Ηλίας Αναγνωστόπουλος: Συμφόρηση των φυλακών και εναλλακτικές κυρώσεις

Του Ηλία Αναγνωστόπουλου*

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης διατύπωσε στην Σύνοδο της 2-3.12.2019, υπό την Προεδρία της Φινλανδίας, βαρυσήμαντα «Συμπεράσματα» σε σχέση με την χρήση μη στερητικών της ελευθερίας κυρώσεων και μέτρων στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης. Στο κείμενο των Συμπερασμάτων επισημαίνεται ότι τα εναλλακτικά της κράτησης μέτρα, όπως η αναστολή της εκτέλεσης των ποινών, η παροχή κοινωφελούς εργασίας, η επιβολή χρηματικών ποινών ή η ηλεκτρονική παρακολούθηση, συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού των φυλακών, στην επανένταξη των παραβατών και μέσω αυτής στην μείωση του κινδύνου υποτροπής. Το Συμβούλιο διαπιστώνει, με επίκληση των αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις υποθέσεις Aranyosi και Cǎldǎraru (2016) και Dorobantu (2018), ότι η συμφόρηση των φυλακών και η εντεύθεν αδυναμία διασφάλισης συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης για τους κρατουμένους, παρεμποδίζει την ομαλή δικαστική συνεργασία και υπονομεύει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών-μελών. Χωρίς την τελευταίααυτήν, η αμοιβαία αναγνώριση των ποινικών αποφάσεων, που έχει αναγορευθεί σε «ακρογωνιαίο λίθο» της συνεργασίας στον κοινό δικαστικό ενωσιακό χώρο (άρθρ. 82 παρ. 1 ΣΛΕΕ), δεν μπορεί να ευδοκιμήσει. Ακόμη, η ευρεία χρήση της φυλάκισης ευνοεί την στροφή των κρατουμένων στον ριζοσπαστισμό που αποτελεί απειλή για την δημόσια ασφάλεια. Το Συμβούλιο ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να ενισχύσουν την χρήση των εναλλακτικών κυρώσεων και του θεσμού της προσωρινής ή υφ’ όρον απόλυσης, καθώς και την εφαρμογή μη στερητικών της ελευθερίας μέτρων κατά την προδικασία αντί της προσωρινής κράτησης με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία. Ο νέος Ποινικός Κώδικας, ο οποίος ετέθη σε ισχύ από 1.7.2019, περιέχει σειρά ρυθμίσεων, οι οποίες θα επέτρεπαν στην χώρα μας να ανταποκριθεί ικανοποιητικά στις απαιτήσεις των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου της ΕΕ: Το πλαίσιο τωναπειλούμενων ποινών εξορθολογίστηκε επί το αναλογικότερον, οι χρηματικές ποινές και η παροχή κοινωφελούς εργασίας προβλέπονται ως αυτοτελείς και ελαστικές κυρώσεις για ευρείες κατηγορίες αδικημάτων, τα κριτήρια της επιμέτρησης της ποινής αποσαφηνίστηκαν και εμπλουτίστηκαν, οι δε θεσμοί της απόλυσης υφ’ όρον καθώς και της εναλλακτικής έκτισης των ποινών (με ηλεκτρονική παρακολούθηση, κατ’ οίκον κλπ) διευρύνθηκαν. Εν τούτοις, πριν καν δοκιμαστεί στην πράξη το νέο σύστημα ποινών, ο νομοθέτης μας έσπευσε με τον Ν. 4623/2019 (άρθρο 98) να αναστείλει επ’ αόριστον την εφαρμογή των διατάξεων του ΠΚ για την κοινωφελή εργασία. Όπως σημείωσε η Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών κ. Άννα Μπενάκη-Ψαρούδα στην εναρκτήρια της θητείας της ομιλία της 16.1.2020, η παροχή κοινωφελούς εργασίας είναι «μία από τις θεωρούμενες πρωτοποριακές για τα ελληνικά δεδομένα ρυθμίσεις στο σύστημα ποινών του νέου Ποινικού Κώδικα», η οποία χρειάζεται «υποδομές σε πρόσωπα για την επίβλεψη, εποπτεία και αξιολόγηση της παρεχόμενης εργασίας και για την διοίκηση του όλου εγχειρήματος, καθώς επίσης και υλικές υποδομές». Με την έλλειψη των υποδομών αιτιολόγησε ο νομοθέτης την αναστολή της εφαρμογής του θεσμού. Η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών είναι μάλλον ζήτημα βούλησης παρά χρόνου. Η Πολιτεία οφείλει, ως μέλος της Ευρωπαϊκής οικογένειας, να ανταποκριθεί χωρίς καθυστέρηση στην ανάγκη αυτήν, και να μην παλινδρομήσει σε εκφυλιστικές του συστήματος των ποινών πρακτικές του παρελθόντος. H φειδώ στην χρήση των στερητικών της ελευθερίας ποινών και η ευρύτερη δυνατή αξιοποίηση των εναλλακτικών κυρώσεων θα συμβάλει και στην βελτίωση της διεθνούς εικόνας της χώρας μας στον τομέα αυτόν, η οποία περιγράφεται με μελανά χρώματα στην πρόσφατη Έκθεση της Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT) για την Ελλάδα (Απρίλιος 2020). Ιδού ένα χαρακτηριστικό της απόσπασμα: «Στις περισσότερες πτέρυγες των Ανδρικών Φυλακών Κορυδαλλού παρατηρείται σοβαρό πρόβλημα υπερπληθυσμού και κακές υλικοτεχνικές συνθήκες• για παράδειγμα, φιλοξενούνταν έως και επτά άτομα σε κελί 9,5 τ.μ. στο οποίο υπήρχαν βρώμικα στρώματα και κουβέρτες, ήταν γεμάτο κοριούς και είχε μούχλα στους τοίχους και την οροφή».

*Ο Ηλίας Γ. Αναγνωστόπουλος  είναι Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων.

Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nova Criminalia τ.9

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr