Ευάγγελος Βενιζέλος: Ο γάμος ανεξάρτητα από φύλο και το ευρωπαϊκό συνταγματικό κεκτημένο

Όσοι έχουν αποδεχθεί το τέλος της πολιτικής εκπλήσσονται κάθε φορά που ταυτοτικού χαρακτήρα ζητήματα καθίστανται πεδίο οξείας πολιτικής σύγκρουσης η οποία διαπερνά μάλιστα τα κόμματα και τις παρατάξεις  και θέτει υπό αμφισβήτηση την παραδοσιακή διάκριση μεταξύ συντηρητικής και προοδευτικής αντίληψης. Τα πρόσημα αυτά συχνά εναλλάσσονται και τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Ο δικαιοκρατικός πυλώνας της φιλελεύθερης δημοκρατίας είναι άλλωστε  πολύ πιο δύσκολος και απαιτητικός από τον δημοκρατικό. Στον δικαιοκρατικό  πυλώνα κρίνονται όλα τα καυτά θέματα. Η μεταναστευτική πολιτική, τα δικαιώματα των μελλοντικών γενεών αλλά και των ζώων και των φυσικών οντοτήτων υπό συνθήκες κλιματικής κρίσης, η πρόκληση της τεχνητής νοημοσύνης. Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται όμως πάντα ζητήματα που έχουν μια διάσταση πολιτικής θεολογίας και ανθρωπολογίας, ζητήματα που τέμνει η συνταγματική ηθική μέσω της λογικής των δικαιωμάτων που κατισχύει σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ηθική αντίληψη, θρησκευτική ή φιλοσοφική.

Οι αμβλώσεις διχάζουν και πάλι τις ΗΠΑ και επηρεάζουν σε κάποιες πολιτείες την έκβαση των επόμενων προεδρικών εκλογών που είναι κρίσιμες για τη στρατηγική υπόσταση της Δύσης και τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων. Ο γάμος των ομοφύλων σε συνδυασμό με το δικαίωμα τεκνοθεσίας και προσφυγής στη μέθοδο της παρένθετης κυοφορίας είναι εδώ και κάποιες εβδομάδες, και θα είναι για κάποιο διάστημα, κεντρικό ζήτημα του δημοσίου λόγου στην Ελλάδα, που θα δούμε αν και πόσο επηρεάζει τις εκλογικές συμπεριφορές. Η ελληνική κοινωνία έχει δείξει μεγάλη ικανότητα γρήγορης αφομοίωσης ριζοσπαστικών αλλαγών στο λεγόμενο δίκαιο της προσωπικής κατάστασης και του οικογενειακού δικαίου.  

Διεθνώς, ενώ τα θέματα αυτά δεν μπορούν να κριθούν εκλογικά και κατά πλειοψηφία γιατί αφορούν θεμελιώδη δικαιώματα -πολλών ή λίγων δεν έχει σημασία- εντούτοις ασκούν εκλογική επιρροή. Σε κάποιες μάλιστα  χώρες, για παράδειγμα κατ´επανάληψη στην Ιρλανδία,  η  άμβλωση έγινε  αντικείμενο δημοψηφισμάτων. Κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί, κατά τη γνώμη μου, στην ελληνική έννομη τάξη.  Η δικαιοσύνη που θα μπορούσε  να δώσει επαρκείς λύσεις στα θέματα αυτά απαλλάσσοντας τον νομοθέτη από τις δυσκολίες του πολιτικού κόστους και του λαϊκισμού, άλλοτε τοποθετείται με βάση τις θρησκευτικές ή αξιακές αντιλήψεις των δικαστών προκαλώντας συντηρητικές μεταστροφές στη νομολογία, όπως συνέβη με το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ στο ζήτημα της άμβλωσης, και άλλοτε  κινείται με εξελικτική διάθεση, με βασικό παράδειγμα τη νομολογία  του  Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων  του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), που εξετάζει συνεχώς το σημείο στο οποίο βρίσκεται η πανευρωπαϊκή συναίνεση γύρω από θέματα όπως ο γάμος των ομοφύλων ή η παρένθετη μητρότητα.

Στην Ελλάδα έχουν γίνει σημαντικά βήματα χωρίς μεγάλη δημόσια συζήτηση, ενίοτε σχεδόν  σιωπηρά. Η ελληνική νομοθεσία για την ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, συμπεριλαμβανομένης της λεγόμενης παρένθετης μητρότητας, είναι μια από τις πιο φιλελεύθερες (επιτρεπτικές) διεθνώς. Η επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια ήταν μια από  τις λίγες  περιπτώσεις ταχείας και πλήρους συμμόρφωσης  σε απόφαση του ΕΔΔΑ που αφορούσε τη χώρα μας. Ως εισηγητής της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη συμμόρφωση όλων των κρατών μελών με τις αποφάσεις του Δικαστηρίου του Στρασβούργου (ΕΔΔΑ) μπορούσα να το επικαλούμαι. Ίσως και τώρα ξενίζει  κάποιους η διαπίστωση ότι η χώρα μας μπορεί να μην μένει τελευταία αλλά να κινείται με κάπως μεγαλύτερη ταχύτητα και να θεσπίζει νομοθετικά αυτό που θα επιβαλλόταν σε λίγο νομολογιακά. 

Το βήμα που γίνεται τώρα με τον γάμο των ομοφύλων (που για λόγους νομικής ακριβολογίας πρέπει, θεωρώ, να ονομάζεται δικαίωμα σύναψης γάμου ανεξαρτήτως φύλου) είναι καίριο αλλά και απλό. Αίρεται οποιοσδήποτε περιορισμός φύλου ως προς τα πρόσωπα που συνάπτουν μια δικαιοπραξία. Αυτό συμβαίνει στο πεδίο της κρατικής έννομης τάξης. Δεν αφορά ούτε  την Εκκλησία της Ελλάδος που ακολουθεί για τους πιστούς της τα δικά της δόγματα και τους δικούς της κανόνες στο πλαίσιο της απολύτως σεβαστής θρησκευτικής ελευθερίας, ούτε οποιαδήποτε άλλη θρησκευτική κοινότητα ή οποιαδήποτε, φιλοσοφική, ηθική ή αξιακή αντίληψη, οργανωμένη συλλογικά  ή μη. 

Στα δε ζητήματα, πρώτον, της τεκνοθεσίας  (ακόμη η νομοθεσία κάνει λόγο για υιοθεσία) από μόνο ενήλικα ή από ζεύγος και, δεύτερον, της λεγόμενης παρένθετης μητρότητας δεν μεταβάλλεται τίποτα. Η  ίδια η ζωή είναι βεβαίως πολύ πιο ευφάνταστη και ευρηματική. Ο δικαστής, εθνικός, ενωσιακός και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), θα κληθεί πολύ σύντομα να απαντήσει σε ερωτήματα πολύ πιο συγκεκριμένα και περίπλοκα, αναγόμενος κυρίως στην προστασίας της αξίας του ανθρώπου, στην προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, στην αρχή της ισότητας και στην απαγόρευση διακρίσεων. 

Τα δικαιώματα των παιδιών είναι σε κάθε περίπτωση η πρώτη και θεμελιώδης μέριμνα του ελληνικού Συντάγματος, της ΕΣΔΑ, του Δικαίου της ΕΕ και γενικότερα του ευρωπαϊκού συνταγματικού κεκτημένου. Ξεκινώντας από τα παιδιά που ζουν ή θα γεννηθούν στο πλαίσιο εκδοχών οικογένειας που τώρα στερούνται αδικαιολόγητα κάποιων θεμελιωδών δικαιωμάτων  και υφίστανται άνιση και δυσμενή μεταχείριση. Αυτό δεν θίγει προφανώς σε τίποτα την κλασική μορφή οικογένειας ή ακριβέστερα τις εκδοχές οικογένειας (συμπεριλαμβανομένων προφανώς των παιδιών) με τις οποίες είναι περισσότερο εξοικειωμένη η μεγάλη πλειοψηφία της κοινής γνώμης. –

* Ο Ευάγγελος Βενιζέλος είναι καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ. Πρώην αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών. Πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.

* Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Αυγή» 

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr