Λέανδρος Ρακιντζής: Η αρνησιδικία και τα ευτράπελα της δικαιοσύνης

Του Λέανδρου Ρακιντζή*

Ο Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Τάκης Πικραμμένος με την πείρα του σαν παλιός δικαστής και επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ σε χειμαρρώδη συνέντευξη σε κυριακάτικη εφημερίδα εξέθεσε τα προβλήματα της Δικαιοσύνης και πρόβαλε κάποιες σκέψεις του για την επίλυσή τους, που είναι μεν αξιόλογες, αλλά δεν μπορούν να εφαρμοσθούν άμεσα, γιατί απαιτείται προς τούτο συνταγματική αναθεώρηση, που μόνο μετά από μία δεκαετία μπορεί να γίνει.

Φυσικά οι απόψεις του προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων και διαμαρτυριών κυρίως εκ μέρους των δικαστικών συνδικαλιστικών ενώσεων, που έσπευσαν με ανακοινώσεις τους να αποδοκιμάσουν οτιδήποτε μπορεί και σε μακρινό μέλλον να αμφισβητήσει τα επαγγελματικά τους δικαιώματα και προνόμια.

Είναι βέβαιο ότι, όταν φθάσει η ώρα της υλοποίησης οποιασδήποτε προτάσεως βελτιώσεως της λειτουργίας της δικαιοσύνης, που μπορεί να θίγει κεκτημένα δικαιώματα ή πρακτικές θα δούμε τους δικαστές με τήβεννο στους δρόμους και πλακάτ διαμαρτυρίας, όπως έγινε στο παρελθόν για ασήμαντα ζητήματα π.χ. πως υποβάλλονται οι δηλώσεις του πόθεν έσχες ή περιορισμού των δικαστικών διακοπών κατά 15 ημέρες. Συνεπώς για οποιαδήποτε βελτίωση της λειτουργίας της δικαιοσύνης η κυβέρνηση που θα τολμήσει να το επιχειρήσει με πράξεις και όχι με ωραία λόγια πρέπει να σπάσει αυγά, αλλά μέχρι στιγμής δεν είχαμε τέτοιο δείγμα γραφής παρά μόνο παροχές, όπως τις εξωφρενικές αυξήσεις των θέσεων προέδρων εφετών, που παραμόρφωσαν τη δικαστική ιεραρχική πυραμίδα και την κατάντησαν κόλουρο κώνο ή την παραγραφή των ελαφρών αδικημάτων για ελάφρυνση του φόρτου των εκκρεμών υποθέσεων κατά πλήρη περιφρόνηση των δικαιωμάτων των θυμάτων, που ζητούν μάταια επί εικοσαετία δικαστική προστασία, αλλά οι πολιτικοί για λόγους διαχειριστικούς θεσπίζουν συνεχείς παραγραφές αδικημάτων.

Μου άρεσε η δήλωση του κ. Υπουργού Δικαιοσύνης ότι η Δικαιοσύνη δεν μπορεί να έχει πολυκομματικό πρόσημο, που σαφώς εννοούσε την αφηρημένη έννοια και λειτουργία της δικαιοσύνης και όχι για τα πρόσωπα, που την απαρτίζουν που λίγο πολύ τα πολιτικά τους πιστεύω και ενδεχομένως κάποιες κομματικές επαφές είναι γνωστές όχι μόνο στους δικαστικούς κύκλους. Γενικά και στους δικαστές όπως και στην κοινωνία ισχύει ο νόμος των τριών, δηλαδή το ένα τρίτο είναι συντηρητικοί, το ένα τρίτο προοδευτικοί και το ένα τρίτο που το παίζει ανάλογα με τις καταστάσεις σε συνδυασμό με τη δικαστική επετηρίδα. Πλήρης όμως κομματικοποίηση υπάρχει στις συνδικαλιστικές ενώσεις των δικαστών και στους υποψηφίους, όπως φάνηκε στις σχετικές αρχαιρεσίες κυρίως στο πρόσφατο παρελθόν. Δεν νομίζω, όμως, ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις των δικαστών επηρεάζουν τη δικαιοδοτική τους κρίση, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στη συμπεριφορά τους, που αντανακλά στη λειτουργία της δικαιοσύνης. Σαφώς κάποιοι δικαστικοί λειτουργοί σε υπεύθυνες θέσεις κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους επέδειξαν ιδιαίτερο ζήλο με κομματικό πρόσημο, αλλά αυτό αποτελεί εσωτερική υπόθεση της δικαιοσύνης και των αρμοδίων πειθαρχικών οργάνων της, που πρέπει να ενεργήσουν τάχιστα χωρίς να δίνουν την εντύπωση δισταγμού σαν να περιμένουν πράσινο φως, γιατί οι νοσηρές καταστάσεις πρέπει να επιλύονται αλλιώς κακοφορμίζουν και δημιουργούνται δυσλειτουργίες και εσφαλμένες εντυπώσεις σε βάρος της δικαιοσύνης. Δεν γνωρίζω γιατί δεν υπάρχουν πρόσφατες έρευνες για τον βαθμό εμπιστοσύνης των πολιτών στην ελληνική δικαιοσύνη από μόνη της ή και συγκριτικά με τις άλλες λειτουργίες του κράτους. Φοβάμαι όμως ότι μετά από την πρόσφατη εργαλειοποίηση για πολιτική εκμετάλλευση κυρίως με την υπόθεση Novartis δικαστικών λειτουργών σε συνεργασία με εξωθεσμικούς παράγοντες (eminence grise) και την κατάχρηση των κατά εξαίρεση διατάξεων, το κύρος της έχει υποστεί πλήγμα, που μπορεί να επανορθωθεί μόνο όταν χυθεί άπλετο φως στην όλη υπόθεση μετά συνεπειών.

Η χώρα μας έχει καταδικασθεί σε πάνω από 500 περιπτώσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τη βραδύτητα απονομής της δικαιοσύνης, που ο κ. Δένδιας ως αρμόδιος υπουργός την χαρακτήρισε στα όρια της αρνησιδικίας.

Η καθυστέρηση αυτή παρατηρείται τόσο στην ποινική διαδικασία, όπου οι υποθέσεις προσδιορίζονται να εκδικαστούν στα όρια της παραγραφής και δικάζονται στις παρατάσεις, όσο και στις πολιτικές υποθέσεις όπου εκδίδονται ακόμα και απλούστερες, όπως της εκούσιας δικαιοδοσίας, στο 8μηνο. Εκείνο, που δεν αντιλαμβάνομαι είναι γιατί η δικάσιμος για τη δημοσίευση των διαθηκών και κήρυξη ως κυρίας των ιδιογράφων, που είναι τελείως τυπική διαδικασία, προσδιορίζεται μετά παρέλευση μηνών, ενώ θα έπρεπε να εκδικάζονται αμέσως σε εβδομαδιαία βάση όπως παλιά. Η καθυστέρηση αυτή, που είναι αδικαιολόγητη, προκαλεί τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

Η καθυστέρηση στην ποινική διαδικασία οφείλεται κυρίως στη σώρευση των ποινικών υποθέσεων λόγω των αφειδώς διδομένων από τα δικαστήρια αναβολών εκδικάσεως είτε λόγω λήξεως του ωραρίου είτε λόγω ανώτερης βίας στο πρόσωπο διαδίκου ή μάρτυρα που εάν πρόκειται περί ασθενείας πρέπει να πιστοποιείται από σχετική ιατρική βεβαίωση. Και όχι όπως π.χ. πρόσφατα στο Εφετείο Κακουργημάτων που κατατέθηκε ιατρική βεβαίωση της Οφθαλμολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός ότι η μάρτυς δεν μπορεί να προσέλθει στο δικαστήριο λόγω διάρροιας. Η λύση είναι να απαγορευθεί νομοθετικά η αναβολή δίκης και να επιτρέπεται μόνο η διακοπή για σύντομο χρονικό διάστημα και με τους ίδιους δικαστές, που είναι οι φυσικοί δικαστές για κάθε υπόθεση, αλλιώς μπορεί να έχουμε επιλογή δικαστών. Σαφώς τα προβλήματα της Δικαιοσύνης είναι πάρα πολλά, όπως και οι αντίστοιχες λύσεις για τις οποίες απαιτείται ειλικρινής διάλογος μεταξύ ανθρώπων, που δεν έχουν ίδιο κυρίως επαγγελματικό συμφέρον.

Επισημαίνεται ότι μόνο με την ταχεία απόδοση της δικαιοσύνης επιτυγχάνεται η σκοπούμενη ειδική και γενική πρόληψη των κάθε είδους παραπτωμάτων. Θεωρώ, ότι το πρόβλημα της απονομής της δικαιοσύνης είναι το σοβαρότερο και το πλέον δυσεπίλυτο και με πολλαπλές συνέπειες σε όλες τις εκφάνσεις του δημοσίου και κυβερνητικού έργου και κυρίως για την οικονομική ανάπτυξη.

Μετά τόσα χρόνια ύφεσης και μνημονίων νομοτελειακά έρχεται η ώρα της οικονομικής ανάπτυξης που είχε προγραμματισθεί, αλλά ανακόπηκε λόγω πανδημίας. Είναι επομένως επιτακτική η ανάγκη επενδύσεων με αλλοδαπά και ημεδαπά κεφάλαια. Μεταξύ των πολλών προϋποθέσεων για να αποτολμήσει ένας επενδυτής να σχεδιάσει και πραγματοποιήσει, εισάγοντας κεφάλαια μια επένδυση που θα αρχίσει να αποδίδει μετά από ένα x χρονικό διάστημα υπάρχουν και κάποιες που αφορούν το κεφάλαιο της δικαιοσύνης εν ευρεία έννοια και συγκεκριμένα:

Α) Ασφάλεια δικαίου, που σημαίνει μη αλλαγή του νομικού καθεστώτος που διέπει την επένδυση μέχρι τουλάχιστον την απόσβεσή της, αυτό όμως εξαρτάται από την πολιτική κατάσταση της χώρας και ποια εγγύηση προστασίας παρέχει στον επενδυτή

Β) Συνδικαλιστική ειρήνη, που σημαίνει ότι ο επενδυτής δεν πρέπει να καθίσται όμηρος των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων, που στο παρελθόν κατάφεραν να κλείσουν πολλές σοβαρές επιχειρήσεις στη χώρα μας. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο με ένα ισορροπημένο συνδικαλιστικό νόμο, που θα ρυθμίζει τη με δικαστική εγγύηση διαδικασία της κηρύξεως απεργιών και όχι τη με νόμους και τροπολογίες άφεση αμαρτιών σε συνδικαλιστές

Γ) Εγγύηση ταχυτάτης απονομής δικαιοσύνης από ανεξάρτητα δικαστήρια, που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ίδρυση ειδικών τμημάτων δικαστηρίων στελεχωμένων με δικαστές με αξιοκρατικά κριτήρια, που είναι το πλέον δύσκολο λόγω του συστήματος αξιολογήσεως των δικαστών

Δ) Εξάλειψη της διαφθοράς στη δημόσια διοίκηση με ενίσχυση των συστημάτων επιθεωρήσεως και συνεχή προσπάθεια. Στο σημείο αυτό σημαντικό ρόλο παίζει η σειρά κατάταξης της χώρας μας από τη Διεθνή Διαφάνεια

Ε) Η νεοφανής έρευνα στο World Economic Forum στο Νταβός της Ελβετίας, όπου η χώρα μας κατετάγη 83η μεταξύ 141 χωρών στην κατηγορία ανεξαρτησία δικαιοσύνης (judicial independence). Δεν γνωρίζω βάσει ποιων κριτηρίων έγινε η κατάταξη, πιθανόν από τον τρόπο επιλογής της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων ή δικαστικών αποφάσεων. Εάν όμως γνώριζαν ότι το 2017 με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ η Διοικητική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου πλειοψηφικά γνωμοδότησε ότι η δικαστική διαμεσολάβηση δεν είναι υποχρεωτική και το 2019 με κυβέρνηση Ν.Δ, η ίδια Ολομέλεια συντιθέμενη κατά το πλείστον από τους ίδιους δικαστές γνωμοδότησε παμψηφεί ότι η δικαστική διαμεσολάβηση είναι υποχρεωτική αμφιβάλω εάν θα είχαμε έστω την αυτή κατάταξη

ΣΤ) Σταθερή και εκ των προτέρων καθορισμένη φορολογική μεταχείριση που ελέγχεται δικαστικά, όπως αποδείχθηκε με αποφάσεις του ΣτΕ.

Ζ) Η ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων ουσίας εκ του γεγονότος, ότι αναιρούνται από τον Α.Π σε ποσοστό 10% φαίνεται πολύ ικανοποιητική, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις εντελώς εσφαλμένων κυρίως ποινικών αποφάσεων, όπως πρόσφατα του Εφετείου Κακουργημάτων Χανίων, που αθωώθηκαν 7 τραπεζικά στελέχη για απάτη σε βάρος τράπεζας με τόσο εσφαλμένη αιτιολογία, που η απόφαση με αναίρεση υπέρ του νόμου εξαφανίσθηκε από την Ολομέλεια του Α.Π. Και γεννάται το ερώτημα εάν θα ζητηθούν κάποτε πειθαρχικές ευθύνες από δικαστές, όταν η κρίση τους υπερβαίνει τα ακραία όρια της δικανικής κρίσεως κυρίως για λόγους γενικής πρόληψης ώστε να αντιληφθούν οι δικαστές, ότι και οι κρίνοντες κρίνονται..

Συνεπώς σύμφωνα με τα παραπάνω η επίτευξη της οικονομικής ανάπτυξης με τη συμβολή επενδύσεων τουλάχιστον από πλευράς δικαίου παρουσιάζεται προβληματική και πρέπει να τύχη ιδιαιτέρας μελέτης και σχεδιασμού με βαθιές και τολμηρές τομές στο όλο δικαιικό σύστημα με την ελπίδα, ότι αυτή τη φορά τα συνδικαλιστικά μικροσυμφέροντα των εμπλεκομένων επαγγελματικών τάξεων δεν θα μπορέσουν να την εμποδίσουν σε πολιτικό επίπεδο, όπως συνέβη κατά επανάληψη στο παρελθόν που για λόγους πολιτικού κόστους το σύστημα υπερίσχυσε.

*Αρεοπαγίτης ε.τ.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο capital.gr

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr