Ιωάννης Χαμηλοθώρης: Για την αποτελεσματική λειτουργία της Δικαιοσύνης

Είναι γνωστό ότι η εδραίωση του κράτους δικαίου και της κοινωνικής ειρήνης, αλλά και η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, δεν μπορεί να νοηθεί, χωρίς ορθή και αποτελεσματική λειτουργία της δικαιοσύνης. Αν δούμε γενικότερα την λειτουργία της δικαιοσύνης στην χώρα μας, θα διαπιστώσουμε ότι η ελληνική δικαιοσύνη, παρά την διατήρηση ακόμη της αξιοπιστίας της σε υψηλό επίπεδο, γεγονός που οφείλεται στο υψηλό αίσθημα ευθύνης των Ελλήνων δικαστικών λειτουργών κατά τη μεγάλη πλειονότητά τους, εμφανίζει αισθητά προβλήματα λειτουργικότητας και αποτελεσματικότητας. Είναι νομίζω κοινή πεποίθηση ότι η σημερινή κατάσταση δεν επιτρέπει κανέναν εφησυχασμό, αλλά απαιτεί εγρήγορση και προγραμματισμό για τα κατάλληλα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν και μάλιστα εγκαίρως, έτσι ώστε να βελτιωθούν αισθητά οι συνθήκες απονομής της Δικαιοσύνης και ιδίως να επισπευστεί ο χρόνος διεκπεραίωσης των εκκρεμουσών υποθέσεων και να ανυψωθεί η ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων.

Είναι ήδη εμφανή σημεία δυσλειτουργικότητας και αναποτελεσματικότητας, που επιδρούν σοβαρά στην εμπιστοσύνη των πολιτών στην απονεμόμενη δικαιοσύνη.

Το πρόβλημα των υπερβολικών καθυστερήσεων καθιστά αναποτελεσματική την δικαστική προστασία και οδηγεί ουσιαστικά σε αρνησιδικία. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της ποινικής δίκης, όπου οι συχνές αναβολές και το περιορισμένο ωράριο εκδίκασης των υποθέσεων αποτελεί μια χαρακτηριστική παθογένεια. Η καθυστερημένη όμως απονομή δικαιοσύνης κλονίζει ασφαλώς την αποτελεσματικότητά της. Δεν θα πρέπει βέβαια να παραγνωρίζεται η ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων, που αποτελεί τον δεύτερο σημαντικό παράγοντα για μια αποτελεσματική και λειτουργική δικαιοσύνη.

Η αύξηση των οργανικών θέσεων των δικαστικών λειτουργών δεν είναι λύση. Είναι μάλλον μια προσωρινή και κακή λύση. Ας αναλογιστούμε οτι συγκριτικά με τον πληθυσμό μας έχουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο τον μεγαλύτερο αριθμό δικαστικών λειτουργών. Πρέπει λοιπόν να προβλέψουμε για την δραστική βελτίωση της κατάστασης σε άλλα μέσα (π.χ. στις πολιτικές υποθέσεις στην ανάπτυξη εξωδίκων τρόπων επίλυσης των διαφορών, όπως είναι η διαμεσολάβηση, η οποία ήδη άρχισε τελευταία να εφαρμόζεται και στις ποινικές υποθέσεις στην επιτάχυνση εκδίκασης των υποθέσεων μέσω περιορισμού των αναβολών και λελογισμένης αύξηση του ωραρίου).

Ένα άλλο ζήτημα που θα πρέπει να μας προβληματίσει είναι η άκριτη ποινικοποίηση συμπεριφορών, που συνιστούν παραβάσεις νόμων, στερούνται όμως ουσιαστικής ποινικής απαξίας. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της συνεχούς ποινικοποιήσεις διοικητικών παραβάσεων, που στερούνται ιδιαίτερης ποινικής απαξίας. Θα πρέπει να τονίσουμε ακόμη την σημασία που έχει η προαγωγή της ηλεκτρονικής λειτουργίας των δικαστικών υπηρεσιών. Εδώ μπορεί να παίξει σπουδαίο ρόλο η ανάπτυξη συστήματος ηλεκτρονικής υποστήριξης των εργασιών της δικαιοσύνης, έτσι ώστε αρκετές διαδικασίες να διεκπεραιώνονται ψηφιακά και να αναπτυχθεί σύστημα επικοινωνίας με τους πολίτες, τους διαδίκους και τους δικηγόρους.

Απαιτείται εξάλλου, να αναμορφωθεί το σύστημα επιθεώρησης και αξιολόγησης των δικαστικών λειτουργών. Ισοπεδωτική αξιολόγηση και προαγωγές ουσιαστικά με βάση την αρχαιότητα στην επετηρίδα σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και στους βαθμούς που απαιτούν εξαιρετικά προσόντα αποτελούν παράγοντες που αποβαίνουν εις βάρος εκείνων των δικαστικών λειτουργών, που έχουν αποδεδειγμένα μοχθήσει και έχουν διακριθεί. Οι επιθεωρητές ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί δεν πρέπει να κληρώνονται, αλλά να επιλέγονται από το αρμόδιο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο για μια διετία με βάση τα προσόντα και την ικανότητα να διεξάγουν μια απολύτως αντικειμενική και αποτελεσματική επιθεώρηση. Επιβοηθητικό ρόλο μπορεί να παίξει σ’ αυτό, μεταξύ άλλων, η δημιουργία μεθοδολογίας ως προς το σύστημα επιθεώρησης αλλά και η ορθολογικότερη διάρθρωση και εξειδίκευση των κριτηρίων αξιολόγησης. Κάθε δικαστικός λειτουργός πρέπει να λαμβάνει πράγματι την αξιολόγηση που του αναλογεί και να εξελίσσεται αποκλειστικά σύμφωνα με αυτήν.

Τέλος, θα ήθελα να σημειώσω πόσο σημαντική είναι για το μέλλον της Δικαιοσύνης η εκπαίδευση των εντασσόμενων στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών νέων δικαστικών λειτουργών. Έχει καίρια σημασία ο εκκολαπτόμενος δικαστικός λειτουργός να μάθει κατά πρώτιστο λόγο να προσανατολίζεται στην ουσιαστική επίλυση της διαφοράς με ευθυκρισία. Έτσι μόνο οικοδομείται το κύρος του δικαστή και εμπεδώνεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στην λειτουργία της Δικαιοσύνης.

Η εκπαίδευση με άλλα λόγια πρέπει να έχει ως κορυφαία προτεραιότητα τον πρακτικό προσανατολισμό, δηλαδή την προετοιμασία του εκπαιδευόμενου για την άσκηση του δικαιοδοτικού έργου. Το θέμα αυτό της εκπαίδευσης των νέων δικαστικών λειτουργών επιδέχεται προς την κατεύθυνση αυτή αρκετές βελτιώσεις.

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ επί του θέματος αυτού και σε μια μελέτη που η Εταιρεία Δικαστικών Μελετών εκπόνησε με τη συνδρομή διακεκριμένων δικαστικών λειτουργών, καθηγητών και δικηγόρων, με τον τίτλο «Συμβολή για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης», που εκδόθηκε το 2015 σε αυτοτελή τόμο και επικεντρώθηκε στην προσέγγιση των χρόνιων προβλημάτων του ελληνικού δικαστικού συστήματος, στην καταγραφή και την ανάδειξη των δυσλειτουργιών του και στην πρόταση τεκμηριωμένα εφαρμόσιμων βελτιώσεων και λύσεων.

Ιωάννης Χαμηλοθώρης – Aρεοπαγίτης ε.τ., πρόεδρος της Εταιρείας Δικαστικών

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή»

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr