Ευάγγελος Καντιάνης: Προβολή βιντεοληπτικού υλικού και ακυρότητες

Η αρχή της ηθικής απόδειξης ή της ελεύθερης εκτίμησης των αποδεικτικών μέσων, όπως αυτή καθιερώνεται στη διάταξη του άρθρου 177 ΚΠοινΔ, δεν έχει, προδήλως, την έννοια ότι ο ποινικός δικαστής μπορεί αυθαίρετα να αξιολογεί αυτά. Η ελεύθερη εκτίμηση των αποδείξεων, δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά βοηθητικό μέσο για την διαπίστωση της αλήθειας (Καρράς Πρακτικά του Στ ́ Πα- νελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου, 1998 σελ. 9 επ) διαφορετικά, ο κίνδυνος διολίσθησης της δικαστικής κρίσης στην αυθαιρεσία, είναι ορατός (Αγγ. Κωνσταντινίδης Το έγγραφο ως αποδεικτικό μέσο στην ποινική δίκη, ΔΙΚΗ 2001/145). Γι’ αυτό ο ποινικός Δικαστής, κατά την ελεύθερη εκτίμηση και αξιολόγηση των αποδεικτικών μέσων, (αυτο)περιορίζεται από την υποχρέωσή του προς αιτιολόγηση της δικαστικής του πε- ποίθησης και απόφασης, κατά τρόπο ώστε, ναι μεν είναι ανέλεγ- κτος και η εκτίμηση των αποδείξεων δεν υπόκειται σε κανόνες και περιορισμούς, πλην όμως, η δικανική του πεποίθηση οφείλει να είναι αιτιολογημένη και, μάλιστα, με τέτοιο τρόπο ώστε να μπο- ρούν ο κατηγορούμενος κι ο κάθε τρίτος, προπάντων όμως ο ανώτερος δικαστής που θα ελέγξει την απόφαση, να παρακολουθήσουν την συλ- λογιστική πορεία που οδήγησε στη λήψη της (Ανδρουλάκης Θεμε- λιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης, 1994, σελ. 172).

Μόλις που χρειάζεται να επισημανθεί, ότι δεν ενδιαφέρει η διαπίστωση των πραγματικών γεγονότων, που γίνεται από το δικαστή της ουσίας, ούτε η εκτίμησή του για τα συγκεκριμένα αποδεικτικά μέσα, αλλά μόνο η θεμελίωση του αποδεικτικού του συμπεράσματος, βάσει των συγκεκριμένων αποδεικτικών μέσων από τα οποία συνήχθησαν τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά.

Η απαρίθμηση των αποδεικτικών μέσων στη διάταξη του άρ- θρου 178 ΚΠοινΔ είναι ενδεικτική, ενώ, με την παρ. 2 του ιδίου άρθρου, ρητώς προβλέπεται ότι οι δικαστές και οι εισαγγελείς είναι υποχρεωμένοι να ερευνούν με επιμέλεια κάθε στοιχείο ή αποδεικτικό μέσο που επικαλέστηκε υπέρ αυτού ο κατηγορούμενος, αν αυτό είναι χρήσιμο για να εξακριβωθεί η αλήθεια. Ανάμεσα στα αποδεικτικά μέσα, που απαριθμούνται ενδεικτικά στην ανωτέρω διάταξη, πε- ριλαμβάνονται και τα έγγραφα, [σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 13 στοιχ. γ ́ ΠΚ] τα οποία, ως αποδεικτικό μέσο, πρέ- πει να διαβάζονται ενώπιον του δικαστηρίου, προκειμένου ο δικαστής να έχει άμεση προσωπική αντίληψη αυτών (βλ. Πα- πασπύρου Τα έγγραφα ως αποδεικτικό μέσο στην εν τη ποινική δίκη, 1980 σε. 15 επ, Αγγ. Κωνσταντινίδη Η έννοια και λειτουργία του εγγράφου στο ουσιαστικό και δικονομικό ποινικό δίκαιο, 2000 σελ. 121 επ). Ως έγγραφο δε, θεωρείται κάθε μαγνητικό, ηλεκτρο- νικό ή άλλο υλικό στο οποίο γράφεται οποιαδήποτε πληροφορία, ει- κόνα, σύμβολο ή ήχος αυτοτελώς ή σε συνδυασμό, εφόσον τα μέσα και τα υλικά αυτά προορίζονται ή είναι πρόσφορα να αποδείξουν γε- γονότα που έχουν έννομη σημασία. Άλλωστε, και στο άρθρο 444

αριθμ. 3 ΚΠολΔ, προβλέπεται, ότι ιδιωτικά έγγραφα θεωρούνται και οι φωτογραφικές ή κινηματογραφικές αναπαραστάσεις, φωνολη- ψίες και κάθε άλλη μηχανική απεικόνιση.

Οίκοθεν νοείται, ότι, αν πρόκειται για φωτογραφικές ή κινημα- τογραφικές παραστάσεις, η «ανάγνωσή» τους θα πρέπει να γίνει με όποιο τρόπο είναι αυτό τεχνικά πρόσφορο. Τούτο ση- μαίνει, ότι η φωτογραφία θα επιδειχθεί, η κινηματογραφική πα- ράσταση ή η βιντεοταινία θα προβληθούν, η μαγνητοταινία θα ακουσθεί κλπ, διαφορετικά δεν μπορεί να γίνει χρήση της μα- γνητοταινίας (ΑΠ 625/75 ΠΧρ ΚΣΤ/38) ή της φωτογραφίας (ΑΠ 1136/87 ΠΧρ ΛΖ/926) ως αποδεικτικών μέσων. Μόνον τέτοια έγγραφα μπορούν να χρησιμεύσουν ως αποδεικτικά μέσα, να χρησιμοποιηθούν κατά τις αγορεύσεις του Εισαγγε- λέα και των συνηγόρων και, τελικά, να ληφθούν υπόψη του δι- καστηρίου κατά την έκδοση της απόφασης.

Ειδικότερα, και όταν πρόκειται για την «ανάγνωση» ψηφιακού δίσκου, η οποία δεν είναι δυνατή, αυτός επισκοπείται από όλους τους παράγοντες της δίκης, με την προβολή του στην οθόνη σχετικού υπολογιστή. Η μη επ ακροατηρίω προβολή του παραβιάζει την αρχή της προφορικότητας και δημοσιότη- τας της δίκης και την άσκηση του δικαιώματος του κατηγορου- μένου (άρθρο 358ΚΠοινΔικ) να προβαίνει σε δηλώσεις και εξηγήσεις, σχετικά με το αποδεικτικό στοιχείο, και, συνιστά απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας (άρθρο 171 παρ. 1 στοιχ. δ ́ ΚΠοινΔικ] ιδρυομένου του αναφερόμενου στο άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α ́ ΚΠοινΔ λόγου αναιρέσεως (ΑΠ 405/2019).-

Στην σχολιαζομένη απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Κακ/των Αθηνών με αριθμό 3661/2022*, το Δικαστήριο απεδέχθη το αίτημα προβολής (στο ακροατήριο) αποσπασμάτων βιντεολη- πτικού υλικού, που υπέβαλε ο κατηγορούμενος, σε βάρος του οποίου είχε ασκηθεί ποινική δίωξη για το αδίκημα της απόπει- ρας αρπαγής ανηλίκου, καθόσον έκρινε ότι: «…κρίνεται ανα- γκαίο για την πλήρη διακρίβωση της αλήθειας ή μη της κατηγορίας, να προβληθούν στο ακροατήριο του Δικαστηρίου τα επικαλούμενα αποσπάσματα από το βιντεοληπτικό υλικό, το οποίο υποβλήθηκε κα- τόπιν επεξεργασίας και εξαγωγής φωτογραφιών από τη Δ/νση Εγ- κληματολογικών Ερευνών…ώστε να διαπιστωθεί το κρίσιμο ζήτημα, που αρνείται μετ’ επίτασης ο κατηγορούμενος…». Η προβολή του βιντεοληπτικού υλικού, δε, οδήγησε στην ομόφωνη απαλλαγή του κατηγορουμένου, καθόσον αβιάστως προέκυψε ότι «οι ανωμοτί καταθέσεις έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το μη επιδεχό- μενο αμφισβήτησης βιντεοληπτικό υλικό που συλλέχθηκε».

Την, ταυτόσημη, αναγκαιότητα της επ’ ακροατηρίω προβολής βιντεοληπτικού υλικού στο ακροατήριο, ομοίως αντιμετώπισε και η ΑΠ 42/2023 (δημοσιευμένη σε areiospagos.gr), με την οποία κρίθηκε ότι επήλθε απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας, εφόσον δεν προβλήθηκε στο ακροατήριο ψηφιακός δίσκος, με αποτέλεσμα ο κατηγορούμενος να στερηθεί του δικαιώματος σχολιασμού κατ’ άρθρο 358 ΚΠοινΔικ. Μάλιστα, στην ως άνω απόφαση, το γεγονός ότι ο ανωτέρω ψηφιακός δίσκος ελήφθη υπόψιν και συνεκτιμήθηκε για την ενοχή του κατηγορουμένου, παρότι δεν προβλήθηκε στο ακροατήριο, οδήγησε στην αναί- ρεση της σχετικής, καταδικαστικής, απόφασης του ΜΟΕ.

Συμπερασματικώς:

Οι μαγνητοταινίες και βιντεοταινίες, πρέπει να προσκομισθούν κατά την αποδεικτική διαδικασία και να γίνει επίκληση τους, προκειμένου να ακροασθούν και να προβληθούν στο ακροα- τήριο, δεδομένου ότι το αντίστοιχο της «ανάγνωσης» στο ακροατήριο είναι το «παίξιμο» ή η προβολή τους. Μόνο με αυτόν τον τρόπο «εκλαμβάνονται ως αναγνωσθείσαι» (Ανδρου- λάκη Θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης, 1994 σελ. 386, αλλά και Καρρά Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, 1998 σελ. 656).

Όταν, δε, η προβολή του βιντεοληπτικού μέσου, κατατείνει α) στην διακρίβωση της ουσιαστικής αλήθειας και β) στην υπεράσπιση του κατηγορουμένου, ενόψει του ότι «η εξέταση των ισχυρισμών του κατηγορουμένου, ιδιαιτέρως όταν αυτοί συν- δέονται με συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία, αποτελεί στοιχείο του δικαιώματος ακροάσεως αυτού, ως έκφανση της απαιτήσεως για δίκαιη δίκη» (ad hoc ΣυμβΠλημΑθ 342/11 ΠοινΔνη 2011/826, με σύμφωνη Εισαγγελική πρόταση Δεληδήμου) είναι απαραίτητη.

*Ευάγγελος Καντιάνης, Δικηγόρος Αθηνών Παρ’ Αρείω Πάγω

*Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων Nova Criminalia, τεύχος Νοεμβρίου 2023

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr