Κωνσταντίνος Δούβλης: Τα όπλα δε σκοτώνουν, οι άνθρωποι σκοτώνουν

Ακόμα θυμάμαι την πρώτη μου επαφή με όπλα όταν σπούδαζα στις ΗΠΑ. Η πιο συνηθισμένη ατάκα σχετικά με τη διασκέδαση και την εκτόνωση των συμφοιτητών μου (και όχι μόνο) ήταν «ας πάμε να πυροβολήσουμε μερικά κουτάκια μπύρας».

Στην παρατήρηση μου ότι αυτό δεν είναι διασκέδαση αλλά μάλλον μια επικίνδυνη συνήθεια, με κοιτούσαν παράξενα.

Όταν δε επέμεινα θυμίζοντας τους περιστατικά σαν το προχθεσινό στο Texas, μου απαντούσαν με το αφοπλιστικό:

Guns don’t kill people, people kill people! ( τα όπλα δε σκοτώνουν, οι άνθρωποι σκοτώνουν)

Τότε συνειδητοποίησα για πρώτη φορά τη σημασία της κουλτούρας μιας χώρας και πόσο καθοριστικό ρόλο παίζει στην διαμόρφωση πρακτικών συμπεριφορών και διαμόρφωσης ενός ιδιαίτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.

Τότε αντιλήφθηκα πως δε μπορείς να χρησιμοποιείς τα δικά σου κριτήρια, τη δική σου νοοτροπία και τον δικό σου αξιακό κώδικα για να αξιολογείς και να κρίνεις την κουλτούρα ενός άλλου λαού.

Δεν είναι δίκαιο και δεν είναι και αποτελεσματικό…

Πολλά λέγονται και γράφονται για τα πραγματικά πολυάριθμα, περιστατικά ένοπλης βίας στις ΗΠΑ. Συνήθως αποδίδονται στους χαλαρούς Νόμους περί οπλοκατοχής που έχουν (κάποιες, όχι όλες) οι Πολιτείες καθώς και στην μεγάλη διαθεσιμότητα όπλων στη χώρα.

Αν και υπάρχουν ψήγματα αλήθειας και στις δύο αυτές παρατηρήσεις, άποψη μου είναι ότι δεν επαρκούν για να εξηγήσουν το φαινόμενο.

Ας επιχειρήσουμε μια σύντομη ανάλυση της πρακτικής της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ.

Το ζήτημα της εμμονής με τα όπλα στη χώρα δεν είναι συγκυριακό ούτε κάποιας μορφής «τρέλα» που έχουν οι Αμερικάνοι με την ιδέα του να κατέχουν πυροβόλα όπλα.

Όσο και αν μας φαίνεται παράλογο, είναι γι αυτούς ζήτημα ταυτοτικό.

Η απαρχή του ζητήματος βρίσκεται στο Δεύτερο Άρθρο του Αμερικανικού Συντάγματος που προβλέπει ότι το δικαίωμα στη κατοχή όπλων καθώς και η σύσταση μιας παραστρατιωτικής δομής (militia) δεν πρέπει να παρεμποδίζονται.

Αυτή είναι μια πρόβλεψη που έχει τις ρίζες της στον Βρετανικό Νόμο που επιβλήθηκε στη χώρα κατά τη διάρκεια της Βρετανικής κατοχής και επικυρώθηκε to 1791 μαζί με άλλα άρθρα της χάρτας δικαιωμάτων. ( Bill of Rights.)

Κατά το πέρασμα του χρόνου, το άρθρο αυτό επικυρώθηκε περαιτέρω με δικαστικές αποφάσεις  για την αυτοάμυνα εντός των οικιών, με κάποιους περιορισμούς φυσικά  όπως , για παράδειγμα,  ως προς τους ψυχικά ασθενείς.

Πως δικαιολογείται όμως η ύπαρξη και η δράση παραστρατιωτικών οργανώσεων ( militias) μέσα σ ένα σύγχρονο και βαθιά δημοκρατικό κράτος?

Ακριβώς λόγω της προσπάθειας για προστασία της ανεξαρτησίας και της δημοκρατίας. Ας μη λησμονούμε, ότι οι ΗΠΑ είναι μια Ομοσπονδία ανεξαρτήτων Πολιτειών-Κρατών, στα πρότυπα οργάνωσης της Αρχαίας Ελλάδας.

Οι πολιτείες έχουν πολύ έντονο το αίσθημα της ανεξαρτησίας κάτι που έχει περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο των πολιτών.

Ο James Madison, ένας από τους «πατέρες» (ιδρυτές) του κράτους των ΗΠΑ και 4^ος πρόεδρος, είχε γράψει κάποτε ότι μια παραστρατιωτική οργάνωση μπορεί και πρέπει να είναι σε θέση να αμυνθεί ενός ομοσπονδιακού στρατού που θα θελήσει να απειλήσει την ανεξαρτησία μιας Πολιτείας. Πλέον αυτές οι οργανώσεις έχουν ενσωματωθεί στην Εθνοφρουρά αν και ακόμα υπάρχουν και ανοργάνωτες τέτοιες ομάδες.

Μια ακόμα ανάμνηση εδώ. Όταν τους είπα κάποτε στην Αμερική η ύπαρξη των militias μου φαίνεται  παράλογη, μου απάντησαν, ότι φαινόμενα όπως της χούντας που ζήσατε στην Ελλάδα θα είχαν αποφευχθεί με έναν τέτοιο μηχανισμό….

Αυτά ως μια μικρή αναδρομή για να αντιληφθεί κάνεις τις ρίζες του φαινομένου και να κάνει τους απαραίτητους συνειρμούς για το πως εδραιώθηκε αυτή η πρακτική ιστορικά και κοινωνικά.

Στο ίδιο πνεύμα, υφίστανται και οι νομικές προβλέψεις για την οπλοκατοχή. Οι διαφορές από Πολιτεία σε Πολιτεία είναι αρκετές και ενίοτε έντονες.

Το  Texas έχει πολύ χαλαρούς Νόμους. Το Illinois  και η California αυστηρούς.

Ας μη λησμονούμε, ότι το Τέξας ανήκει στο Νότο, οπού κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού εμφυλίου ήταν αντίθετο στην ομοσπονδιακή οργάνωση του κράτους…

Ας εξετάσουμε λοιπόν το ζήτημα της νομοθεσίας. Αφού σημειώσουμε, ότι ακόμα και σε Πολιτείες με χαλαρή νομοθεσία ως προς την οπλοκατοχή, εξακολουθεί να απαγορεύεται η οπλοχρησία (εκτός από περιπτώσεις αυτοάμυνας).

Η ύπαρξη αυστηρών νόμων δεν διασφαλίζει κοινωνική συμμόρφωση από μόνη της. Δε χρειάζεται να αναφερθώ σε πολλά παραδείγματα, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας…

Θα αναφέρω ενδεικτικά, ότι δίπλα στις ΗΠΑ, στη χώρα του Μεξικό,  οι νόμοι για οπλοκατοχή είναι δρακόντειοι. Λόγω όμως της κοινωνικής και πολιτικής υστέρησης της χώρας, το έγκλημα καλπάζει και κακουργηματικές άρξεις όπως δολοφονίες και απαγωγές αποτελούν τμήμα της καθημερινότητας.

Στις ΗΠΑ δε η εφαρμογή των Νόμων, όπως γνωρίζει οποίος τις έχει επισκεφτεί  έστω και ως τουρίστας, είναι πολύ πιο αυστηρή από κάθε ευρωπαϊκή χώρα.

Τι συμβαίνει λοιπόν?

Άποψη μου είναι, ότι το ζήτημα της ψυχικής υγείας είναι ο καθοριστικός παράγοντας.

Θα συσχετίσω μάλιστα το ζήτημα οπλοχρησίας στις ΗΠΑ με ένα άλλο έντονο φαινόμενο στη χώρα, αυτό των αστέγων.

Όταν περπατά κανείς σε πολλούς δρόμους Αμερικάνικων μεγαλουπόλεων, συναντά αστέγους, οι οποίοι ζητιανεύουν «ψιλά» από περαστικούς. Μάλιστα επειδή τα προηγούμενα χρονιά το έκαναν επιθετικά, η αστυνομία άρχισε να αστυνομεύει εντατικά την συμπεριφορά των αστέγων (aggressive panhandling)

Το πρώτο πράγμα που αναρωτήθηκα, ήταν πως είναι δυνατόν στη γη της ευημερίας να υπάρχουν τόσοι άστεγοι. Βλέπετε και εγώ ( όπως πολλοί άλλοι) συσχέτισα την έλλειψη στέγης με την φτώχεια.

Ουδέν αναληθέστερο τούτου.

Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης μου στην εγκληματολογία, εργάστηκα και στην αστυνομία (ΝΥ κ Σικάγο) αλλά και ως μαθητευόμενος σε πολλές κοινωνικές υπηρεσίες. Εκεί πληροφορήθηκα, ότι σε ποσοστό άνω του 80% οι άστεγοι είναι ψυχικά ασθενείς και χρήστες ναρκωτικών.

Στις ΗΠΑ είχε προχωρήσει τότε η πρακτική της αποασυλοποίησης (deinstitutionalization) , δηλαδή της αποδέσμευσης από τα ψυχιατρεία  ασθενών με σχετικά ηπία συμπτώματα. Λόγω έλλειψης ισχυρών οικογενειακών δεσμών όλοι αυτοί κατέληξαν στον δρόμο κ ενεπλάκησαν στη χρήση (και στο εμπόριο) ναρκωτικών.

Κάτι παρόμοιο φαίνεται να συμβαίνει και στο ζήτημα της οπλοκατοχής και οπλοχρησίας.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο δράστης του προσφάτου περιστατικού στο Τέξας προέρχεται από διαλυμένη οικογένεια με μητέρα χρήστη ναρκωτικών και τα προβλήματα, που αυτή η κατάσταση επιφέρει.

Το ασταθές οικογενειακό περιβάλλον, η χρήση ναρκωτικών από τους γονείς και οι προεκτάσεις στην επιμέλεια των τέκνων φαίνεται να αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την ύπαρξη νοσηρών φαινομένων, σαν αυτά που πληροφορούμαστε τακτικά από την άλλη άκρη του Ατλαντικού.

Το παρόν άρθρο δεν αποτελεί φυσικά ενδελεχή ανάλυση του φαινομένου. Δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου, άλλωστε ένα ενημερωτικό άρθρο δε προσφέρεται για λεπτομερείς αναλύσεις συνθέτων κοινωνικών φαινομένων.

Επιχείρησα να αναδείξω απλώς μια άλλη πτυχή του ζητήματος, ώστε να ξεφύγουμε από τα τετριμμένα κλισέ που είναι πολλά στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Ας μη λησμονούμε, ότι σύνθετα κοινωνικά προβλήματα δεν έχουν απλοϊκές λύσεις ούτε πάντα το προφανές είναι και αληθές…

*Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr