Γρηγόρης Ζ. Πεπόνης: Ποινική Ευθύνη Υπουργών – Ειδική ή γενική κατάργηση της αποσβεστικής προθεσμίας;

Πρόκειται για την εκδηλωθείσα εσχάτως σε επιστημονικό και πολιτικό επίπεδο διάσταση θέσεων και απόψεων αναφορικά με την προβλεπόμενη σύντομη αποσβεστική προθεσμία εξάλειψης του αξιοποίνου στον εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο για την ποινική ευθύνη των Υπουργών, σε συσχετισμό πάντοτε με την κατάργηση της προθεσμίας αυτής από το άρθρο 86 του Συντάγματος, κατά την συνταγματική αναθεώρηση του 2019.

Το ζήτημα ανέδειξε η με αφορμή την συνταρακτική τραγωδία των Τεμπών «ζέουσα» επικαιρότητα και η αποτελούσα έντονο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής ενδεχόμενη ποινική ευθύνη εν ενεργεία Υπουργών, Υφυπουργών ή όσων διετέλεσαν στα εν λόγω αξιώματα.

Όλως συνοπτικά, περιεκτικά και εύληπτα το εξεταζόμενο, ερευνώμενο και ζητούμενο συγκεφαλαιώνεται στο ερώτημα περί της τύχης της αποσβεστικής προθεσμίας  του ισχύοντος νόμου για την ποινική ευθύνη των Υπουργών, μετά την συνταγματική αναθεώρηση του 2019.

Άλλως και επί το απλούστερον πραγματευόμενο είναι το εάν η κατάργηση της αποσβεστικής προθεσμίας από το άρθρο 86 παρ. 3 του Συντάγματος συνεπιφέρει την κατάργηση αυτής και από το άρθρο 3 παρ. 2 του νόμου 3126\2003 για την Ποινική Υπουργική Ευθύνη, όπου και παρά την συνταγματική αναθεώρηση εξακολούθησε παραμένουσα και συνεχίζει να προβλέπεται, μηδεμιάςαναπροσαρμοστικής τροποποίησης του ως άνω εκτελεστικού του Συντάγματος νόμου επελθούσας, κατά το υπέρ την πενταετία χρονικό διάστημα που διέρρευσε από την συνταγματική αναθεώρηση του μηνός Νοεμβρίου του 2019 (ΦΕΚ της 24.12.2019 και το από 25-11-2019 ειδικό Ψήφισμα της Θ’ Αναθεωρητικής Βουλής).

Η καταφατική γνώμη και αντίληψη συνιστά την κυριαρχούσα, μεταξύ των απόψεων που διατυπώθηκαν, θέση.

Κατ’ αυτήν, η συγκεκριμένη αποσβεστική προθεσμία εξακολουθεί (και μετά την συνταγματική αναθεώρηση του 2019) ισχύουσα τυπικά και μόνο στον εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο περί ευθύνης Υπουργών, οποτεδήποτε δε (κατ’ επίκληση του άρθρου 2 του Ποινικού Κώδικα για την εφαρμογή του επιεικέστερου νόμου) ήθελε εγερθεί τέτοιο ενδεχόμενο ζήτημα, το Ειδικό Δικαστήριο ή το Δικαστικό Συμβούλιο του άρθρου 86 του Συντάγματος θα πρέπει να μην εφαρμόσουν τον ισχύοντα εκτελεστικό του τελευταίου νόμο που διατήρησε στις προβλέψεις του την αποσβεστική προθεσμία, καθ’ όσον αυτός (εκτελεστικός νόμος) είναι αντίθετος προς το Σύνταγμα και το αναθεωρημένο άρθρο 86 παρ. 3 αυτού.

Ωστόσο και επειδή οι δικαστικοί σχηματισμοί του άρθρου 86 του Συντάγματος είναι αυτοί που θα κρίνουν και θα αποφασίσουν έχοντας τον τελευταίο λόγο, εάν και εφ’ όσον τεθεί και προκύψει σχετικό θέμα, σκόπιμο και αναγκαίο είναι να εισφερθούν ως στοιχεία της σχετικής νομικής προσέγγισης και του ομοίου αντίστοιχου ερμηνευτικού προβληματισμού και τα ακόλουθα, υπό τύπον ερωτήματος διατυπούμενα ερμηνευτικά ενδεχόμενα:

1).Μήπως η συνταγματική αναθεώρηση του 2019 κατήργησε την αποσβεστική προθεσμία ως πρόβλεψη της συνταγματικής έννομης τάξης και μόνον, αφεθείσα κατά τα λοιπά στο «όπως νόμος ορίζει» του άρθρου 86 παρ. 1; («Η Αναθεώρηση του 2001 στην πραγματικότητα περιόρισε τις δυνατότητες του κοινού νομοθέτη να ρυθμίσει ορθολογικά το ζήτημα. Με ποιον τρόπο; Εισήγαγε για πρώτη φορά συντομότατη αποσβεστική προθεσμία στη συνταγματική έννομη τάξη. Σε αυτό υπάρχει -νομίζω- στην Αίθουσα μια γενική συμφωνία να καταργηθεί αυτή η απαράδεκτη ρύθμιση», αναφέρεται σε κατά την αναθεώρηση εισήγηση  Γενικού Εισηγητή της μειοψηφίας, αναφορικά με το άρθρο 86. Βλ. Θ’ Αναθεωρητική Βουλή, Περίοδος ΙΗ’, Σύνοδος Α’, Έκθεση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος).

2).Εάν το παραπάνω ήθελε υιοθετηθεί, ο νόμος 3126\2003 που διατήρησε την αποσβεστική προθεσμία  (δεν άσκησε την «ορθολογική» διακριτική ευχέρεια μεταβολής του ο κοινός νομοθέτης) έπαυσε να υπάγεται στο «όπως νόμος ορίζει» και να είναι εκτελεστικός του Συντάγματος νόμος στο σύνολό του;

3).Θεσμοθετήθηκε με την αναθεώρηση του 2019 ο χρόνος της κοινής παραγραφής των άρθρων 111 και 112 του Ποινικού Κώδικα, ως προθεσμία εντός της οποίας η Βουλή έχει την δυνατότητα να ασκήσει το δικονομικό της δικαίωμα για την άσκηση ποινικής δίωξης; (Ότι αυτό ήταν η πρόθεση να συμβεί, εκτέθηκε από πολλούς κατά την συνόλη αναθεωρητική διαδικασία).

4).Εάν ναι, γιατί δεν περιελήφθη τούτο ρητώς στην αναθεωρημένη διάταξη και ο συνταγματικός νομοθέτης περιορίσθηκε, απλώς, στην κατάργηση του εδαφίου που ενέτασσε στο Σύνταγμα την συγκεκριμένη αποσβεστική προθεσμία; (Στην από 16.12.2014 Αιτιολογική Έκθεση των βουλευτών της τότε πλειοψηφίας για την αναθεώρηση των διατάξεων του Συντάγματος και ως προς το άρθρο 86 αυτού προτείνεται «ολοκληρωτική κατάργηση του θεσμού της αποσβεστικής προθεσμίας, με ρητή πρόβλεψη ότι ως προς τα ποινικά αδικήματα τα οποία τέλεσαν, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, τα μέλη της Κυβέρνησης και οι Υφυπουργοί υπόκεινται στους κοινούς περί παραγραφής κανόνες, που εφαρμόζονται έναντι όλων κατά τις ισχύουσες κάθε φορά ποινικές διατάξεις»).

Περιττό να τονισθεί ότι μια τέτοια ρητή (που δεν έγινε) πρόβλεψη, με παραπομπή στις ισχύουσες κάθε φορά για όλους ποινικές διατάξεις, και τα χαρακτηριστικά της απόλυτης σαφήνειας θα είχε και των αρνητικών της συνταγματικής δεσμευτικής πρόβλεψης συγκεκριμένης αποσβεστικής προθεσμίας θα ήταν απαλλαγμένη, ενώ, εξ αντιθέτου, θα δέσμευε τον κοινό νομοθέτη από ενδεχόμενο μελλοντικό πειρασμό του για την επαναφορά, ως ρύθμισης, της αποσβεστικής προθεσμίας (Σε κατά την αναθεώρηση εισήγηση  Γενικού Εισηγητή της πλειοψηφίας, αναφορικά με το άρθρο 86, μετά την αναφορά ότι καθιερώνεται η κοινή παραγραφή και για τα υπουργικά ποινικά αδικήματα, προβλήθηκε, με την μορφή της προσωπικής άποψης, ως ορθόν «να μπει ένα ορθολογικό χρονικό όριο ως προς την ανάπτυξη των σχετικών δικονομικών χειρισμών από τη Βουλή. Και αυτό το όριο, κατά την εκτίμηση τη δικιά μου, είναι η δεκαετία». Βλ. Θ’ Αναθεωρητική Βουλή, Περίοδος ΙΗ’, Σύνοδος Α’, Έκθεση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος).

Περαιτέρω, μια τέτοια ρητή (που δεν έγινε) πρόβλεψη,  θα συνιστούσε και την, κατά την παραπάνω Αιτιολογική Έκθεση, «ολοκληρωτική κατάργηση του θεσμού της αποσβεστικής προθεσμίας» και αν ακόμη αυτή παρέμενε όπως είχε πριν την Αναθεώρηση στον νόμο 3126\2003, αφού, σε μια τέτοια περίπτωση,  θα συνέτρεχε ευθεία αντίθεση (ως προς την συγκεκριμένη πρόβλεψη) του εκτελεστικού νόμου με την αναθεωρημένη συνταγματική διάταξη, και μάλιστα αντίθεση προκύπτουσα από αυτό τούτο το κείμενο των αντιπαραβαλλομένων διατάξεων, χωρίς καμιά ανάγκη προσφυγής σε ερμηνευτικές εκδοχές.

Βεβαίως, δεν είναι στις προθέσεις μας η άντληση, παράθεση και ανάδειξη επιχειρηματολογίας υπέρ της αποσβεστικής προθεσμίας.

Ωστόσο, δεν μπορεί παρά να διεγείρει προβληματισμό και σκεπτικισμό το εάν με την συνταγματική αναθεώρηση του 2019 έλαβε χώραν ειδική και από το Σύνταγμα μόνο ή γενική (από το Σύνταγμα και τον εκτελεστικό νόμο) κατάργηση της αποσβεστικής προθεσμίας, με πηγή τροφοδοσίας της όλης σκεπτικιστικής προσέγγισης την μη απάλειψη της συγκεκριμένης προθεσμίας και από τον εκτελεστικό νόμο.

Μια ακόμη περίπτωση κακής νομοθέτησης;

Συνταγματική επιλογή και νομοθετική αβλεψία;

Συνταγματική και νομοθετική επιλογή;

Σε κάθε περίπτωση και υφ’ οιανδήποτε εκδοχή η νομοθετική πρωτοβουλία κατάργησης της παραγράφου 2 του άρθρου 3 του εκτελεστικού νόμου 3126\2003 και εναρμόνισης του τελευταίου με την μετά την αναθεώρηση συνταγματική ρύθμιση είναι  δικαιοπολιτικά και, κυρίως, δικαιοκρατικά αναγκαία, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποτύπωση σε αυτήν του αναγνωριστικού και βεβαιωτικού χαρακτήρα της, αλλά και στον σαφή και απόλυτο αποκλεισμό (και υποψίας έστω) πρόσδοσης στο περιεχόμενό της συστατικής και διαπλαστικής ενέργειας.

*Του Γρηγόρη Ζ. Πεπόνη, Αντεισαγγελέως Αρείου Πάγου ε.τ.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr