Ιωάννης Πανούσης: Ένας εγκληματολόγος αναστοχάζεται

Προ-λογικά

Ρίχνοντας μία ματιά στο Αρχείο μου [με δηλώσεις, συνεντεύξεις, άρθρα της τελευταίας 30ετίας] διαπίστωσα ότι κάποιες απόψεις μου επί συγκεκριμένων εγκλημάτων, ίσως  να έχουν ένα διαχρονικό εγκληματολογικό ενδιαφέρον.

Έτσι αποφάσισα να τις καταγράψω, όπως είχαν ειπωθεί τότε [χωρίς όμως αναφορά σε ονόματα]και να τις κατηγοριοποιήσω, ώστε ν’αποτελέσουν τη βάση ενός επιστημονικού διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων.

Εισαγωγή

Στην εγκληματολογική βιβλιογραφία έχουμε συναντήσει καταραμένους εραστές, δαιμονισμένους θρησκόληπτους, serial killers, εταιρείες δολοφόνων, εξαγριωμένες λέαινες, δράκους, σατανιστές, κανίβαλους, “βασιλιάδες των ορέων”,ψυχρούς εκτελεστές, φονικά δίδυμα [Μπόνυ και Κλάιντ], μαφίες [ιταλικές και κινέζικες], τρομοκράτες κλπ

Κοινός παρανομαστής της εγκληματικότητας ήταν κι εξακολουθεί να είναι-πέραν των συμφερόντων-η σαγήνη του αίματος, η οποία συχνά επενδύεται και με μία kriminalroman ηθική

Από την άλλη αυτή η γοητεία του αποτρόπαιου, του αρχέγονου τρόμου, του άγριου και θηριώδους εγκλήματος αντί να απωθεί μοιάζει να έλκει το ενδιαφέρον  των μαζών.

“Οι φονιάδες αρέσουν στο λαό”, έγραφε ο Ιονέσκο, καθώς ανακαλύπτουν σε εκείνους ένα sui generis  ιπποτισμό, έναν αντιεξουσιαστικό συμβολισμό, μία κοινωνική αντίσταση

Όλα τα παραπάνω μπορεί να ‘εξορκίζουν’ το φόβο του θανάτου, όμως στην πραγματικότητα συχνά νομιμοποιούν ασύγγνωστα την εγκληματικότητα ή εξαγνίζουν άκριτα τον κάθε εγκληματία

1.υπάρχει επικίνδυνος εγκληματίας;

Δεν θα ασχοληθώ με το σχετικό εγκληματολογικό προβληματισμό. Έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες και έχουν υποστηριχθεί αρκετές αντιφατικές απόψεις. Θεωρώ όμως ‘επικίνδυνο άτομο’ αυτόν που είναι αποφασισμένος να φτάσει στα άκρα, να τα παίζει ‘όλα για όλα’, έξω και πέρα από κανόνες νόμου, κοινωνίας και ηθικής

Δράστες ,που για να διατηρήσουν την αυτο-εικόνα του ‘σκληρού κι αδίστακτου’ σκοτώνουν χωρίς αιτία και οίκτο, λειτουργούν σαν “ανασφάλιστη χειρομβοβίδα” κατά παντός , συγκροτούν  κατά τη γνώμη μου το εγκληματικό προφίλ “του εχθρού των ανθρώπων” [όποιοι κι αν είναι αυτοί]

Μπορεί να εμφανίζονται [και να προβάλλονται από μερικά ΜΜΕ] σαν ‘πληγωμένα ζώα’, που τρέφουν μίσος κατά εκείνων που τους αδίκησαν, όμως στις περισσότερες περιπτώσεις δεν δρουν ως χαμένοι που σπέρνουν στο χαμό και σε άλλους, ούτε ως εκδικητές που αντεκδικούνται. Δολοφονώντας ‘για το τίποτα’ απλώς αποκτούν ταυτότητα και κύρος στον υπό-κοσμο όπου κιούνται. Αυτό και μόνο τους ενδιαφέρει, όποιες αναλύσεις κι αν κάνουν οι πάσης φύσης υπέρμαχοι της αθωότητας[;] των επικίνδυνων εγκληματιών

2.υπάρχει εγκληματίας με ‘διπλό πρόσωπο’;

Η διπλή προσωπικότητα, η πλήρως διχασμένη, η μετέωρη βίωση δύο διαφορετικών ζωών/κόσμων συναντάται συνήθως στους ψυχασθενείς εγκληματίες, ή σε δράστες στους οποίους ο παράγων ‘μανία’ παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην πράξη τους[πυρομανής, κλεπτομανής κλπ].Οι μεν ψυχασθενείς ‘δεν ανα-γνωρίζουν τον άλλον εαυτό τους’, οι δε ‘…μανείς δεν μπορούν να ελέγξουν την εσωτερική παθολογική παρόρμησή τους’.

Πρέπει επίσης να αναφερθούμε και στο ‘ναρκισσιστικό’ εγκληματία ,ο οποίος έχει παγιδευτεί στο ‘στάδιο του καθρέφτη’, δηλαδή σ’ένα φανταστικό κόσμο, όπου η εικόνα και η [αυτο]καταστροφή της συναντιώνται, δίχως το υποκείμενο να δέχεται ότι ‘έβαλε την υπογραφή του’. Πρόκειται για μία ενέργεια απελευθέρωσης από ένα ασυνείδητο αίσθημα ενοχής.

Υπόγειες λειτουργίες τύπου ‘Δόκτωρ Τζέκυλ και Μίστερ Χάιντ’ συναντάμε τέλος τόσο στα τελετουργικά εγκλήματα [π.χ σατανιστές],όσο και στα εγκλήματα διαφόρων Δράκων κλπ

Ο δράστης με ‘οιονεί –διπλό πρόσωπο’ ή ένα double left πρόσωπο είναι σαν να φοράει μάσκα .Άλλη όμως εγκληματολογική προσέγγιση χρειάζεται για τον παραληρηματικό σωματικό μετασχηματισμό εκείνων που νομίζουν ότι είναι λυκάνθρωποι  κι άλλη για την περίπτωση του ‘έντιμου κύριου’ που παίζει διπλούς ρόλους[το πρωί νόμιμος οικογενειάρχης και το βράδυ έμπορος ναρκωτικών]

Μιάς και αναφερόμαστε σε ‘μάσκα’ δεν πρέπει να παραβλέπουμε τη ‘μάσκα του τιμωρού’ που συχνά-πυκνά φοράνε κάποιοι ιδεοληπτικοί εγκληματίες, όπου στο νοσηρό τους μυαλό[ή και στο νοσηρό περιβάλλον τους] νομίζουν ότι δολοφονώντας αθώους ανθρώπους απονέμουν [τη δική τους] δικαιοσύνη  φανατισμού και μίσους

3.υπάρχει ασφαλής κρατούμενος;

Η φυλακή έχει τους δικούς της κανόνες συμβίωσης κι επιβίωσης. Τα διάφορα κυκλώματα[σκληρών, πλουσίων, αλλοδαπών, σωφρονιστικών υπαλλήλων κλπ]καταπιέζουν σε δεύτερο βαθμό τον κρατούμενο, ζητώντας του να ενταχθεί σε μία ομάδα για να τύχει κάποιων προνομίων

Επειδή η ελληνική κοινωνία, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, δεν πολυσκοτίζεται για το τι συμβαίνει μέσα στις φυλακές[έχοντας εφησυχάσει αφού υπήχθησαν στο Υπουργείο Δημόσιας τάξης[;] και μετονομάστηκαν κατ’ευφημισμόν σε ‘καταστήματα κράτησης’],ούτε συμβάλλει στην κοινωνική επανένταξη των αποφυλακιζόμενων, ο κάθε κρατούμενος έχει το αίσθημα του αβοήθητου ,ότι δηλαδή έχει εγκαταλειφθεί στην [κακή του]μοίρα

Προφανώς θα μπορούσα να αναφερθώ επί μακρόν  στις αυτοκτονίες ,τις δολοφονίες, τα ναρκωτικά μέσα στις φυλακές ή και στις εξεγέρσεις, την εξαθλίωση ή τον καθημερινό φόβο. Θα αρκεστώ μόνο σε ορισμένες προτάσεις, που στοχεύουν στο να δοθεί περισσότερη ασφάλεια στο στερημένο την ελευθερία του άνθρωπο κι όχι στο σύστημα

Χρειαζόμαστε διαφάνεια κι ορατότητα στο σωφρονιστικό σύστημα [με θεσμοθέτηση Σώματος Επισκεπτών],έλεγχο των ελεγχόντων [με Δικαστή έκτισης κυρώσεων κι όχι εισαγγελέα] και  θετικό επιστημονικό παρεμβατισμό[με την ίδρυση Στέγης ημι-ελεύθερης διαβίωσης, ως παράρτημα Νομικής σχολής]

Επι-λογικά

Πάντοτε θα υπάρχει ο θαυμασμός του παράνομου, του ατρόμητου,η φαντασίωση του απαγορευμένου και η γοητεία της περιπετειώδους ζωής. Πάντοτε η κοινωνία του θυμού, της απελπισίας και της οργής θα ζητάει ‘νέους αντί-ήρωες’

Πάντοτε θα υπάρχουν δράστες-θύματα των περιστάσεων και των καταστάσεων, που πονάνε και μετανοιώνουν για όσα έκαναν

Συχνά όμως πίσω από το ηρωικό[;] πρόσωπο του βίαιου ανθρώπου μπορεί να μην κρύβεται ένας αγνός επαναστάτης ,ένας άτυχος εξ ανάγκης δράστης, αλλά μία αρρωστημένη προσωπικότητα

Αυτό ας το συνεκτιμούν όσοι κι όσες ‘αγιοποιούν ‘ τον όποιον εγκληματία και δικαιολογούν το όποιο έγκλημα

*Ιωάννης Πανούσης, Ομότιμος Καθηγητής Εγκληματολογίας

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr