Ιωάννης Πανούσης: Ερωτηματολόγιο προς ευαίσθητους πολίτες

Το ερώτημα που συνέχεια τίθεται είναι το αν ο νόμος ή η κοινωνία εκτοπίζει κι εξορίζει τους εγκληματίες. Μολονότι αιτίες κι αποτελέσματα διαπλέκονται θα επιχειρήσω να θέσω το πλαίσιο του σχετικού προβληματισμού μέσω επιμέρους ερωτημάτων.

1.μήπως η κοινωνία αρέσκεται στο να (ξανά) βλέπει την πρωτόγονη και βάρβαρη εικόνα της στο πρόσωπο των εγκληματιών (της);

2.οι ‘εντός των τειχών’ διαφοροποιούνται από τους ‘εκτός’ μόνο και μόνο γιατί είναι ‘εντός’ ή γιατί έχουν χρεωθεί το ανεξίτηλο στίγμα του εχθρού της κοινωνίας;

3.ο πρώην κρατούμενος έχει δικαίωμα να ξανά-ζήσει με ‘άλλη ταυτότητα’ ή το μόνο που του απομένει μετά την αποφυλάκιση είναι να υποστεί το δεύτερο, κοινωνικό αυτή τη φορά, ‘εγκλεισμό’ στην αδιαφορία και την απόρριψη;

4.τα δικαιώματα αφορούν αποκλειστικά τους ελεύθερους ανθρώπους ή η εγγενής ανθρώπινη αξιοπρέπεια (inherent dignity of human beings) επεκτείνεται και στους φυλακισμένους;

5.οι κρατούμενοι κατά-δικάζουν και τον εαυτό τους για το έγκλημα που διέπραξαν ή ρίχνουν όλο το φταίξιμο στην ‘άδικη κοινωνία’;

6.ο ‘εξαγνιστικός φόβος’ και οι ‘τεχνικές οδύνης’ των φυλακών στοχεύουν στην εξιλέωση, την εκδίκηση ή την ταπείνωση των κρατουμένων, ως οριστικά ηττημένων της ζωής;

7.πώς να αλλάξει την αυτοεικόνα του ο κρατούμενος (αν προφανώς το θέλει) ή και να συμφιλιωθεί με τον ‘καλό εαυτό του’ όταν αισθάνεται ότι ζει κι επιβιώνει σ’ ένα χώρο που μοιάζει με κοινωνικό καλάθι αχρήστων;

8.έχει κάποιος ειδικός σκεφτεί ότι ο μοναδικός ‘προσωπικός χώρος ελευθερίας’ που συχνά απομένει στον κρατούμενο είναι το κελί του;

9.ποιός από τους κήνσορες συνειδητοποιεί ότι τα υπολείμματα της ελευθερίας της βούλησης πολλών κρατουμένων συμπυκνώνονται στην επιλογή του τρόπου διαβίωσης/συμβίωσης με τους άλλους συγκρατούμενους και δη τους σκληρούς;

10.με ποιόν ηθικό κώδικα μπορεί να κινηθεί ένας κρατούμενος μέσα στη φυλακή για ν’ αντιμετωπίσει τη βία των ισχυρών ή και των φυλάκων, αλλά και τη διαφθορά;

Τα παραπάνω, ενδεικτικά και μόνον, ερωτήματα δεν έχουν ως στόχο να αποτελέσουν μέρος ενός εγχειριδίου Σωφρονιστικής, αλλά να δώσουν τροφή για σκέψη σε όσους εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι η φυλακή έχει ωφελιμιστικό, αναμορφωτικό, βελτιωτικό ή αποκαταστατικό χαρακτήρα κι ότι δεν αποτελεί την αρχή ενός κοινωνικού και προσωπικού θανάτου

ΥΓ. Το ζητούμενο δεν είναι να περι-γράφουμε τη δυστοπία των φυλακών ή να προωθούμε σωφρονιστικές χίμαιρες (μέσω νέων ‘μοντέλων σκοπού’(goal models) ,αλλά να συμφωνήσουμε, πρωτίστως ως κοινωνία, ότι οι κρατούμενοι είναι ‘δικοί μας κρατούμενοι’

ΥΓ. Είναι άραγε πολύ εσφαλμένη η εντύπωσή μου ότι μετά την υπαγωγή των φυλακών στην αρμοδιότητα του Υπουργείου δημόσιας τάξης (αφαιρώντας την από το Υπουργείο δικαιοσύνης) προέχει η ασφάλεια των φυλακών από την άσκηση (κάποιου είδους) ορθολογικής σωφρονιστικής πολιτικής;

*Ιωάννης Πανούσης, Ομότιμος Καθηγητής Εγκληματολογίας

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr