Ηλίας Αναγνωστόπουλος: Στην εποχή του πάγου

Ο Ν. 4557/2018 παρέχει στον Πρόεδρο της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων Εγκληματικής Δραστηριότητας ευρύτατη εξουσία δέσμευσης των περιουσιακών στοιχείων φυσικών και νομικών προσώπων, εφ’ όσον συντρέχουν «βάσιμες υπόνοιες» ότι αυτά σχετίζονται με εγκληματική δραστηριότητα ή την χρηματοδότηση τρομοκρατίας.

Με την ΟλΑΠ 1/2022 κρίθηκε ότι οι «βάσιμες υπόνοιες» που αρκούν για την επιβολή δέσμευσης από την Αρχή υπολείπονται των «σοβαρών ενδείξεων» που απαιτούνται για την επιβολή δέσμευσης από τον Εισαγγελέα ή τον Ανακριτή σύμφωνα με το άρθρο 261 ΚΠΔ, προκειμένου αυτή να «είναι ευχερέστερη στα αρχικά διαδικαστικά στάδια», ώστε η Αρχή να εκπληρώνει «με ευελιξία και ταχύτητα» «τον προληπτικό και ενίοτε τον προπροληπτικό (sic) σκοπό της … σε αντίθεση με την χρονοβόρα, ενίοτε, ανακριτική διαδικασία, κατά την οποία οι ενέργειες του ανακριτή υπόκεινται στον έλεγχο των ποινικών δικονομικών κανόνων».

Το Ακυρωτικό μας αποφάνθηκε μάλιστα ότι η εν λόγω εξουσία του Προέδρου της Αρχής, δεν παύει ούτε μετά την διαβίβαση της υπόθεσης στην αρμόδια εισαγγελική ή ανακριτική αρχή αλλά μπορεί να ασκείται «παράλληλα με την τακτική ποινική διαδικασία» χωρίς να υπόκειται στους κανόνες της τελευταίας.

Όσοι θίγονται από την δέσμευση, η οποία επιβάλλεται χωρίς προηγούμενη ακρόασή τους και καταλαμβάνει συνήθως το σύνολο της περιουσίας τους, προστατεύονται με την παροχή σε αυτούς της δυνατότητας να ασκήσουν προσφυγή κατά της Διάταξης του Προέδρου ενώπιον του αρμόδιου δικαστικού συμβουλίου. Στην πράξη, όμως, οι θιγόμενοι από το επαχθέστατο μέτρο της δέσμευσης της περιουσίας τους, η οποία οδηγεί ενίοτε στην οικονομική καταστροφή τους, διαπιστώνουν ότι η προστασία που τους παρέχεται στα χαρτιά δεν έχει συνήθως αντίκρυσμα.

Οι διατάξεις του Προέδρου της Αρχής περιέχουν κατά κανόνα μια λακωνική αιτιολογία, παραπέμποντας κατά τα λοιπά σε κάποιο «πόρισμα» των ελεγκτικών αρχών, στο οποίο τεκμηριώνεται, υποτίθεται, η συνδρομή των απαιτούμενων «σοβαρών υπονοιών». Πλην όμως, το εν λόγω πόρισμα δεν γνωστοποιείται (!) στους θιγομένους με το αιτιολογικό ότι είναι ακόμη απόρρητο.

Έτσι, οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να αντικρούσουν ενώπιον του δικαστικού συμβουλίου τα ευρήματα του ελέγχου που αγνοούν, κατά γοερή παραβίαση της αρχής της ισότητας των όπλων και του δικαιώματός τους αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας (βλ. ενδεικτικώς ΕΔΔΑ Kuopila κ. Φινλανδίας, παρ. 34 επ., Foucher κ. Γαλλίας, παρ. 33 επ.). Η αποτυχία των προσφυγών κατά των διατάξεων δέσμευσης είναι υπό τις συνθήκες αυτές ως επί το πλείστον προδιαγεγραμμένη.

Επιπλέον, σε υποθέσεις που περιβάλλονται με δημοσιότητα το πόρισμα της Αρχής, το οποίο φυλάσσεται μυστικό από τους θιγομένους, δημοσιεύεται σε αυτούσια αποσπάσματα σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, αφού διαρρεύσει προς αυτά με την αναπόφευκτη υπό τις συνθήκες τέλεση αξιόποινων πράξεων (παραβίαση υπηρεσιακού απορρήτου κ.α.), οι οποίες δεν φαίνεται όμως να προβληματίζουν τους αρμοδίους.

Τα θύματα του παγώματος της περιουσίας διαπιστώνουν ακόμη έντρομα ότι οι τράπεζες, στο πλαίσιο της πολιτικής μείωσης του ρίσκου, αρνούνται κατά κανόνα να τους ανοίξουν νέους τραπεζικούς λογαριασμούς, μολονότι τούτο ρητώς επιτρέπεται από την κείμενη νομοθεσία, με αποτέλεσμα να καθίστανται τραπεζικώς «απάτριδα», στερούμενα της στοιχειώδους δυνατότητας να προβούν σε αναγκαίες για την επαγγελματική και προσωπική τους καθημερινότητα συναλλαγές.

Η αντιμετώπιση του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος είναι ασφαλώς αναγκαία· και το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, σε συμμόρφωση προς τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας μας, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητά της.

Εξ ίσου αναγκαία είναι όμως η αποτελεσματική προστασία των θιγομένων απέναντι σε κάθε μορφής «επεκτατικές» πρακτικές των αρχών, οι οποίες ευνοούν το πρόωρο και καθολικό πάγωμα περιουσιακών στοιχείων. Πέραν της απαραίτητης βελτίωσης της υφιστάμενης νομοθεσίας ώστε να ενισχυθεί η προστασία των θιγομένων, τα αρμόδια όργανα της δικαιοσύνης οφείλουν να εκπληρώσουν το υψηλό καθήκον της προστασίας της περιουσίας και των δικαιωμάτων των φυσικών και νομικών προσώπων. Μόνον έτσι θα ανασχεθεί η επαπειλούμενη μετάβαση από την εποχή του κράτους δικαίου στην εποχή του πάγου.

*Του Ηλία Γ. Αναγνωστόπουλου, Προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων

*To άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων Nova Criminalia, τεύχος Ιουνίου 2023

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr