Κωνσταντίνος Παπαναστασίου: Απόφαση σταθμός του ΕΔΔΑ – Καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας

Kαταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος ταχείας εκδίκασης αίτησης άρσης προσωρινής κράτησης Απόφαση ΕΔΔΑ Μπέλτσιος κ. Ελλάδας, 28.11.2023 1. Ένας εκ των κατηγορουμένων στην πολύκροτη υπόθεση αγοράς από τα Ελληνικά Ναυπηγεία των γερμανικών υποβρυχίων το 2000 και 2002, ο κ. Ιωάννης Μπέλτσιος, προσέφυγε κατά του Ελληνικού Δημοσίου στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων/ΕΔΔΑ και κατήγαγε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα νομική νίκη. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Μπέλτσιος και σαράντα ακόμη άτομα είχαν κατηγορηθεί ότι είχαν παράνομα συνδράμει το γερμανικό κονσόρτσιουμ Η.-F. στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει τις σχετικές δημόσιες συμβάσεις σε βάρος των Γάλλων ανταγωνιστικών του. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι είχε υποσχεθεί και μεταφέρει χρήματα στον τότε Υπουργό Εθνικής Άμυνας και σε ανώτατα διευθυντικά στελέχη των Ελληνικών Ναυπηγείων. Στο πλαίσιο της ποινικής δίκης, ο κ. Μπέλτσιος τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση στις 13.1.2014, η οποία ανανεώθηκε για επιπλέον έξι μήνες, έως τις 13.1.2015.

Προηγουμένως, στις 6.6.2014, είχε απορριφθεί, με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών, προσφυγή εναντίον της απόφασης προσωρινής κράτησης, η οποία είχε κατατεθεί από τον κ. Μπέλτσιο πριν από περίπου τεσσερισήμισι μήνες, στις 23.1.202. Η δε προσφυγή ενώπιον του ΕΔΔΑ κατατέθηκε στις 29.7.2014. 2. Ο κ. Μπέλτσιος υποστήριξε, καταρχάς, ότι η ελληνική δικαιοσύνη παραβίασε σε βάρος του το τεκμήριο της αθωότητας του άρθρου 6 παρ. 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Συγκεκριμένα, στην έτερη, αλλά συναφή υπόθεση με κύριο κατηγορούμενο τον πρώην Υπουργό Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) Άκη Τσοχατζόπουλο (ο κ. Μπέλτσιος δεν περιλαμβανόταν σε αυτό το κατηγορητήριο), το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων, και μάλιστα σε διάφορα σημεία, της καταδικαστικής απόφασής του στις 7.10.2013, αναφερόταν, ωσάν να επρόκειτο για αποδεδειγμένο γεγονός, στον κ. Μπέλτσιο ως ένα από τα πρόσωπα που χρημάτιζαν Έλληνες αξιωματούχους για λογαριασμό της γερμανικής εταιρείας. Το Ελληνικό Δημόσιο υποστήριξε, από την πλευρά του, ότι το τεκμήριο της αθωότητας δεν τύγχανε εφαρμογής εν προκειμένω, προβάλλοντας διάφορα επιχειρήματα, ως εξής: (α) η υπόθεση του πρώην ΥΠΕΘΑ και η υπό εξέταση του κ. Μπέλτσιου δεν συνδέονταν μεταξύ τους, (β) ο κ. Μπέλτσιος δεν μπορούσε να έχει υπάρξει θύμα παραβίασης του τεκμηρίου αθωότητας, αφού, όταν προσέφυγε στο ΕΔΔΑ, δεν είχε ακόμη παραπεμφθεί στο ακροατήριο, (γ) τα επίμαχα αποσπάσματα της απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων δεν είχαν καμία αρνητική επίπτωση στο πλαίσιο της ποινικής υπόθεσης του κ. Μπέλτσιου, ο οποίος εν τέλει αθωώθηκε λόγω συμπλήρωσης του χρόνου παραγραφής.

Το Δικαστήριο του Στρασβούργου, επικαλούμενο πάγια νομολογία του, απορρίπτει το σύνολο της ως άνω επιχειρηματολογίας. Εξίσου, το ΕΔΔΑ απορρίπτει έτερο επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο η προσφυγή είναι απαράδεκτη επειδή ο προσφεύγων δεν εξάντλησε τα εσωτερικά ένδικα μέσα και, συγκεκριμένα, δεν άσκησε αγωγή δυνάμει του ά. 105 του Εισαγωγικού Νόμου του ΑΚ. Εν προκειμένω, το Ελληνικό Δημόσιο επικαλέστηκε την απόφαση Αναστασάκος κ. ά. κ. Ελλάδας, 3.5.2011. Ωστόσο, το Δικαστήριο τονίζει ότι η εν λόγω υπόθεση διαφοροποιούνταν «σαφώς» από την υπό εξέταση, καθώς αφορούσε σε ζημία που προκλήθηκε εξαιτίας πράξεων ή παραλείψεων της δικαστικής εξουσίας σχετικά με τη δημοσίευση στα μέσα ενημέρωσης εισαγγελικών εγγράφων. Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, η καθ’ ης κυβέρνηση κατέθεσε μεν ορισμένες αποφάσεις που αναγνώριζαν αστική ευθύνη του Δημοσίου, στη βάση αναλογικής εφαρμογής του ά. 105, για προφανή σφάλματα των δικαστικών ή εισαγγελικών αρχών κατά την άσκηση κυρίως διοικητικών καθηκόντων, αλλά καμία εξ αυτών δεν αφορούσε κατάσταση παρόμοια με αυτή του προσφεύγοντα.

Αντίστοιχα κατέπεσε και το τελευταίο επιχείρημα εναντίον του παραδεκτού της προσφυγής -στο σκέλος σχετικά με την προβαλλόμενη παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας, σύμφωνα με το οποίο θα έπρεπε ο προσφεύγων να είχε ασκήσει το ένδικο μέσο του ά. 171 ΚΠΔ, ήτοι ένσταση ακυρότητας της διαδικασίας, όπως αυτή η διάταξη ίσχυε εκείνη την περίοδο. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου επισημαίνει ότι το Ελληνικό Δημόσιο δεν προσκόμισε καμία εφαρμογή της εν λόγω διάταξης σε υπόθεση ανάλογη με την υπό εξέταση. Κατ’ αποτέλεσμα, κρίνει ότι ο προσφεύγων δεν είχε στη διάθεσή του εσωτερικό ένδικο μέσο προσβάσιμο, ικανό να του εξασφαλίσει αποκατάσταση της ζημίας και το οποίο να προσφέρει προοπτικές επιτυχίας. Το Δικαστήριο σημειώνει ότι όταν εκδόθηκε η καταδικαστική σε βάρος του Άκη Τσοχατζόπουλου απόφαση το 2013, η έτερη ποινική διαδικασία εναντίον του κ. Μπέλτσιου είχε ήδη εκκινήσει, οπότε τύγχανε εφαρμογής το ά. 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ.

Επειδή δε οι δύο υποθέσεις ήταν άμεσα συνδεόμενες/directly linked, ήταν κομβικής σημασίας, σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, να υπήρχαν εγγυήσεις που θα διασφάλιζαν ότι οι αποφάσεις στο πλαίσιο της δίκης του κ. Τσοχατζόπουλου δεν θα υπονόμευαν τη νομιμότητα άλλων, μεταγενέστερων, ποινικών διαδικασιών. Αφής στιγμής μάλιστα ο κ. Μπέλτσιος δεν είχε καμία δυνατότητα να παρέμβει στη δίκη Τσοχατζόπουλου για να αμφισβητήσει γεγονότα που τον αφορούσαν (βλ., σύμφωνα με το Δικαστήριο, την απόφαση Navalnyy και Ofitserov κ. Ρωσίας, παρ. 103, 23.2.2016). Το ΕΔΔΑ προσάπτει στον εθνικό δικαστή που εξέδωσε την καταδικαστική απόφαση στην υπόθεση του πρώην ΥΠΕΘΑ τα εξής: (α) ότι δεν διευκρίνισε πως δεν αποφάνθηκε επί της ενοχής του κ. Μπέλτσιου, (β) ότι δεν περιέλαβε αναφορά πως οι ενέργειες του κ. Μπέλτσιου του εξετάζονταν σε άλλη, διακριτή και εκκρεμούσα ακόμη τότε ποινική διαδικασία, (γ) ότι χρησιμοποίησε φρασεολογία που, ιδωμένη στο σύνολό της, συνιστά σαφή κρίση, εν απουσία οριστικής καταδίκης, περί ενοχής του κ. Μπέλτσιου για διάπραξη συγκεκριμένων εγκλημάτων. Υπενθυμίζει, συναφώς, νομολογία του σύμφωνα με την οποία το τεκμήριο αθωότητας αποκλείει κρίση επί της ενοχής εκτός ποινικής διαδικασίας ενώπιον αρμόδιου δικαστηρίου και, τούτο, ανεξαρτήτως εάν στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας προσφέρονται ορισμένες δικονομικές εγγυήσεις (βλ. Böhmer κ. Γερμανίας, παρ. 67, 3.10.2002 και Krebs κ. Γερμανίας, παρ. 59, 20.2.2020). Οπότε, καταλήγει ομόφωνα το Δικαστήριο, τα επίμαχα αποσπάσματα της απόφασης του 2013 συνιστούν παραβίαση του ά. 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ. 3. Δεύτερη προβαλλόμενη παραβίαση αφορά στο δικαίωμα αμφισβήτησης απόφασης προσωρινής κράτησης που απορρέει από το ά. 5 παρ. 4 της ΕΣΔΑ.

Η απόφαση επί της σχετικής προσφυγής του κ. Μπέλτσιου που κατέθεσε στις 23.1.2014 δημοσιεύθηκε στις 6.6.2014, ήτοι 4 μήνες και 14 ημέρες, σύμφωνα με το Δικαστήριο. Χρονικό διάστημα για το οποίο δεν έφερε ευθύνη ο προσφεύγων και που ούτε μπορούσε να δικαιολογηθεί για λόγους πολυπλοκότητας της υπόθεσης. Εξ ου και το ομόφωνο συμπέρασμα του ΕΔΔΑ περί παραβίασης του εν λόγω δικαιώματος της Σύμβασης. 4. Και στο επίκεντρο αυτής της ελληνικής υπόθεσης ενώπιον του φυσικού Δικαστή της Μεγάλης Ευρώπης ήταν δύο παθογένειες της ελληνικής δικαιοσύνης. Αφενός, η παρατηρούμενη συχνά περιφρόνηση του τεκμηρίου αθωότητας, θεμελιώδες δικαίωμα που εν τέλει θυσιάζεται στον βωμό της διαλεύκανσης σκανδάλων εθνικών διαστάσεων. Τη στιγμή μάλιστα που η περιφρούρηση και προστασία του θα μπορούσε να διασφαλισθεί από τα δικαστήρια με ελάχιστη προσπάθεια, επιδεικνύοντας την επιβαλλόμενη προσοχή στη διατύπωση των αποφάσεων που εκδίδουν. Αφετέρου, η πολύπαθη καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης, φαινόμενο του οποίου οι συνέπειες είναι όντως μη αναστρέψιμες όταν πρόκειται για την κράτηση ενός προσώπου.

*Του Κωνσταντίνου Αλεξ. Παπαναστασίου, Δικηγόρου Αθηνών, εξειδικευμένος σε ζητήματα Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr