίνει μέσα στη γλώσσα, το γραπτό λόγο και όσα αυτός επάγεται. Μετά;

Η οθόνη προξενεί ανατροπές. Και ναι, με κάποιο τρόπο φέρνει το εδώ και το τώρα του όντος στο προσκήνιο. Σίγουρα αλλιώς από τα χρόνια του Αμμωνα. Αλλά με τρόπο που τον θυμίζει. Οι αρετές στη δικαιοσύνης της οθόνης ξεκινούν από τη συγκρότηση εκείνη του προσώπου που θυμάται, ερμηνεύει, υπάρχει στο εδώ και το τώρα. Ταχύτητα, συντομία, αμεσότητα και απίστευτη ελευθερία είναι ο «τόπος» που θα αναδείξει η οθόνη εντός του οποίου θα ενεργούμε. Ένας τόπος χωρίς τη μνήμη του γραπτού όπως το ξέραμε αλλά με μια άλλου είδους μνήμη. Μια μνήμη με την οποία η δικαιοσύνη δεν έχει ακόμη συνδιαλεχθεί.

Ο λόγος για τον οποίο αναφέρομαι σήμερα σε όλα αυτά είναι διότι η χρήση της τεχνολογίας προς το παρόν γίνεται προς υπεράσπιση του παλαιού κόσμου, με τη σκέψη ότι όσα γίνονται στην οθόνη καρφώνονται με γράμματα, όπως στα βιβλία. Δεν είναι όμως το ίδιο. Αν η  τραγική περιπέτεια της Ιωάννας θα πρέπει να μας διδάξει κάτι είναι ότι κάποια likes την έφεραν αντιμέτωπη με το βιτριόλι. Τα likesόμως δεν είναι σεξ, δεν είναι απιστία, δεν είναι πράξη στον αληθινό κόσμο και στα συναισθήματα. Είναι μια στιγμή στο διαδίκτυο. Και τέλος. Ας κάνουμε τώρα όλοι τις προβολές μας στη δικαιοσύνη, για να ανοίξει ένας όμορφος διάλογος και ένας γόνιμος προβληματισμός για το συναρπαστικό μέλλον που ανατέλλει χωρίς δοκησίσοφους και σοβαρούς ερμηνευτές, ραβίνους των κρατικών νόμων[3]. Η δικαιοσύνη αφορά τον πραγματικό κόσμο δηλαδή έστω και αν η απονομή της γίνει ψηφιακή. Τούτο σημαίνει ότι ψηφιακό θα είναι το βιτριόλι και όχι ο έρωτας και η απιστία. Προς το παρόν πορευόμαστε ανάποδα.

* Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής

[1]Ηλεκτρονική δικαιοσύνη, https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2018/12/06/eu-continues-developing-european-e-justice/Η Δικαιοσύνη Στην Ελλάδα – Μια Έρευναhttps://www.dianeosis.org/2019/02/dikaiosyni-stin-ellada/, Για μια πραγματική επιτάχυνση στην απονομή της διοικητικής δικαιοσύνης. https://www.edd.gr/index.php/views/views-articles/21-updating/views/54-views1 [2]Πλάτωνος Φαίδρος.

[3]«Και έτσι παρέχεις στους μαθητές σου μια φαινομενική σοφία, όχι την αλήθεια, γιατί, με την τέχνη που προσφέρεις, θα ακούσουν πολλά χωρίς να τα διδαχθούν και, συνακόλουθα, θα πιστέψουν ότι ξέρουν πολλά, ενώ στην πραγματικότητα, στις περισσότερες περιπτώσεις στερούνται της γνώσης και θα είναι δύσκολοι στο να τους συναναστρέφεται κανείς, αφού, αντί σοφοί, θα έχουν γίνει δοκησίσοφοι» Πλάτωνος- Φαίδρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr