Ηλίας Αναγνωστόπουλος: Στην «κουζίνα» του υπουργείου

Το υπουργείο Δικαιοσύνης παρουσίασε ένα πολύφυλλο νομοσχέδιο 102 άρθρων με «παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας». Ως σκοπός των παρεμβάσεων διακηρύσσεται «η επιτάχυνση και ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης». Η ταυτότητα των προσώπων που παρασκεύασαν το φιλόδοξο αυτό προϊόν δεν έχει γνωστοποιηθεί, δεδομένου ότι δεν προηγήθηκε η συγκρότηση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, ως είθισται σε νομοθετικές πρωτοβουλίες αυτής της εκτάσεως.

Η αύξηση των απειλούμενων ποινών για το σύνολο σχεδόν των ποινικών αδικημάτων αιτιολογείται στο ενημερωτικό σημείωμα του Γραφείου Τύπου του υπουργείου με την ανάγκη ανακούφισης του «διαβρωτικού αισθήματος ατιμωρησίας που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία» και της ενίσχυσης της προληπτικού και σωφρονιστικού χαρακτήρα της ποινής. Για την εξυπηρέτηση του εν λόγω σκοπού περιορίζεται δραστικά η δυνατότητα αναστολής εκτελέσεως των βραχυχρόνιων ποινών και συμπιέζεται ο θεσμός της απόλυσης με όρους μετά την έκτιση τμήματος της ποινής.

Η επίσημη αιτιολογία των προωθούμενων αλλαγών δεν στηρίζεται σε αριθμητικά-στατιστικά ή άλλα εμπειρικώς ελέγξιμα στοιχεία ούτε συνοδεύεται από επιστημονική τεκμηρίωση, τα ελάχιστα προαπαιτούμενα μιας σοβαρής ορθολογικής νομοθέτησης. Η έλλειψη είναι κραυγαλέα αν ληφθούν υπόψη ορισμένα αναμφισβήτητα δεδομένα. Ο αριθμός των κρατουμένων στην Ελλάδα (106 κρατούμενοι ανά 100.000 κατοίκους) κινείται εγγύς του μέσου όρου της Ευρώπης και είναι υψηλότερος από αυτόν αρκετών χωρών της (π.χ. 93 στην Αυστρία, 90 στην Ιταλία, 89 στο Βέλγιο, 67 στη Γερμανία, 54 στην Ολλανδία), ενώ η χώρα μας πρωτεύει σε αριθμό ισοβιτών και μακροχρόνιων ποινών. Η γενική κλιμάκωση των ποινών μπορεί να εξυπηρετεί βραχυπρόθεσμους στόχους συμβολικής επίδειξης κρατικής πυγμής, αλλά γεμίζει τις φυλακές χωρίς να συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της εγκληματικότητας. Ερευνες σε πολλές χώρες έχουν καταδείξει ότι δεν υφίσταται «υδραυλική» σχέση μεταξύ αύξησης ποινών και αποτροπής του εγκλήματος και ότι η αποτρεπτική επίδραση των ποινών είναι κυρίως συνάρτηση της βεβαιότητας και ταχύτητας της επιβολής τους. Εχει τεκμηριωθεί επιστημονικώς ότι η πρόληψη της εγκληματικότητας ενισχύεται με τη σωστή σωφρονιστική και μετασωφρονιστική μέριμνα. Αυτή περιλαμβάνει ιδίως τη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών κράτησης και τον συνδυασμό υποστήριξης και επιτήρησης των κρατουμένων που απολύονται με όρους (ανεύρεση εργασίας, στήριξη των οικογενειών τους, τακτική παρακολούθηση των απολυθέντων). Η εκπλήρωση αυτών των προϋποθέσεων απαιτεί σχεδιασμό, οργάνωση και δαπάνες. Αντιθέτως, η ανέξοδη αύξηση των ποινών και η παράταση του εγκλεισμού που επιδιώκει το νομοσχέδιο θα δημιουργήσει ασφυκτικές καταστάσεις στις ήδη πλήρεις φυλακές μας και θα εξοστρακίσει οριστικά από τη νομιμότητα πολλούς καταδικασθέντες.

Οι αλλαγές που προωθούνται στον ΚΠΔ δεν θα επιταχύνουν τον ρυθμό της ποινικής διαδικασίας και, το χειρότερο, θα προκαλέσουν την πτώση της ποιότητάς της. Η διαφημιζόμενη παράκαμψη των δικαστικών συμβουλίων –πολύτιμου φίλτρου των υποθέσεων– είναι μια συστημικά «κουτή» επιλογή, καθόσον θα οδηγήσει σε αθρόα παραπομπή στο ακροατήριο δικαίων και αδίκων, με αποτέλεσμα τη συμφόρηση των ήδη βεβαρημένων δικαστηρίων. Με άλλα λόγια, οι λίγοι μήνες της «επιτάχυνσης» της ποινικής προδικασίας θα εξαγοραστούν με το πολυετές μποτιλιάρισμα των ακροατηρίων. Ακόμη, ο δραστικός περιορισμός των πολυμελών συνθέσεων των δικαστηρίων θα απομειώσει επικίνδυνα τις εγγυήσεις ορθοκρισίας για τους διαδίκους και θα υποσκάψει τη νομιμοποιητική βάση των δικαστικών αποφάσεων, επιτρέποντας την αμφισβήτηση της διαφάνειας και ακεραιότητας της δικαστικής κρίσης.

Τέλος, ευθέως αντίθετες προς την ΕΣΔΑ είναι η διεθνώς πρωτοφανής απελευθέρωση των αστυνομικών από την υποχρέωση μαρτυρίας στο ακροατήριο και η αντικατάσταση των πενταμελών εφετείων από τριμελή, τα οποία θα κρίνουν τις εφέσεις κατά των αποφάσεων των ομοιόβαθμων(!) τριμελών εφετείων. Συνολικώς, το νομοσχέδιο που παρασκευάστηκε πρόχειρα στην «κουζίνα» του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι άστοχο, οπισθοδρομικό και αντίθετο προς τις αρχές που πρέπει να διέπουν ένα σύγχρονο φιλελεύθερο ποινικό σύστημα. Ενδεδειγμένη συνταγή είναι η απόσυρσή του.

* Ο κ. Ηλίας Γ. Αναγνωστόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, πρόεδρος Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων.

**Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Καθημερινή”

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr