Κώστας Καρέτσος: Κυβερνητική αδιαφορία για την αναδρομικότητα της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας

Με τον πρόσφατο νόμο 5078/2023 θεσπίστηκε ένα πάγιο αίτημα του δικηγορικού σώματος για επέκταση της εννεάμηνης ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας (επιδότηση 9 μηνών προς 780 ευρώ ανά μήνα μετά το τετράμηνο κύησης και λοχείας) σε όλες τις μητέρες που ασκούν ελεύθερο επάγγελμα και τις αγρότισσες.

Η προαναφερόμενη ρύθμιση έχει αναδρομική ισχύ για μεν τις μητέρες άμισθες δικηγόρους, εφόσον έχουν γεννήσει από 24.9.2023 και μετά, ενώ για τις έμμισθες, εφόσον αυτές έχουν επιδοτηθεί με άδεια μητρότητας και λοχείας, εφαρμόζεται μετά την έναρξη ισχύος του άρθρου 43 του ν. 4997/2022. Είναι γεγονός ότι η ως άνω πολύ ευνοϊκή ρύθμιση, για τη χώρα μας η οποία ως γνωστόν έχει σοβαρότατο πρόβλημα υπογεννητικότητας, θέτει σε δυσμενή θέση τις μητέρες τέκνων που γεννήθηκαν από 1.1.2023 έως και τις 23.09.2023. Ειδικότερα, η κατάτμηση της ειδικής εννεάμηνης παροχής μητρότητας εντός του 2023, σε δικαιούχους και μη δικαιούχους, ανάλογα με την τυχαία ημερομηνία γέννησης των τέκνων τους κατά το ίδιο έτος, οδηγεί στην εισαγωγή αδικαιολόγητων διακρίσεων μεταξύ μητέρων δικηγόρων που αντικειμενικά βρίσκονται ακριβώς στην ίδια θέση.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν.5078/2023, η οποία εξηγεί το σκοπό της νομοθετικής παρέμβασης, ως προς το άρθρο 151 ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Με την προτεινόμενη διάταξη επιδιώκεται η αποκατάσταση της ανισότητας που σημειώνεται μεταξύ μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων ή αγροτισσών στο πεδίο της ανατροφής τέκνου, με τη χορήγηση της ειδικής αυτής παροχής διάρκειας εννέα μηνών από την ΔΥΠΑ».

Σε ό,τι αφορά την επιλογή της ημερομηνίας εφαρμογής του νόμου στην αιτιολογική έκθεση ορίζεται ότι: «Η ημερομηνία της 24ης.9.2023 ως απώτατη ημερομηνία απόκτησης τέκνου ορίστηκε με βάση τις ενωσιακές δεσμεύσεις της χώρας ως προς την προσωρινή διακοπή επαγγέλματος από την αυτοαπασχολούμενη σε περίπτωση απόκτησης τέκνου. Είναι ένα διάστημα 14 εβδομάδων, το οποίο ορίζεται από την Οδηγία 2010/41 και ειδικότερα από τα άρθρα της 7 και 8, όπως αυτά μεταφέρονται στην εσωτερική έννομη τάξη με το άρθρο 6 του ν. 4097/2012. Πρόκειται για το διάστημα που ορίζει ο ενωσιακός νομοθέτης ως το ελάχιστο που μία γυναίκα αυτοαπασχολούμενη διακόπτει προσωρινά το επάγγελμά της λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας».

Η θέση αυτή τεκμαίρεται ως εσφαλμένη, αφού τα επίμαχα άρθρα της εισαγόμενης στο εθνικό δίκαιο Οδηγίας 2010/41/ΕΕ δεν καθορίζουν το εν λόγω διάστημα, αλλά το αφήνουν στη διακριτική ευχέρεια του εθνικού νομοθέτη, κατά τις ισχύουσες διατάξεις. Ειδικότερα, το άρθρο 8 παρ. 1 της Οδηγίας ορίζει ότι: «Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι στις αυτοαπασχολούμενες εργαζόμενες γυναίκες, στις γυναίκες συζύγους και στις συντρόφους συμβίωσης κατά το άρθρο 2, μπορεί να χορηγείται, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, ικανό επίδομα μητρότητας, το οποίο επιτρέπει τη διακοπή της επαγγελματικής τους δραστηριότητας λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας για τουλάχιστον 14 εβδομάδες».

Εφόσον, επομένως, στο ως άνω άρθρο 8 παρ. 1 της Οδηγίας 2010/41/ΕΕ η προθεσμία των 14 εβδομάδων δεν ορίζεται ως αποκλειστική και υποχρεωτική, αλλά ως ελάχιστη, ο εθνικός νομοθέτης δεσμεύεται να μην ορίσει μικρότερη προθεσμία, μπορεί όμως να ορίσει και μεγαλύτερη. Συνεπώς, ο εθνικός νομοθέτης κατά τη θέσπιση του άρθρου 151 Ν. Ν.5078/2023, είχε τη διακριτική ευχέρεια να ορίσει προθεσμία μεγαλύτερη των 14 εβδομάδων και δεν είχε καμία δέσμευση από το ενωσιακό δίκαιο να διαχωρίσει τις μητέρες των παιδιών, που γεννήθηκαν εντός του 2023, σε δύο κατηγορίες, με βάση το χρόνο γέννησης του παιδιού τους.

Στο πλαίσιο αυτό, η ρύθμιση του άρθρου 151 Ν.5078/2023, στο μέτρο που εισάγει ένα καθεστώς δυο ταχυτήτων, με ένα τυχαίο χρονολογικό και όχι αξιολογικό κριτήριο της ατομικής κατάστασης δικαιούχων, παραβιάζει την συνταγματική αρχή της ισότητας, τα άρθρα 8 (προστασία οικογενειακής ζωής) και 14 (απαγόρευση διακρίσεων) της ΕΣΔΑ. Ομοίως η νομολογία, εθνική και ενωσιακή (ΔΕΚ), αλλά και αυτή του ΕΔΔΑ, επιβάλλει την ομοιόμορφη μεταχείριση προσώπων που τελούν υπό τις αυτές ή παρόμοιες συνθήκες, όπως εν προκειμένω όλες οι μητέρες αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες, οι οποίες απέκτησαν τέκνα εντός του 2023.

Επιπλέον, δεδομένου ότι η από 22.01.2024 ανακοίνωση των αρμόδιων Υπουργών, αναφορικά με την αύξηση του επιδόματος γέννησης, καλύπτει αναδρομικά όλες τις γεννήσεις που πραγματοποιήθηκαν εντός του 2023, και η καταβολή των ποσών θα πραγματοποιηθεί έως τον Απρίλιο του 2024, αναλογικά θα μπορούσε να ισχύσει το αυτό και για το επίδομα μητρότητας, ώστε να συμπεριληφθούν αδιακρίτως και οι μητέρες αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες που απέκτησαν τέκνο από 01.01.2023 έως και την 23.09.2023.

Με αυτά τα ισχυρά νομικά επιχειρήματα, τα οποία διατύπωσε και η Νομική Υπηρεσία του ΔΣΑ, αλλά και την ευαισθησία μας στο ζήτημα της προστασίας της μητρότητας, εισήγαγα από κοινού με τον Αντιπρόεδρο του ΔΣΑ κο Κουτσόλαμπρο το θέμα της διακριτικής μεταχείρισης των αυτοαπασχολούμενων μητέρων στο από 2.2.2024 ΔΣ του ΔΣΑ με σκοπό την επίλυσή του με νομοθετική ρύθμιση. Το Διοικητικό Συμβούλιο έκανε δεκτή την εισήγησή μας, συνέστησε Επιτροπή επίλυσης του θέματος, την οποία και εξουσιοδότησε να διερευνήσει τρόπους δικαστικής διεκδίκησης του «επίδικου» επιδόματος σε περίπτωση που η κυβέρνηση δεν υιοθετήσει το αίτημα των εν λόγω μητέρων.

Κατά την πρόσφατη συνάντηση της Επιτροπής με την Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης κα Δόμνα Μιχαηλίδου ήταν σαφές ότι γνώριζε το ζήτημα τόσο η ίδια όσο και οι συνεργάτες της. Από την πλευρά μας παρουσιάσαμε οικονομικά στοιχεία σε σχέση με τον αριθμό των ελεύθερων επαγγελματιών που γεννούν κατ’ έτος. Επίσης, τονίσαμε πως η χρηματοδότηση της εν λόγω ειδικής επιδότησης δεν θα γίνει από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά από τον ειδικό λογαριασμό ανεργίας επιστημόνων. Παρόλα αυτά η κα Υπουργός μας ανέφερε ότι δεν είναι στις προτεραιότητές της η επίλυσή του ζητήματος καθόσον δεν το θεωρεί «μεταρρυθμιστικό». Άρα, η νομοθέτηση που παραβιάζει την συνταγματική αρχή της ισότητας και το ενωσιακό δίκαιο είναι μεταρρυθμιστική για εκείνη.

Να σημειωθεί ότι την ημέρα της συνάντησης αυτής, η κυβέρνηση κατέθεσε τροπολογία στη Βουλή, η οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρει: «την ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας δικαιούνται και όσες μητέρες απέκτησαν τέκνο έως και 14 βδομάδες πριν την λήξη του 2023, ειδικότερα έως 24.9.2023». Αυταπόδεικτα, η κυβέρνηση είχε ήδη πάρει τις αποφάσεις της για το θέμα καθόσον επαναλαμβάνει την υφιστάμενη νομοθετική διάταξη, τις οποίες δεν μας τις γνωστοποίησε, καλώντας μας ταυτόχρονα σε μία προσχηματική συνάντηση.

Κατά συνέπεια, με τα σημερινά δεδομένα, η δικαστική διεκδίκηση του επιδόματος είναι μονόδρομος. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών (και) σε αυτή την περίπτωση, θα σταθεί έμπρακτα στο πλευρό των συναδέλφων μητέρων δικηγόρων και ταυτόχρονα απέναντι στην κυβερνητική αδιαφορία και αναλγησία επί του ζητήματος, πράγμα που έχει ήδη αποφασίσει.

*Κώστας Καρέτσος, δικηγόρος Αθηνών LL.M., Σύμβουλος-Ταμίας ΔΣΑ

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr