Ηλίας Γ. Αναγνωστόπουλος: Επικοινωνιακή βαρβαρότητα και θεσμική καχεξία

Τους τελευταίους μήνες, το έγκλημα και οι ποινικές δίκες πρωταγωνιστούν στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης. Η χώρα μας τείνει να μετατραπεί σε μια ιδιότυπη ποινική αρένα, στην οποία αυτοσχέδιοι αγωνιζόμενοι μάχονται για τα μερίδια ψυχαγωγίας του φιλοθεάμονος κοινού.

Οι σύγχρονοι «μονομάχοι» είναι ποικίλης επαγγελματικής προελεύσεως: τηλεπαρουσιαστές και δημοσιογραφούντες, αστυνομικοί και ιδιωτικοί ερευνητές, ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, ψυχολόγοι, αλλά και αρκετοί δικηγόροι. Οι τελευταίοι, μάλιστα, φαίνεται να συγκροτούν βαθμηδόν μια ξεχωριστή ομοταξία, τα μέλη της οποίας αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην μιντιακή παρουσία τους παρά στα κυρίως, κατά τον νόμο, καθήκοντά τους. O advocatus televisus σπεύδει πρόθυμα σε όλη την διάρκεια της ημέρας να σκαρφαλώσει σε τηλεοπτικά παράθυρα για να εισφέρει εκ του προχείρου τις υποτιθέμενες γνώσεις του για θέματα της ποινικής επικαιρότητας.

Για τις ανάγκες του θεάματος, η διερεύνηση των ποινικών υποθέσεων αποσπάται από τις αρμόδιες αστυνομικές, διωκτικές και δικαστικές αρχές και επιχειρείται δημοσίως από διαφόρους «ειδήμονες», οι οποίοι δεν διστάζουν να αποφαίνονται για περίπλοκα ζητήματα, μολονότι δεν έχουν, συνήθως, άμεση επαφή ούτε με τα κρίσιμα γεγονότα ούτε με το σχετικό αποδεικτικό υλικό. Με τον τρόπο αυτόν η επιστήμη ευτελίζεται και οι εμφανιζόμενοι ως εκπρόσωποί της, από φορείς της γνώσης και του ορθού λόγου, μεταπίπτουν σε θλιβερούς συντελεστές της μαζικής ψυχαγωγίας.

Σε αυτό το περιβάλλον επικοινωνιακής βαρβαρότητας θεμελιώδεις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας δεν έχουν θέση.

Το τεκμήριο αθωότητας μοιάζει με παράδοξο δημιούργημα επιτήδειων νομικών που προστατεύει τους εγκληματίες· η νηφάλια αναζήτηση της αλήθειας με την πιστή τήρηση των αποδεικτικών κανόνων αντικαθίσταται με τoν βιαστικό και προκαταβολικό στιγματισμό· η ιδιωτική και η οικογενειακή μσφαίρα καταργούνται και η «ρίψη των μύχιων της ιδιωτικής ζωής εν είδει βοράς στην αδηφάγο περιέργεια του κοινού» (Ν. Ανδρουλάκης) θεωρείται αυτονόητη· η εξατομίκευση και η αναλογικότητα της (προεξοφλούμενης) ποινής καταγγέλλεται ως ανυπόφορη επιείκεια προς τους παραβάτες· και οι παθόντες των εγκλημάτων (αμφίβολης αξιοπιστίας ενίοτε) περιφέρονται διαλαλούντες το πάθημά τους με αντάλλαγμα κάποια βραχύβια συμπαράσταση.

Απέναντι στην επικοινωνιακή αυτή λαίλαπα δεν εκδηλώνεται κάποια αξιόλογη θεσμική αντίσταση. Ο ποινικός νομοθέτη μας τρέχει πίσω από την επικαιρότητα και κάθε τόσο παρουσιάζει τιμωρητικού χαρακτήρα «βελτιώσεις» που κακοποιούν νομοθετικά κείμενα, η τροποποίηση των οποίων απαιτεί περίσκεψη και φειδώ. Οι διωκτικές και δικαστικές αρχές διστάζουν να εφαρμόσουν με θάρρος τις διατάξεις που προστατεύουν την προσωπική ελευθερία και άλλα θεμελιώδη δικαιώματα απέναντι στην εξακολουθητική προσβολή τους. Οι δικηγορικοί και άλλοι επαγγελματικοί σύλλογοι δείχνουν ανήμποροι να πειθαρχήσουν τα μέλη τους που σαγηνεύονται από την δημοσιότητα αδιαφορώντας για τους κανόνες άσκησης του λειτουργήματος ή επαγγέλματος που οφείλουν να υπηρετούν.

Η δημοσιογραφική και τηλεοπτική δεοντολογία θυσιάζεται πρόθυμα στο κυνήγι της ακροαματικότητας, ενώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επικρατεί ανομία.

Όσοι ενδιαφερόμαστε για την υπεράσπιση των φιλελεύθερου χαρακτήρα της ποινικής διαδικασίας υπερτερούμε ασφαλώς κατ’ αριθμόν των νέων βαρβάρων. Η απόκρουσή τους απαιτεί όμως συστράτευση και κοινή δράση. Ας μην εφησυχάζουμε.

* Ηλίας Γ. Αναγνωστόπουλος, Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων

*Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στο δέκατο πέμπτο  τεύχος του Nova Criminalia, της νέας περιοδικής έκδοσης  της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων τον Μάιο του 2022

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr