Ευτύχης Φυτράκης: Αταβιστικό Ποινικό Δίκαιο

Η εξέλιξη του ποινικού δικαίου, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, διακρίνεται, κατά βάση, από ένα ανθρωπιστικό προσανατολισμό: υπηρετεί το κράτος δικαίου και αναγνωρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πορεία αυτή, ιδίως από τη δεκαετία του 1980, επέφερε αποποινικοποιήσεις, περιορισμούς στην περιγραφή των εγκλημάτων, προσγείωση των ποινών, παροχή δικονομικών εγγυήσεων και, τέλος, προστασία των κρατουμένων. Βέβαια αυτή η εξέλιξη δεν είναι πάντα γραμμική. Δείγμα της αντίρροπης τάσης, στη χώρα μας, είναι, μετά τον «σωφρονιστικό» νόμο 4760/2020, το Σχέδιο νόμου για την τροποποίηση του νέου Ποινικού Κώδικα, το οποίο παρουσιάστηκε πρόσφατα.

Ο Ποινικός Κώδικας (ΠΚ) του 1950 αποτύπωσε την κρατούσα ιδεολογία και πραγματικότητα της εποχής του. Χάρη στην τεχνική του αρτιότητα, δημιούργησε ένα συνεκτικό ποινικό σύστημα. Δέχτηκε, έκτοτε, πολλές τροποποιήσεις οι οποίες, εν πολλοίς, ενσωμάτωναν τις σύγχρονες εξελίξεις στην πολιτεία, την κοινωνία, την οικονομία, τις ανθρώπινες σχέσεις. Ο Ποινικός Κώδικας του 2019, σχεδόν 70 χρόνια αργότερα, υπήρξε το επιστέγασμα αυτής της τάσης και ακολούθησε, με ατέλειες είναι αλήθεια, τις πλέον σύγχρονες θέσεις για την ποινική καταστολή. Πρόκειται για νομοθέτημα σύγχρονο και ισορροπημένο, με σωστή στάθμιση των δύο αντίθετων λειτουργιών του ποινικού δικαίου: την αντεγκληματική (: πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος) και τη φιλελεύθερη (: προστασία των ελευθεριών του ατόμου). Το μίγμα αυτό δεν προέκυψε εργαστηριακά· είναι αποτέλεσμα της δουλειάς των ποινικολόγων, της νομολογίας των δικαστηρίων, της δράσης των κινημάτων και της κυβερνητικής τόλμης που υιοθέτησε την πρόταση της Επιτροπής των νομικών.

Ακολούθησε μια πρωτοφανής προπαγάνδα για τον Κώδικα αυτό, η οποία δαιμονοποίησε τις φιλελεύθερες επιλογές του, στοχοποίησε τα μέλη της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, καλλιέργησε τον φόβο και, τελικά, ενεργοποίησε τα πιο τιμωρητικά αντανακλαστικά των πολιτών. Η ίδια επικοινωνιακή μηχανή τώρα πουλάει τιμωρητισμό πολυτελείας, με τις πολύχρωμες κάρτες του κ. Πρωθυπουργού. Έτσι, η ποινική αυστηρότητα για το «πόπολο» θυμίζει τις δημόσιες εκτελέσεις αλλοτινών εποχών: σοκαριστική βαρβαρότητα αλλά (βέβαια) μηδαμινή αποτελεσματικότητα. Μετατρέπεται, τοιουτοτρόπως, το ποινικό δίκαιο σε αρένα για την παραγωγή θεάματος με απώτερο σκοπό την ψηφοθηρική εκμετάλλευση. Εδώ ο ποινικός λαϊκισμός συναντά έναν πρωτόγονο αυταρχισμό.

Απαύγασμα της παραπάνω διαδικασίας είναι το νομοσχέδιο με τις εκτενείς τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα. Το σχέδιο αυτό ακυρώνει την πρόοδο που σημειώθηκε με τον ΠΚ του 2019, επιχειρώντας μια ολική επαναφορά σε καταστάσεις του παρελθόντος. Ορισμένες διατάξεις με διορθωτικό χαρακτήρα, πνίγονται -δυστυχώς- σε μια πλημμυρίδα τιμωρητικότητας που διαπνέει το νομοσχέδιο. Μάλιστα η αυστηρότητα των ποινών δεν υπακούει σε κάποια ορθολογική αντεγκληματική στόχευση, δηλ. τη γενική ή την ειδική πρόληψη, αλλά στοχεύει στην ωμή εκδίκηση και τον επικοινωνιακό της «πάταγο». Έτσι όμως η ποινή επιστρέφει στην προνεωτερική της μορφή, χάνοντας το «δίκαιο» και ανάλογο χαρακτήρα της.

Το σχέδιο νόμου επαναφέρει παλαιές διατάξεις, ξαναδίνοντας στον ΠΚ στοιχεία που αυτός είχε απωλέσει, προκειμένου να εκσυγχρονιστεί. Κατά τούτο έχουμε να κάνουμε με ένα (νομικό) αταβισμό, φαινόμενο που απαντάται βέβαια στη βιολογία και σημαίνει την εμφάνιση σε απογόνους χαρακτηριστικών κάποιου προγόνου που είχαν εξαφανιστεί.

Συνοψίζοντας: Το κυβερνητικό νομοσχέδιο συνιστά μια αυταρχική τροπή με λαϊκιστικό πρόσημο. Τα επικοινωνιακά τεχνάσματα τώρα μεταφυτεύονται στην καρδιά της ποινικής νομοθεσίας και ωθούν προς ένα ολοκληρωτικό ποινικό σύστημα. Η αντιμεταρρύθμιση που επιχειρείται μας ξαναγυρνάει σε μια εποχή που το ποινικό δίκαιο είχε ξεπεράσει. O ΠΚ του 2019 βλέπει προς το μέλλον. Ο ΠΚ, που θέλει να παραδώσει η Κυβέρνηση της ΝΔ, έρχεται από το παρελθόν και βλέπει αποκλειστικά προς αυτό. Το διακύβευμα για την ελευθερία των πολιτών και την ποιότητα της δημοκρατίας μας είναι μεγάλο.

Ο Ευτύχης Φυτράκης είναι Δρ Νομικής- Δικηγόρος, πρώην Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 9/10/2021 στην efsyn

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr