Ελένη Τροβά: Ο χρόνος απονομής Δικαιοσύνης και παιδική ηλικία – Μια πρόγευση

Ο χρόνος στην διάρκεια της παιδικής ηλικίας έχει εντελώς διαφορετικές διαστάσεις από το χρόνο των ενηλίκων. Το παιδί γνωρίζει το τώρα και λίγο μόνον μεριμνά για τα μελλούμενα ή ενθυμείται τα παλαιά παρεκτός αν αφορούν σημαντικά ορόσημα για τη ζωή του: σχολικές διακοπές, γιορτές, εκδρομές, χρόνος ενηλικίωσης. Πράγματι ξέρουμε όλοι ότι το πότε θα ψηφίζαμε ή θα οδηγούσαμε αυτοκίνητο ήταν πολύ σημαντικό γεγονός ώστε να μας θυμίζει το 18ο έτος! Hσχέση της παιδικής ηλικίας με το χρόνο μάλιστα αποτέλεσε αντικείμενο πρόσφατου διεθνούς συνεδρίου (2021) στο Πανεπιστήμιο του Tampere της Φινλανδίας με όψεις που εκπλήσσουν το μελετητή.

Πολύ περισσότερο τούτο ισχύει για το χρόνο που συνδέεται με την απονομή δικαιοσύνης είτε αυτή αφορά το ίδιο το παιδί ως υποκείμενο των δικαστικών αρχών, είτε έμμεσα πχ με αφορμή την πατρότητα, την άσκηση της γονικής μέριμνας, την υιοθεσία του κλπ. Στην πρώτη περίπτωση ιδίως, αν δηλαδή το παιδί πρόκειται να δικαστεί το ίδιο, ο χρόνος έχει τεράστια σημασία ώστε να συνδεθεί μέσα του με την πράξη εκείνη για την οποία δικάζεται. Σε διαφορετική περίπτωση η διόρθωση στην οποία αποβλέπει η απονομή δικαιοσύνης στο παιδί, αλλά και η τιμωρία ενδεχομένως δεν έχουν κανένα απολύτως νόημα. Θυμάμαι τον τρόμο στα μάτια ενός δεκατετράχρονου παιδιού που το με δυναμιτάκια και την απόλυτη λήθη στον ενήλικο δεκαενιάχρονο όταν εν τέλει δικάστηκε για την πράξη του αυτή. Η μόνη βεβαιότητα που εδραίωσε μέσα από τη διαδικασία αυτή είναι ότι η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί, σίγουρα ξεγελιέται και πάντως δεν έχει τίποτε να κάνει με τις «αταξίες» του. Πείσθηκε δηλαδή για την ανομία ως κοινωνική κατάσταση.  Αν κάνουμε αναγωγή σε σοβαρότερες πράξεις είναι σαφές ότι η δικαιοσύνη εκμηδενίζεται στα μάτια του παραβατικού παιδιού ενισχύοντας την πεποίθηση ότι απλώς η δικαιοσύνη δεν υφίσταται. Αλλά και στην περίπτωση που το παιδί αποτελεί υποκείμενο ενδοοικογενειακών διαφωνιών όπως η διαπίστωση της πατρότητας ή η άσκηση της γονικής μέριμνας, ο χρόνος απονομής της δικαιοσύνης μπορεί να αποβεί μοιραίος για το ίδιο. Ακόμη περισσότερο δραματικά είναι τα πράγματα για το παιδί θύμα«Στην χώρα μας,αναφέρει ο ψυχίατρος Γ. Νικολαίδης, έχει υπολογιστεί ότι ένα παιδί που θα τολμήσει να καταγγείλει ότι υπέστη σεξουαλική παραβίαση θα υποχρεωθεί να επαναλάβει την εξιστόρηση της τραυματικής του αυτής εμπειρίας κατά μέσο όρο 14 (!) φορές στις διάφορες φάσεις της ανακριτικής και δικαστικής διερεύνησης της καταγγελίας. Υπάρχουν ακόμα περιπτώσεις στις οποίες ένα παιδί υποβλήθηκε από την οργανωμένη κοινωνία σε 28 διαδοχικές πραγματογνωμοσύνες προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία απονομής δικαιοσύνης. Υπάρχουν υποθέσεις σεξουαλικής παραβίασης ανηλίκων που τελεσιδίκησαν μετά από 12 χρόνια δικαστικών «αγώνων». Υπάρχουν περιπτώσεις που ένα παιδί «μίλησε» όταν ήταν μικρό και η δικαιοσύνη αποδόθηκε όταν πια είχε ενηλικιωθεί».

Το Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει εκδώσει κάποιες σημαντικές αποφάσεις σε σχέση με ζητήματα που αποτελούν οδηγό για τους ερμηνευτές όπως η απόφασηΜikulić v. Croatia όπου η προσφεύγουσα και η μητέρα της κατέθεσαν αγωγή αναγνώρισης πατρότητας κατά του πατέρα H.P. Η άσκηση της αγωγής αυτής οδήγησε σε 15 προγραμματισμένες ακροαματικές διαδικασίες, εκ των οποίων έξι αναβλήθηκαν διότι ο H.P. δεν παρέστη στις διαδικασίες. Απουσίαζε επίσης συστηματικά ο πατέρας από τις διαδικασίες εξέτασης DNA. Κατά τον χρόνο παραπομπής της υπόθεσης ενώπιον του ΕΔΔΑ, η διάρκεια των διαδικασιών ανερχόταν ήδη σε τέσσερα έτη και βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθ. 6 αλλά και των άρθ. 8 και 13 της ΕΣΔΑ. Στην υπόθεση Hoholmv. Slovakiaεπίσης στο πλαίσιο αγωγής για την επιστροφή παιδιών στη Νορβηγία σύμφωνα με τη Σύμβαση για τη Διεθνή Απαγωγή Παιδιών, το ΕΔΔΑ επεσήμανε με έμφαση «την καίρια σημασία» της παρέλευσης του χρόνου στις διαδικασίες αυτού του είδους, διότι οι καθυστερήσεις μπορεί να αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την έκβαση της υπόθεσης και έκρινε ότι υπήρξε παράβαση του άρθου 6 της ΕΣΔΑ.

Και η θεωρία όμως έχει ξεκινήσει από χρόνια τη μελέτη της σχέσης του χρόνου απονομής δικαιοσύνης με τα δικαιώματα του παιδιού όπως μπορεί εύλογα να διαπιστώσει κανείς σε δημοσιεύσεις όπως αυτή της Penelope Welbourne «Timeis of the Essence: Risk and the Public Law Outline, Judicia lDiscretion and the Determination of a Child’s Best Interests» και την πληθώρα νομολογιακών και θεωρητικών αναφορών που περιέχει για το αγγλικό δίκαιο κατ’ αρχήν. Σύντομα έγιναν και συγκριτικές μελέτες περισσότερων δικαίων όπως η «The Rightofa Childtobe HeardandItsInfluenceon Court Decisionsin Family Law Matters» με αναλυτική νομολογία και βιβλιογραφία για περισσότερες από τέσσερεις ευρωπαϊκές χώρες. Στην ελληνική γλώσσα το Εγχειρίδιο TWELVE (12) Προωθώντας την εφαρμογή του άρθρου 12 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους δίδει μία εξαιρετική προσέγγιση πολλών ζητημάτων και παρέχει άφθονες βιβλιογραφικές αναφορές.

Και σε πολιτικό επίπεδο όμως ο χρόνος απονομής δικαιοσύνης έχει αποτελέσει αντικείμενο συναίνεσης καθώς στις Κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για μια φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη αναφέρεται ειδικά:

«Αποφυγή αδικαιολόγητης καθυστέρησης 50. Σε όλες τις διαδικασίες που αφορούν παιδιά, θα πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή του επείγοντος έτσι ώστε να δίδεται ταχεία απάντηση και να προστατεύεται το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού, με πλήρη σεβασμό παράλληλα στο κράτος δικαίου. 51. Σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου (π.χ. γονική σχέση, επιμέλεια, απαγωγή από γονέα), τα δικαστήρια θα πρέπει να επιδεικνύουν ιδιαίτερη ευσυνειδησία ώστε να αποτρέπονται τυχόν επιζήμιες επιπτώσεις στις οικογενειακές σχέσεις. 52. Οι δικαστικές αρχές θα πρέπει να εξετάζουν, κατά περίπτωση, το ενδεχόμενο έκδοσης προσωρινών ή προκαταρκτικών αποφάσεων οι οποίες θα παρακολουθούνται για ορισμένο χρονικό διάστημα με σκοπό τη μεταγενέστερη επανεξέτασή τους. 53. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι δικαστικές αρχές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν άμεσα εκτελεστές αποφάσεις εφόσον αυτό εξυπηρετεί το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού.»

Οφείλουμε πάντως να σημειώσουμε ότι η ελληνική δικαιοσύνη δεν είναι πάντα αργή σε θέματα που αφορούν στα παιδιά και μάλιστα κάποτε η ταχύτητα απονομής της συνάδει με το διακύβευμα. Ειδικότερα θα αναφερθούμε στην περίπτωση της ΣτΕΟλ 686/2018 που έκρινε ζήτημα εισαγωγής στην Ιατρική Σχολή μαθητή που μετείχε στις πανελλαδικές εξετάσεις το προηγούμενο μόλις έτος.

Το θέμα αυτό σε πολλές του διαστάσεις θα μας απασχολήσει σε εκδήλωση που θα γίνει στις 3-5 στο ΔΣΑ και οργανώνεται από την Κίνηση Επιτάχυνσης Δικαιοσύνης, το ICCWomenHellasκαι το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του παιδιού. Ειδικότερες όψεις του ζητήματος όπως αυτό της απονομής δικαιοσύνης σε παιδιά πρόσφυγες, σε παιδιά θύματα εγκληματικών ενεργειών σε παιδιά που διαβιούν σε ιδρύματα κλπ οφείλει να μας απασχολήσει σε ειδικές εκδηλώσεις με αφορμή τις οποίες ελπίζουμε να κατανοήσουμε και εμείς ως νομικοί το βαθμό της ευθύνης μας και την υποχρέωση εμβάθυνσης στη συγκεκριμένη θεματική διεκδικώντας εξ ονόματος των παιδιών το δικαίωμα σε αποτελεσματική δικαιοσύνη και κατά συνέπεια ένα κόσμο να ανήκουν όπου η δικαιοσύνη υφίσταται.

* Ελένη Τροβά, Δικηγόρος, εκπρόσωπος της Κίνησης Επιτάχυνσης της Δικαιοσύνης, του ICC Women Hellas και του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr