Κωνσταντίνος Γώγος: Πυρκαγιά και δικαίωμα αποζημίωσης

Οι πρόσφατες πυρκαγιές σε διάφορα σημεία της Ελλάδας έφεραν στη μνήμη μας τραγικά γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος αλλά άφησαν πίσω τους και τεράστιες ζημιές σε φθορές και ολικές καταστροφές σε περιουσίες πολιτών.

Ο πολίτης πρέπει να κατανοήσει ότι δεν είμαστε έρμαια οποιασδήποτε εκάστοτε πολιτικής πρωτοβουλίας για αποζημίωση αλλά αντιθέτως ο καθένας από εμάς έχει Συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα και οφείλει να τα διεκδικήσει. Δυστυχώς, η έλλειψη γνώση, τα οικονομικά ζητήματα, η έλλειψη βασικών νομικών γνώσεων οδηγούν το πολίτη σε αδιέξοδο όταν επί της ουσίας κάθε μορφής τέτοια καταστροφή θα πρέπει να τον οδηγεί σε άμεση απαίτηση ευθυνών διά της δικαστικής οδού.

Η καταστροφή της περιουσίας από πυρκαγιά σαφώς και μπορεί να οδηγήσει σε δικαίωμα άσκησης ενδίκων μέσων κατά του Ελληνικού Δημοσίου για πράξεις και παραλήψεις που οδήγησαν στο καταστροφικό αποτέλεσμα και με την προϋπόθεση ύπαρξης αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ αποτελέσματος και πράξεων ή παραλήψεων της Διοίκησης. Προσωπική άποψη του γράφοντας η καταστροφή διά πυρκαγιάς της οικείας οποιουδήποτε μία απλή καθημερινή ημέρα του καλοκαιριού προφανώς και γεννά δικαιώματα αποζημίωσης από το Δημόσιο

Ενδεικτική είναι η απόφαση για το Μάτι (υπ’ αριθμ. 8941/2023 ΔΠρΑθηνών) η οποία αναφέρει:

«…Ο Εισαγωγικός Νόμος του Αστικού Κώδικα (Εισ.Ν.Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄ 164) ορίζει στο άρθρο 105 ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος» και στο άρθρο 106 ότι: «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους». Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, ευθύνη προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνο από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου, των Ο.Τ.Α. ή ν.π.δ.δ. ή από παραλείψεις οφειλόμενων νόμιμων υλικών ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με τα ιδιαίτερα καθήκοντα της θέσης τους και την οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών ή των υπηρεσιών Ο.Τ.Α. ή ν.π.δ.δ. και δεν συνάπτονται με την ιδιωτική διαχείριση του Δημοσίου, των Ο.Τ.Α. ή ν.π.δ.δ. ούτε οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα οργάνου που ενήργησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων (ΑΕΔ 5/1995, ΣτΕ 908/2022, 621/2021, 1033/2019, 2430/2018.). Εξάλλου, υπάρχει ευθύνη του Δημοσίου, του οικείου Ο.Τ.Α. ή ν.π.δ.δ. τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνο όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία και τους οικείους κανονισμούς, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης (ΣτΕ 224/2023, 1202/2022, 228/2021, 1594/2020, 1704/2019, 877/2013 7μ. κ.ά.). Ο κατά τα ανωτέρω παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξεως, παραλείψεως ή υλικής ενέργειας αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του Δημοσίου ή του ν.π.δ.δ. χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του (ΣτΕ 1638/2022, 1972/2021 7μ., 2473/2019, 4133/2011 7μ.). Απαραίτητη, πάντως, προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημίωσης είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημόσιου οργάνου ή του οργάνου του Ο.Τ.Α. ή ν.π.δ.δ. και της ζημίας που επήλθε. Αιτιώδης δε σύνδεσμος υπάρχει όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψη αυτής εκ μέρους του οργάνου του Δημοσίου ή των υπηρεσιών Ο.Τ.Α. ή ν.π.δ.δ. είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά, κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων, να επιφέρει την ζημία και την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση (ΣτΕ 252/2020, σκ. 6, 842/2019, σκ. 3, 1957/2018, σκ. 2). Ειδικώς, σε περίπτωση συνδρομής αλληλοδιαδόχων ζημιογόνων συμπεριφορών (πράξεων, παραλείψεων ή υλικών ενεργειών), οι οποίες χαρακτηρίζονται από συνεκτική ενότητα, τα Δικαστήρια της ουσίας πρέπει να εξετάζουν, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής, προκειμένου να κρίνουν την ύπαρξη ή μη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ των συμπεριφορών αυτών και της επελθούσας ζημίας, κάθε παράνομη και ζημιογόνο συμπεριφορά όχι μόνο αυτοτελώς αλλά και σωρευτικώς, δηλαδή οφείλουν να εκτιμήσουν κατά πόσο οι διαπιστωθείσες από αυτά παράνομες και ζημιογόνες συμπεριφορές, λαμβανόμενες υπ’ όψιν ως ενιαίο σύνολο, ήταν ικανές και πρόσφορες να επιφέρουν το ζημιογόνο αποτέλεσμα (ΣτΕ 2888/2020, 4410/2015 σκ.5). Εξάλλου, ως διδάγματα της κοινής πείρας νοούνται και οι γενικές αρχές για την επίδραση των φυσικών φαινομένων και την εξέλιξη των βιοτικών σχέσεων που αντλούνται από την εμπειρική πραγματικότητα (ΣτΕ 1500/2022). Σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν υφίσταται υποχρέωση προς αποζημίωση όταν πρόκειται για περιπτώσεις ασυνήθεις και απρόβλεπτες που υπερβαίνουν τις δυνατότητες των οργάνων και ανάγονται, έτσι, στην έννοια της ανωτέρας βίας (ΣτΕ 2874 – 6/2020, πρβλ. ΣτΕ 724/2017, 1048 – 9/2016, 3693/2005 7μ., 312/2003). Ειδικότερα, στην αόριστη αυτή νομική έννοια της ανωτέρας βίας, που αποτελεί απαλλακτικό λόγο επιφέροντας τη διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου και όχι την άρση της παρανομίας, εμπίπτει κάθε γεγονός, το οποίο, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ήταν αιφνίδιο και απρόβλεπτο και δεν μπορούσε να αποτραπεί με μέτρα άκρας σύνεσης και επιμέλειας (ΣτΕ 1778-81/2022, 1964-72/2021 7μ.). Περαιτέρω, η υποχρέωση του Δημοσίου και των λοιπών ν.π.δ.δ. προς αποζημίωση αίρεται στην περίπτωση που η γενεσιουργός της ζημίας πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψη υλικής ενέργειας έλαβε χώρα κατά παράβαση διάταξης η οποία έχει θεσπισθεί αποκλειστικά χάριν του γενικού συμφέροντος, όχι όμως και στην περίπτωση που η παραβιασθείσαδιάταξη αποβλέπει, παραλλήλως προς την προστασία του γενικού συμφέροντος, και στην προστασία δικαιώματος ή συμφέροντος των κατ’ ιδίαν προσώπων (ΣτΕ 7μ. 393/2010, ΣτΕ 2272/2020, 895/2014, 3124/2011, 2783/2010). Κατά τα λοιπά, πάντως, εάν η ζημία οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του ζημιωθέντος, δεν οφείλεται αποζημίωση (ΣτΕ 2240/2021, 228/2021). Πρέπει όμως η πράξη του ζημιωθέντος να έχει συντελέσει στην πρόκληση της ζημίας και να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος της υπαίτιας πράξης του ζημιωθέντος με την πρόκληση ή την έκταση της ζημίας (ΣτΕ 1202/2022 σκ. 13, 2240/2021 σκ.12, 1909/2020 σκ.8).

Καθίσταται επομένως και από τη νομολογία δεδομένο ότι ο πολίτης δε θα πρέπει να μείνει εκτεθειμένος περιμένοντας αν θα υπάρξει οποιαδήποτε πιθανή νομοθετική πρωτοβουλία για ενδεχόμενη αποζημίωση αλλά θα πρέπει να κυνηγήσει αυτή διά της δικαστικής οδού.

* Κωνσταντίνος Χ. Γώγος, Δικηγόρος Αθηνών 

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr